گاف‌های عجیب سریال «حشاشین»

فرهیختگان نوشت: می‌دانیم که سریال‌های رمضانی در تمام کشور‌های عربی مهم‌ترین و معروف‌ترین آثار نمایشی به حساب می‌آیند و در میان تمام ممالک عرب‌زبان، سوریه و مصر به‌عنوان تولیدکنندگان برترین و محبوب‌ترین درام‌های رمضانی مطرح هستند. بستر اصلی پخش این سریال‌ها در تلویزیون کابلی یا استریم‌ها نیست و به عبارتی تمام آنها به‌صورت رایگان در اختیار مخاطبان قرار دارند؛ چه اینکه درآمدزایی تولیدکنندگان‌شان از طریق فروش تبلیغات است، نه فروش خود محصول به مخاطبان. واضح است که در چنین شرایطی این مجموعه‌های تلویزیونی می‌توانند مخاطبانی بسیار انبوه و عام داشته باشند و همین قضیه باعث می‌شود که سوای از سرگرمی، بشود به این مجموعه‌ها به‌عنوان ابزار سیاسی هم نگاه کرد.

امسال سریال «حشاشین» که درمورد گروهی از اعضای مذهب اسماعیلیه در قرن یازدهم هجری است و تلویزیون دولتی مصر آن را تولید کرده، در صدر توجهات قرار گرفته است. این سریال توسط عبدالرحیم کمال نوشته شده و پیتر میمی آن را کارگردانی کرده است. فیلمبرداری مجموعه دو سال به طول انجامید و قرار بود در ماه مبارک رمضان سال گذشته نمایش داده شود که به دلیل طولانی شدن فیلمبرداری‌اش، نمایش آن تا امسال به تعویق افتاد. از آنجایی که اعضای فرقه اسماعیلیه در قلعه و دور از نظر باقی مردم زندگی می‌کردند، افسانه‌سرایی‌ها درموردشان بسیار پردامنه شد و دشمنان پرشمار اسماعیلیون هم در دامن زدن به این جعلیات نقش پررنگی ایفا کردند.

حالا، اما قرن‌ها پس از برچیده شدن بساط این گروه، توجه مجدد به تاریخچه آن و تولید سریالی به این بزرگی درباره‌اش که دو سال ساخت آن به طول انجامید و از قزاقستان در آسیای میانه تا مالت در غربی‌ترین نقطه آفریقا لوکیشن‌های متعددی داشت، چه لزومی دارد؟ آیا تنها در این زنده شدن مجدد این بحث در قالب یک سریال تلویزیونی، سرگرم‌کننده بودن آن است؟ العربیه می‌نویسد بلافاصله پس از شروع پخش این سریال، بحث آن در فضای مجازی در صدر ترند‌ها قرار گرفت و بازوان سایبری گروه اخوان‌المسلمین به آن واکنش نشان دادند. مساله اصلی این است که حاکمیت مصر با تولید این مجموعه سعی داشته هم گروه اخوان‌المسلمین را بنوازد و هم ریشه آن را به گروه‌های شیعی و ایرانی پیوند بدهد تا هم احساسات مذهبی اهل تسنن را با خود همراه کند و هم مایه‌های ناسیونالیستی‌شان را تحریک کرده باشد.

پس از پخش سریال حشاشین که به سبب موضوع سیاسی‌اش بسیار جلب توجه کرده بود و از کیفیت فنی چندان بالایی برخوردار نیست، این گزاره در بسیاری از تحلیل‌ها مشهور شد که سریال حشاشین حسن البناء را به حسن صباح تشبیه کرده است. سامح اسماعیل، محقق در امور و پرونده‌های گروه‌های اسلام سیاسی، به العربیه و الحدث می‌گوید: «رویکرد مشترک اساسی بین حشاشین و اخوان‌المسلمین، پایبندی به اصل وفاداری و دشمنی (الولاء والبراء) بود.»

این گفته‌ها به‌وضوح تایید می‌کنند که در پس ساخت سریالی راجع‌به گروه اسماعیلیون، هجمه دولت مصر به اخوان‌المسلمین وجود دارد، اما نکته‌ای که کار را زیر سوال می‌برد، ارتباطی است که بین اخوانیون و اسماعیلیون برقرار شده و به علاوه جعلیات هدفمند و پرشماری که در روایت تاریخی این مجموعه وجود دارند. از سوی جهان عرب هم این سریال مورد انتقاد‌های متعددی قرار گرفته است، از جمله استفاده از گویش محاوره‌ای مصر به جای زبان کلاسیک یا همان عربی فصیح و عدم دقت در روایت تاریخی.

همچنین کارگردان سریال را در قسمت سوم متهم به کپی‌برداری از یک صحنه کامل از فیلم «مسیح» در دهه ۷۰ کردند که این نوع مشابهت‌یابی‌ها و کشف ایراد‌های واضح فنی، همچنان ادامه دارد. در ادامه به تشریح بعضی از مهم‌ترین جعلیات تاریخی این مجموعه تلویزیونی پرداخته شده که بسیاری‌شان جزء باور‌های غلط رایج راجع‌به اسماعیلیون هم بوده‌اند و مطالعه آنها حتی برای کسانی که سریال حشاشین را ندیده‌اند ولی این موارد به گوش‌شان خورده است، می‌تواند مفید باشد.

در بخش دیگر از پرونده پیش‌رو درباره کیفیت فنی مجموعه بحث شده است و توضیح داده می‌شود که سازندگان این سریال، انتقال یک‌سری پیام‌های سیاسی را اولویت قرار داده‌اند و کیفیت فنی و هنری کار قربانی همین اولویت‌بندی شده است.