سومانی «ترامادول» در افغانستان

زی‌سان: با تشدید محدودیت‌های طالبان در زمینه دسترسی مردم به مشروبات الکلی، استفاده از قرص‌های روانگردان در افغانستان افزایش یافته است. منابع مطلع در شهر‌های کابل و مزارشریف به برخی منابع رسانه‌ای گفتند امکان تهیه مشروبات الکلی به‌ویژه آنهایی که در داخل افغانستان و به روش سنتی تولید می‌شوند، وجود دارد، اما بهای آن نسبت به سه سال پیش چند برابر شده است.

یکی از منابع در کابل که در گذشته با نهاد‌های امنیتی دولت پیشین افغانستان کار می‌کرد، با شرط محفوظ ماندن نامش، گفت بیشتر افرادی که تا پیش از سلطه طالبان بر افغانستان مشروبات الکلی مصرف می‌کردند، اکنون به قرص‌های روان‌گردان روی آورده‌اند. به گفته این منبع، برخلاف محدودیت دسترسی به مشروبات الکلی، دسترسی به قرص‌های روانگردان آسان است و حتی در برخی مغازه‌های مواد غذایی می‌توان آن را یافت.

بهای قرص‌های روانگردان در شهر‌های مختلف افغانستان و با توجه به کیفیت آنها متفاوت است. منابعی در کابل و مزارشریف گفتند یک عدد قرص روانگردان که در افغانستان به «تابلیت ک» معروف است، از ۵۰ تا یک‌هزار افغانی خریدوفروش می‌شود. تفاوت در بهای قرص‌های روانگردان به دلیل محل تولید آنها است.

در سال‌های اخیر و پس از گسترش استفاده از این قرص در سراسر افغانستان، کارخانه‌هایی برای تولید انبوه این قرص‌ها در شهر‌ها و روستا‌های مختلف افغانستان بر پا شدند. این کارخانه‌ها را معمولا افراد غیرمتخصص به روش سنتی و با استفاده از اطلاعات ابتدایی که از اینترنت به دست می‌آورند، اداره می‌کنند. 

به این ترتیب در حالی که تولید قرص‌های روانگردان نیازمند تجهیزات شیمیایی پیشرفته و دانش تخصصی است، کارخانه‌های محلی در افغانستان این قرص‌ها را با استفاده از ترکیب‌هایی که کیفیت آنان مشخص نیست، تولید می‌کنند.

یک عدد قرص روانگردان تولید محلی در بازار‌های غیرقانونی افغانستان از ۵۰ تا ۴۰۰ افغانی خریدوفروش می‌شود، در حالی یک عدد قرص که از کشور‌های دیگر وارد شده است، بین ۵۰۰ تا یک‌هزار افغانی قیمت دارد. به گفته منبع مطلع در کابل، قرص‌های روانگردان تولید داخل افغانستان در ترکیبشان مت‌آمفتامین و ترامادول دارند.

تولید قرص‌های روانگران در کارخانه‌های تخصصی طی چهار مرحله انجام می‌شود: استخراج یا تهیه پیش‌ماده مواد افدرین یا اسید لایزرژیک از منابع طبیعی و دارویی، تبدیل پیش‌ماده به ماده روانگردان، خالص‌سازی و حذف عناصر اضافی و فشرده‌سازی و قالب‌گیری. اما مشخص نیست که این قرص‌ها در کارخانه‌های غیراستاندارد افغانستان چگونه تولید می‌شوند.

در سه سال و نیم سلطه طالبان بر افغانستان، نهاد‌های امنیتی این گروه بار‌ها از بازداشت افرادی به اتهام تولید و خریدوفروش مشروبات الکلی و قرص‌های روانگردان خبر داده‌اند، اما منابع مطلع می‌گویند که قرص‌های روانگردان و مشروبات الکلی در بازار‌های غیر قانونی همچنان در دسترس‌اند و طالبان نتوانسته‌اند جلو آن را بگیرند.

در تازه‌ترین مورد، روز چهارشنبه، پنجم دی‌ماه، وزارت داخله (کشور) طالبان از کشف و ضبط یک کارخانه تولید قرص‌های روانگردان در حوزه ۱۷ شهر کابل خبر داد. در اطلاعیه این وزارتخانه آمده است که در عملیات پلیس یک کارخانه که مجهز به دستگاه تولید قرص‌های روانگردان بود، با ۲۷ هزار عدد قرص کشف و ضبط شد.

در ژانویه ۲۰۲۲، دفتر مقابله با جرائم و مواد مخدر سازمان ملل متحد با بررسی بیش از ۵۰۰ نمونه از قرص‌های موسوم به «تابلیت ک» که در افغانستان توقیف شده بودند، اعلام کرد که تمامی این قرص‌ها مت‌آمفتامین دارند. این گزارش همچنین نشان داد که در ترکیبات برخی از این قرص‌ها هروئین هم وجود دارد و برخی دیگر با دارو‌های مسکن قوی مانند ترامادول ترکیب شده‌اند.

سازمان ملل در گزارش‌های متعددی که طی سه سال گذشته در مورد افغانستان و به ویژه تولید و قاچاق مواد مخدر در این کشور منتشر کرد، از افزایش تولید مواد مخدر صنعتی و به ویژه مت‌آمفتامین هشدار داد. مقام‌های کشور‌های همسایه افغانستان از جمله ایران نیز از افزایش قاچاق این نوع مخدر‌ها ابراز نگرانی کرده‌اند.

در سال‌های اخیر، به دلیل خشکسالی‌های مداوم در افغانستان که باعث شد کاشت و برداشت خشخاش در بخش‌هایی از افغانستان به‌ویژه در غرب و جنوب این کشور کاهش یابد، شمار زیادی از کشاوزان به کاشت گیاه افدرا روی آوردند. هرچند افدرا گیاهی خودرو است و در مناطق خشک می‌روید، کشاورزان برای به دست آوردن حاصل بیشتر، به کاشت این گیاه اقدام کردند و هم‌زمان کارخانه‌هایی برای تولید مت‌آمفتامین از این گیاه در روستا‌ها و شهر‌های افغانستان برپا شد. پس از صدور فرمان رهبر طالبان مبنی بر منع کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر، گیاه افدرا برای بسیاری از کشاورزان جایگزین خشخاش شد و به همین دلیل تولید قرص‌های روانگردان در سراسر افغانستان گسترش یافت.

مصرف مشروبات الکلی و قرص‌های روانگردان در دولت‌های پیشین افغانستان نیز ممنوع بودند، اما دسترسی به مشروبات الکلی تولید داخل و خارج آسان‌تر بود و فروشندگان مشروبات الکلی در شهر‌های بزرگ در مغازه‌هایی بدون تابلو، انواع مشروب‌ها را به متقاضیان می‌فروختند و نهاد‌های امنیتی نیز در بیشتر موارد، در فعالیت آنان مداخله نمی‌کردند.

متهمان به خریدوفروش یا استفاده از مشروبات الکلی با پرداخت رشوه آزاد می‌شوند

یکی از منابع در شهر مزارشریف به ایندیپندنت فارسی گفت که بسیاری از افرادی که به اتهام تولید، خرید و فروش یا مصرف مشروبات الکلی و قرص‌های روانگردان بازداشت می‌شوند، پس از دو یا سه روز حبس، با پرداخت رشوه به مقام‌های طالبان آزاد می‌شوند.

این منبع گفت که اوایل دسامبر دو مرد به نام‌های سید نعمت‌الله و عتیق‌الله در ناحیه هفتم شهر مزارشریف با دو بطری مشروب در ایست‌بازرسی شهرستان نهرشاهی در حومه شهر مزارشریف بازداشت شدند،، اما پس از دو روز آزاد شدند.

در گزارشی که کمیته کشف مواد مخدر شهرستان نهرشاهی به دفتر فرمانده پلیس طالبان در بلخ فرستاده، آمده است که دو فرد مذکور در حالت مستی بازداشت و به نهاد‌های قضایی تحویل داده شدند. این منبع مطلع گفت که عتیق‌الله کارمند «د افغانستان بانک» است که زیرنظر طالبان اداره می‌شود.

پیش از این نیز برخی منابع از وجود فساد گسترده در دادگاه‌های طالبان و دریافت رشوه مسئولان این گروه خبر داده بودند. برخی افراد که در این نهاد‌ها پرونده‌های حقوقی دارند، می‌گویند که دادستان‌های طالبان با دریافت رشوه و پول نقد پرونده‌ها را به نفع رشوه‌دهنده فیصله می‌کنند.

با این حال دادگاه مرکزی طالبان در کابل و برخی از شهرها، هرازگاه در مورد شلاق زدن متهمان تولید و خریدوفروش و مصرف مشروبات الکلی و قرص‌های روانگردان خبر‌هایی منتشر می‌کند. شماری از این افراد در سه سال و نیم سلطه طالبان بر افغانستان، به سه تا شش ماه حبس و تحمل دست‌کم ۶۰ ضربه شلاق محکوم شده‌اند.