چطور بفهمیم به ما دروغ می‌گویند؟

زی‌سان: طبق پژوهشی که در نشریه رفتار طبیعی انسان (Nature Human Behaviour) منتشر شد، مهم‌ترین نکته برای پی بردن به دروغگویی افراد در جزئیات بیان روایتشان نهفته است.

به گزارش زی‌سان به نقل از نیویورک پست، اگر روایت کسی مفصل باشد مثلا اینکه چه کسی، چه چیزی، کجا، چه وقت و چرا، احتمالا دارد راست می‌گوید.

پژوهشگران ۹ آزمایش انجام دادند که در آن از هزار و ۴۴۵ نفر خواستند معلوم کنند ماجرا‌هایی که تعدادی بازیگران در قالب بیانیه دست‌نویس، متن‌خوانی ویدیویی و مصاحبه ویدیویی یا مصاحبه زنده تعریف می‌کنند، واقعی‌اند یا ساختگی. در یکی از این آزمایش‌ها، بازیگر نقش دانش‌آموزی را بازی می‌کرد که پاسخنامه امتحان را دزدیده بود، اما در این مورد دروغ می‌گفت. آزمایش دیگر روایت دانشجویی بود که در پردیس دانشگاه پرسه می‌زد و از جا‌هایی که می‌رفت جزئیاتی را تعریف می‌کرد.

شرکت‌کنندگان به دو گروه تقسیم شدند. به نوشته ساینس الرت، یک گروه باید با استفاده از شهود خود یا با تکیه بر معیار‌هایی مانند زبان بدن و دقت به نکاتی همچون عرق کردن یا بی‌قراری فرد، راست را از دروغ تشخیص می‌داد؛ اما به گروه دیگر گفتند فقط و فقط با تمرکز بر جزئیات هر روایت ساختگی از جمله توصیف افراد، مکان‌ها، اشیا، اعمال، رویداد‌ها و زمان‌ها، حقیقت را از دروغ تمیز دهند. از این گروه خواسته شد «درجه کامل، واقعی، اثرگذار یا غنی بودن ظاهری جزئیات هر پیام» را هم تعیین کنند.

پژوهشگران دانشگاه آمستردام گفتند شرکت‌کنندگان گروه دوم با دقت ۵۹ تا ۷۹ درصد، واقعی یا دروغین بودن روایت‌ها را درست تشخیص دادند. این محققان نوشتند: «عملکرد شرکت‌کنندگانی که با شهود خود قضاوت می‌کردند و آزاد بودند از هرگونه سرنخ احتمالی استفاده کنند، تصادفی بود. اما وقتی به آنان گفتیم فقط به دردسترس‌ترین سرنخ‌ها (پرجزئیات بودن) تکیه کنند، بهتر توانستند حقیقت را از دروغ تشخیص دهند. یافته‌های ما این نظریه را که افراد قادر به ردیابی دروغ نیستند، زیر سوال می‌برد. سادگی و دقت استفاده از بهترین روش ابتکاری ما، مسیری جدید و امیدوارکننده در تحقیق درباره دروغگویی فراهم می‌کند.»

توجه به جزئیات در برخی موارد، مانع عملکرد آزمون‌های دروغ‌سنج می‌شود. به گفته محققان، داشتن متغیر‌های زیاد، برای تعیین اینکه کسی دروغ می‌گوید یا نه، اغلب قضاوت فرد را مخدوش می‌کند.

یک تحقیق جداگانه در نشریه سایکولوژی تودی (Psychology Today) نشان می‌دهد برخی دانشمندان هنگام استفاده از آزمون‌های دروغ‌سنج فقط ۷۵ درصد درستی را مشاهده کردند، همین امر گواه این است که چرا دروغ‌سنج همیشه منبع قابل اعتمادی نیست.