وقتی که تریاک ایران، بهترین تریاک جهان بود!

زی‌سان: اولین سفیر آمریکا به ایران که در سال ۱۲۶۱ یعنی در عصر حکمرانی ناصرالدین شاه در کشورمان مستقر شده، در کتاب خاطرات خود در وصف منابع، معادن و بازرگانی ایران تریاک را یکی از مهم‌ترین صادارات ایران به جهان خارج معرفی می‌کند.

به گزارش زی‌سان؛ اس جی دبلیو بنجامین، در کتاب خود تحت عنوان «ایران و ایرانیان عصر ناصرالدین شاه» نقش تریاک در اقتصاد و زندگی مردم ایران را این‌گونه توصیف می‌کند: 

یکی از مهم‌ترین صادرات ایران تریاک است. در گذشته محصول تریاک ایران خیلی بیشتر از حالا بود. ولی در سال‌های اخیر کاهش یافته است. میزان مصرف داخلی تریاک نسبت به مقدار محصول ناچیز است و قسمت عمده آن به خارج صادر می‌گردد. مقدار مرفین تریاک ایران زیادتر از تریاک کشور‌های دیگر است. به همین جهت مرغوب بوده و در کشور‌های خارجی خریدار زیادی دارد و حتی به چین هم صادر می‌شود. 

اخیرا دو عامل موجب تقلیل محصول تریاک ایران شده است عامل اول تقلب در تریاک‌های صادراتی است که بازار آن را کمی راکد کرده و در نتیجه کشاورزان رغبت کمتری به کشت آن نشان می‌دهند. عامل دوم اقدام دولت در جلوگیری از کشت تریاک در پاره‌ای از نقاط است، زیرا کشت تریاک مانع از کشت گندم شده و محصول گندم را کاهش داده است.

قسمت عمده تریاک ایران در ایالات کرمانشاه و اصفهان کشت می‌شود. اصفهان؛ مرکز تجارت تریاک ایران به شمار می‌رود و به علاوه تریاکی که در اطراف اصفهان کشت می‌شود از بهترین انواع تریاک ایران است و مرفین آن به ۱۵ تا ۱۶ درصد می‌رسد که بالاترین حد مرفین در تریاک‌های جهان است. 

در ادوار گذشته تریاک‌های قم، تهران و یزد هم شهرت داشته و مقدار مرفین تریاک قم از اصفهان هم بیشتر بوده است. در اینجا قابل ذکر است که بهترین نوع تریاک هندوستان بیش از ۱۳.۵۷ درصد مرفین ندارد و حال آن که مقدار مرفین تریاک ایران براحتی به ۱۶ درصد می‌رسد و از این نظر به مراتب از تریاک هند و مصر مرغوب‌تر بوده و بازار بهتری دارد.

عیب مهمی که تریاک ایران داشته و به مرغوبیت آن لطمه می‌زند، تقلبی است که در آن می‌کنند و مقداری شن و خاک یا دانه‌های نباتی را داخل شیره تریاک کرده و بعد آنرا بصورت گلوله در می‌آورند. در موقع خرید به این تقلبات نمی‌توان پی برد و شرکت‌های خارجی که بخواهند تریاک ایران را خریداری نمایند، بهتر است طبق یک قرارداد تریاک یک مزرعه با یک ده و یا یک منطقه را پیش خرید کرده و خودشان در جمع آوری شیره خشخاش و تریاک رأسا اقدام نمایند که تریاک خالص به دست آورند.

به طور متوسط هر ساله در حدود دو هزار جعبه تریاک ایران بارزش ۷۳۲ هزار دلار از طریق بندر بوشهر به انگلستان صادر می‌شود؛ البته مقادیری هم به چین و سایر نقاط جهان از طریق بنادر و مرز‌های دیگر فرستاده می‌شود و تردیدی نیست اگر اقدامات تشویقی با تاسیس نمایندگی‌های تجارتی در اصفهان و در نتیجه تسهیلات خرید تریاک از کشاورزان بشود، محصول به مراتب افزایش خواهد یافت و تجار اصفهان آمادگی انقعاد قرارداد‌های چندین ساله و طویل المدت را برای فروش تریاک دارند.