کشف خبرساز شهر زیرزمینی در ابرکوه
زیسان: کشف شهری زیرزمینی در شهرستان ابرکوه یزد از راز‌هایی تاریخی پرده برداشت که از هوش، خلاقیت و دانش گذشتگان نشان دارد. این کشف که در بافت تاریخی شهر صورت گرفت، روایتگر سبک زندگی و فناوری بومی مردم ابرکوه در مواجهه با شرایط دشوار اقلیم کویری است. کارشناسان می‌گویند که احتمال دارد این شهر زیرزمینی تاریخی در زیر تمام ۲۰۰ هکتار شهر تاریخی ابرکوه امتداد داشته باشد.
به گفته حسین حاتمی، فرماندار ابرکوه، این شهر زیرزمینی در زیر پنج خانه از بافت تاریخی شهر کشف شد و شامل اتاقک‌ها، آبراهه‌های سنگی و مسیر‌هایی است که برای انتقال آب و زندگی روزمره طراحی شده‌اند.
فرماندار ابرکوه با استناد به عکس‌های قدیمی و نتایج بررسی‌ها گفت که مردم در گذشته، خانه‌ها، محل سکونت و مکان‌هایی را که برایشان مهم بود، روی بستر‌های سنگی بنا می‌کردند. فاصله میان این بستر‌های سنگی نیز به باغ تبدیل می‌شد.
به گفته این مقام دولتی، در زیر این بستر‌های سنگی برای سهولت در دسترسی‌ها، امنیت، انتقال آب و زندگی پیش‌بینی شده بود.
حاتمی همچنین اشاره کرد که سنگ‌های به‌کاررفته در ساخت آبراهه‌های این مجموعه از همان نوع سنگ‌هایی‌اند که در بنا‌های قاجاری ابرکوه استفاده شده‌اند. او گفت: «این آبراهه‌ها در فصول گرم سال فضایی خنک و آرامش‌بخش برای مردم ایجاد می‌کرد و بعد‌ها سالن‌هایی با طاقچه‌های اطراف به این مجموعه اضافه شدند.»
بررسی‌ها نشان می‌دهد این شهر زیرزمینی، افزون بر آبرسانی، به‌عنوان مخفیگاه یا پناهگاه در زمان جنگ و حمله بیگانگان استفاده می‌شد و بخش‌هایی از آن هم استراحتگاه تابستانی بود.
به گفته فرماندار، حدود ۶۰ هکتار از مجموع ۱۷۰ هکتار بافت تاریخی ابرکوه به این کانال‌ها و مسیر‌های زیرزمینی اختصاص داشت. بسیاری از این مسیر‌ها به دلیل خشک شدن قنات‌ها و ساخت‌وساز‌های مدرن مسدود شدند و امکان بازگشایی همه بخش‌ها وجود ندارد. تاکنون تنها بخش کوچکی از این مسیر‌ها حفاری شده است.
مصطفی فاطمی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی، و گردشگری استان یزد، درباره این کشف به خبرگزاری ایرنا گفت که تحقیقات مربوط به این مجموعه پس از کشف اتاقک‌های زیر بستر‌های سنگی آغاز شد و ۱۸ ماه به طول انجامید. او گفت: «ارتفاع این شهر زیرزمینی از یک تا سه متر متغیر است و بسته به کاربری بخش‌های مختلف، ساختار آن تغییر می‌کند.»
فاطمی اضافه کرد که این مجموعه زیرزمینی احتمالا زیر تمام ۲۰۰ هکتار بافت تاریخی ابرکوه امتداد دارد. او تاکید کرد: «این کشف ارزشمند می‌تواند در شناخت تاریخ منطقه و ظرفیت‌های گردشگری آن تحولی بزرگ ایجاد کند».
شهر تاریخی ابرکوه یا به زبان محلی ابرقو که در مسیر جاده ابریشم واقع بود، یکی از کهن‌ترین شهرستان‌های استان یزد است که آثاری تاریخی از دوره ساسانیان در پیش از اسلام تا چند دوره تاریخی نزدیک‌تر یعنی پهلوی را در خود جای داده است.
ابرکوه در جنوب غربی شهرستان تفت در استان یزد واقع شده و از شمال به شهرستان اشکذر در استان یزد و شهرضا در استان اصفهان، از شرق به شهرستان خاتم یزد و از غرب و جنوب به شهرستان آباده در استان فارس محدود است.
کنشگران میراث فرهنگی در ماه‌های اخیر بار‌ها درباره تخریب هدفمند آثار و بنا‌های تاریخی و باستانی این شهرستان ابراز نگرانی کرده‌اند؛ از جمله تخریب خانه‌های تاریخی این شهرستان که موجی از انتقاد‌های فعالان میراث فرهنگی را در پی داشت.
شهرستان ابرکوه بیش از ۴۵۰ اثر تاریخی غیرمنقول دارد که ۱۵۰ اثر آن به علاوه بافت تاریخی شهرستان در فهرست میراث ملی ایران ثبت است. با این حال، تنها اثر تاریخی ابرکوه که حریم مشخص دارد، گنبد عالی است. به گفته فعالان میراث فرهنگی، بیشتر روستا‌های این شهرستان نیز با وجود آثاری، چون قلعه‌ها و خانه‌های تاریخی به حال خود رها شده‌اند.
