گرمایش زمین: ذوب شدن یخ‌ها و بازگشت ویروس‌های مرگبار باستانی

زی‌سان: با تشدید بحران تغییرات اقلیمی و گرم‌شدن کره زمین، دانشمندان نسبت به یک خطر بالقوه هشدار می‌دهند: آزاد شدن ویروس‌های باستانی از زیر یخ‌های در حال ذوب قطب شمال و امکان همه‌گیری بیماری‌های عفونی جدید.

به گزارش زی‌سان و به نقل از گاردین، بر اساس داده‌های جدید، بیماری همه گیر بعدی ممکن است نه از خفاش‌ها یا پرندگان، بلکه از ذوب یخ‌ها ناشی شود.

تجزیه و تحلیل ژنتیکی خاک و رسوبات دریاچه هازن، بزرگترین دریاچه آب شیرین قطب شمال در جهان، نشان می‌دهد که خطر سرریز ویروس (جایی که یک ویروس برای اولین بار میزبان جدیدی را آلوده می‌کند)، ممکن است نزدیک به ذوب یخچال‌های طبیعی باشد.

یافته‌ها حاکی از آن است که با افزایش دمای جهانی به دلیل تغییرات آب‌و هوایی، احتمال اینکه ویروس‌ها و باکتری‌های محبوس شده در یخچال‌های طبیعی و یخ‌های دائمی دوباره بیدار شوند و حیات وحش محلی را آلوده کنند، بیشتر می‌شود، به‌ویژه که دامنه آن‌ها به قطب‌ها نیز نزدیک‌تر می‌شود.

به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۶ شیوع سیاه زخم در شمال سیبری که باعث مرگ یک کودک و آلوده‌شدن حداقل هفت نفر دیگر شد، به موج گرمایی نسبت داده شد که یخ‌های دائمی را ذوب کرد و لاشه گوزن شمالی آلوده را در معرض دید قرار داد. قبل از این، آخرین شیوع در این منطقه در سال ۱۹۴۱ بود.

برای درک بهتر خطر ناشی از ویروس‌های یخ زده، دکتر استفان آریس بروس (Dr Stéphane Aris-Brosou) و همکارانش در دانشگاه اُتاوا (Ottawa) در کانادا، نمونه‌های خاک و رسوبات را از دریاچه هازن جمع آوری کردند؛ نزدیک به جایی که مقادیر کوچک، متوسط و زیاد آب ذوب شده از یخچال‌های طبیعی در آن جریان داشت.

سپس، آن‌ها RNA و DNA را در این نمونه‌ها توالی‌بندی کردند تا نشانه‌هایی را که دقیقاً با امضا‌های ویروس‌های شناخته‌شده و همچنین میزبان‌های حیوانی، گیاهی یا قارچی بالقوه مطابقت دارند شناسایی کنند و الگوریتمی را اجرا کردند که شانس این ویروس‌ها را برای آلوده کردن گروه‌های غیر مرتبط از ارگانیسم‌ها ارزیابی می‌کرد.

این تحقیق که در “Proceedings of the Royal Society B” منتشر شد، نشان می‌دهد که خطر سرایت ویروس‌ها به میزبان‌های جدید در مکان‌هایی نزدیک به جایی که مقادیر زیادی آبِ ذوب‌شدهِ یخ دائمی در آن جریان دارد، بیشتر است. وضعیتی که با گرم‌شدن آب‌و‌هوا محتمل‌تر می‌شود.

دیگر تحقیقات اخیر نشان داده است که ویروس‌های ناشناخته می‌توانند در یخ یخچال‌های طبیعی پرسه بزنند.

به عنوان مثال، سال گذشته، محققان دانشگاه ایالتی اوهایو در ایالات متحده اعلام کردند که مواد ژنتیکی را از ۳۳ ویروس (۲۸ تای آن‌ها جدید بودند) در نمونه‌های یخی گرفته‌شده از فلات تبت در چین پیدا کرده‌اند. بر اساس محل قرارگیری این ویروس ها، قدمت آن‌ها تقریباً ۱۵۰۰۰ سال تخمین زده شد.

به گزارش زی‌سان، در سال ۲۰۱۴، دانشمندان مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه در “Aix-Marseille” موفق شدند ویروس غول پیکری را که از یخ‌های همیشگی سیبری جدا شده بودند، احیا کنند و برای اولین بار پس از ۳۰۰۰۰ سال دوباره آن را مسری کردند. نویسنده این مطالعه، ژان میشل کلاوری، در آن زمان به بی‌بی‌سی گفت که افشای چنین لایه‌های یخی می‌تواند «دستورالعملی برای فاجعه» باشد.

از سوی دیگر، پیش‌بینی می‌شود که تغییرات آب‌و‌هوایی دامنه گونه‌های موجود را تغییر داده و میزبان‌های جدید را با ویروس‌ها یا باکتری‌های باستانی در تماس قرار دهد.

آریس بروس گفت: «تن‌ها چیزی که می‌توانیم با اطمینان مطرح کنیم این است که با افزایش دما و ذوب‌شدن یخ‌ها، خطر سرریز شدن ویروس‌ها به محیط افزایش می‌یابد. این‌که آیا این اتفاق منجر به همه‌گیری می‌شود؟ یا نه؟ ما مطلقاً نمی‌دانیم!»

با این حال، او گفت: «ما باید یک شرایطی اورژانسی اعلام کنیم تا جهان‌های میکروبی را در سرتاسر سیاره خود کاوش کرده و این خطرات را در زمینه اصلی‌شان درک کنیم. دو چیز اکنون بسیار روشن است: اولاً، این که قطب شمال به سرعت در حال گرم شدن است و خطرات عمده برای بشریت ناشی از تأثیر آن بر آب و هوای ما است. دوم اینکه بیماری‌های جا‌های دیگر راه خود را به جوامع آسیب‌پذیر و اکوسیستم‌های قطب شمال پیدا می‌کنند.»

البته محققان دیگری نیز معتقدند همه‌گیر شدن چنین ویروس‌هایی منوط به شرایط خاصی است. از جمله توانایی آن‌ها برای احیاء و انتقال پس از آزاد شدن از یخ.

با وجود نگرانی‌ها، کارشناسان سازمان بهداشت جهانی امیدوارند واکنش سریع به همه‌گیری کرونا و تولید واکسن‌ها، الگوی مناسبی برای مقابله با احتمال همه‌گیری‌های آینده باشد.