آیا حساسیت‌های غذایی دوران کودکی در بزرگسالی از بین می‌رود؟

زی‌سان: از لکه‌های پوستی موقتی (راش) پس از نوشیدن شیر تا نیاز به تزریق‌گر خودکار در هنگام بروز شوک آنافیلاکسی یا واکنش شدید ایمنی، حساسیت یا آلرژی به مواد غذایی در بهترین حالت ناخوشایند و در بدترین حالت تهدید‌ی برای زندگی انسان است. اما آیا ممکن است به مرور زمان برخی از حساسیت‌ها یا آلرژی‌ها را از دست بدهیم؟ در این مورد با کارشناسان گفت‌و‌گو کرده‌ایم.

تفاوت حساسیت به غذا با بی‌تابی غذایی

در بی‌تابی غذایی، بدن به برخی مواد غذایی واکنش نشان می‌دهد که می‌تواند باعث نفخ، تهوع، ناراحتی پوستی یا خارش شود. پروفسور کلر میلز از دانشگاه منچستر می‌گوید: «این واکنش‌های بدن خطرناک و تهدید‌کننده نیستند. اما به هر‌حال آزارنده‌اند.» نمونه‌های بی‌تابی یا عدم تحمل ماده غذایی واکنش نسبت به لاکتوز یا گلوتن است.

حساسیت یا آلرژی غذایی زمانی است که سیستم ایمنی واکنشی در برابر پروتئین‌های ماده غذایی از خود نشان می‌دهد و آنها را ناایمن می‌شمارد. در پزشکی به آن حساسیت غذایی ایمونوگلوبولین ئی با نام اختصاری Ig E می‌گویند. کلر میلز متخصص آلرژی که علاوه بر استادی رشته آلرژی مولکولی به‌تازگی پژوهشی در زمینه حساسیت مواد غذایی در بزرگسالان انجام داده است، می‌گوید: «ایمونوگلوبولین ئی آنتی‌بادی است که بدن ما به طور طبیعی تولید می‌کند تا با عفونت‌های انگلی مانند بیماری مالاریا مقابله کند. به دلایلی، برخی افراد این پادتن را در واکنش به گرده‌های گیاهان، تب یونجه و برخی مواد غذایی تولید می‌کنند.»

دلیل اینکه حساسیت‌های غذایی بسیار خطرناک هستند این است که در بسیاری افراد واکنش حساسیت خفیف است، اما در برخی افراد ممکن است به سرعت شدید و تهدید‌کننده شود. به‌علاوه در برخی افراد فقط مقدار کمی از ماده غذایی باعث بروز واکنش می‌شود. به همین دلیل است که روی بعضی بسته‌بندی‌های مواد غذایی می‌خوانید: «ممکن است حاوی اندکی دانه‌های خوراکی باشد».

معمول‌ترین حساسیت‌های دوران کودکی چیست؟

پروفسور الکساندرا سانتوس، استاد آلرژی کودکان در دانشگاه کینگز که به عنوان متخصص آلرژی کودکان در بیمارستان کودکان اولینا در لندن هم کار می‌کند، می‌گوید: «در نوزادان و کودکان شایع‌ترین حساسیت جهانی به شیر گاو و تخم‌مرغ است و در بریتانیا حساسیت به بادام‌زمینی، دانه‌های خوراکی و دانه‌های کنجد هم معمول است».

نشانه‌های حساسیت غذایی شامل تنگی نفس، ورم (به‌ویژه در صورت، لب‌ها و گردن)، دشواری در بلع و خارش دهان است. هرچند نشانه‌های دیگر به آسانی ممکن است با نشانه‌های عدم تحمل مواد غذایی مانند بثورات پوستی و خارش، اسهال و دل‌به‌هم‌خوردگی اشتباه گرفته شود. به همین دلیل، آلرژی یا حساسیت باید از سوی متخصص تشخیص داده شود تا علت واکنش‌ها مشخص شود. پروفسور سانتوس می‌گوید: «بیشتر افراد می‌گویند دچار حساسیت به مواد غذایی هستند، اما تشخیص حساسیت یا آلرژی به ماده غذایی فقط پس از ارزیابی‌های تشخیصی متخصص ممکن است».

او در ادامه می‌گوید: «تشخیص حساسیت به ماده غذایی نیاز به آزمایش افزایش آنتی‌بادی‌های ویژه نسبت به آن ماده غذایی دارد. با این حال اگر این روش به نتیجه قطعی نرسد قدم بعدی «آزمون خوردن ماده‌غذایی» است. در این مرحله از بیمار می‌خواهند تا ماده غذایی را بخورد تا واکنش او را بررسی کنند. این کار تحت نظارت کامل پزشکی انجام می‌شود و بیمار به طور دقیق از نظر واکنش‌های آلرژیک تحت نظر قرار می‌گیرد تا به سرعت نسبت به درمان آنها اقدام شود».

آمنه وارنر، سرپرست خدمات درمانی بنیاد خیریه آلرژی بریتانیا می‌گوید: «حتی اگر نشانه‌ها کم‌اهمیت باشد، نباید از آنها سر‌سری بگذرید و باید برای تشخیص آلرژی با پزشک متخصص مشورت کنید. هرچه واکنش بدن شما شدید‌تر باشد، اهمیت بیشتری دارد که دریابید دلیل بروز حساسیت چیست و چطور باید آن را درمان کنید».

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به حساسیت هستند؟

آمنه که به عنوان پرستار حدود ۲۰ سال تجربه کار در زمینه حساسیت و آلرژی دارد، می‌گوید: «کودکان مبتلا به اگزمای شدید بیشتر در خطر ابتلا به حساسیت مواد غذایی هستند. ما فکر می‌کنیم وقتی محافظت پوستی بدن آسیب می‌بیند، آلرژن‌ها یا مواد آلرژی‌زا وارد پوست نوزاد می‌شوند و پیش از آنکه عدم تحمل ماده غذایی اتفاق بیفتد، ایجاد حساسیت می‌کنند».

«تعجب یا وحشت نکنید اگر پزشک اگزمای کودک را ببیند و تشخیص دهد که نیاز به دارو‌های استروئیدی یا ضد‌التهاب وجود دارد تا اگزما مهار شود. چون اگزما هرچه طولانی‌تر باقی بماند و پوست ملتهب و قرمز و ترک‌خورده شود، احتمال اینکه منجر به حساسیت به مواد غذایی شود بیشتر است».

آمنه اضافه می‌کند: «شواهدی هم وجود دارد که نشان می‌دهد احتمال ابتلا به حساسیت به بادام زمینی در افرادی که به تخم‌مرغ حساسیت دارند یا دچار اگزمای شدید هستند، بیشتر است».

آیا می‌توان از حساسیت جلوگیری کرد؟

اگر خودتان می‌دانید که به مواد غذایی خاصی حساسیت دارید، وقتی باردار هستید باید از خوردن مواد غذایی که باعث بروز حساسیت می‌شود پرهیز کنید.

همچنین هنگام از شیر گرفتن نوزاد نیازی نیست از مواد غذایی آلرژی‌زای معمول پرهیز کنید مگر اینکه پیشینه آلرژی و حساسیت در خانواده شما وجود داشته باشد. در هر دو این موارد بهتر است با متخصص مشورت کنید.

آمنه می‌گوید: «برای افرادی که پیشینه خانوادگی حساسیت ندارند، شواهد فراوانی وجود دارد که آموزش زودهنگام غذا خوردن به از شیر گرفتن نوزاد کمک می‌کند. اگر مواد غذایی بین ۶ تا ۱۲ ماهگی و هم‌زمان با شیردهی به کودک داده شود، احتمال بروز حساسیت و آلرژی کمتر می‌شود، چون بدن کودک از نظر ایمنی‌شناسی با مواد آلرژی‌زای این غذا‌ها پیش‌آشنایی پیدا می‌کند».

کدام حساسیت‌های کودکی در بزرگسالی از بین می‌رود؟

خبر خوب اینکه بسیاری افراد در بزرگسالی از حساسیت‌های دوران کودکی خود رها می‌شوند. اما این موضوع به آنچه که به آن حساسیت دارید بستگی دارد. پروفسور سانتوس می‌گوید: «حساسیت به شیر گاو، تخم‌مرغ، گندم و سویا به طور معمول در بزرگسالی از بین می‌روند. اما حساسیت به بادام‌زمینی، دانه‌های خوراکی، کنجد، ماهی و صدف ماندگارتر هستند و در بیشتر افراد تا پایان عمر باقی می‌مانند».

پروفسور میلز می‌گوید: «پادتن‌های آلرژی‌زای شیر و تخم‌مرغ در نوزادان و کودکان معمول هستند، اما خوشبختانه در بزرگسالی از بین می‌روند. تقریبا مانند یک نوع حساسیت است که در کودکی به آن مبتلا می‌شوند و با رشد و بلوغ بدن و سیستم ایمنی از بین می‌رود».

«پادتن آلرژی‌زا به شیر گاو (در میان بزرگسالان) بسیار نادر است. پژوهشی در سراسر اروپا در میان هزاران کودک در سن مدرسه انجام دادیم و دریافتیم که حتی یک مورد حساسیت به شیر گاو در میان کودکان باقی نمانده بود. اما حدود ۱.۵٪ از کودکان در دوران نوزادی به شیر گاو حساسیت داشته‌اند».

چگونه متوجه شوید که حساسیت دوران کودکی شما از بین رفته است؟

این اصطلاح را شنیده‌اید که می‌گویند «این کار را در خانه امتحان نکنید»؟ این هشدار برای آزمودن اینکه آیا از حساسیت رها شده‌اید یا نه صدق می‌کند. اگر این کار را خودسرانه و بدون مشورت با افراد متخصص انجام دهید، خطرناک است. فکر نکنید فقط یک ذره امتحان می‌کنم تا ببینم واکنش بدنم چه خواهد بود.

پروفسور میلز هشدار می‌دهد: «به هیچ وجه در خانه، با مواد غذایی که به آن حساسیت دارید، آزمایش نکنید. این کار خطر‌آفرین است. یکی از نکاتی که درباره حساسیت مواد غذایی می‌دانیم، این است که بسیاری افراد بزرگسال که واکنش شدیدی نسبت به برخی مواد غذایی دارند، ممکن است هیچ پیشینه حساسیت یا هیچ نشانه هشدار‌دهنده یا واکنش ایمنی ناخوشایند پیش از آن نداشته باشند. پس اگر فکر می‌کنید حساسیت به مواد غذایی دارید، توصیه می‌کنم آن ماده غذایی را در خانه امتحان نکنید. باید در موقعیتی باشید که وضعیت بدنی شما به دقت تحت نظر پزشک متخصص آلرژی باشد».

پروفسور سانتوس هم همین نظر را دارد و تاکید می‌کند که تحت نظارت بودن شرایط فرد کمک می‌کند که دریابید آیا هنوز حساسیت به ماده غذایی دارید یا خیر، در درمانگاه میزان تحمل فرد در برابر ماده غذایی به کمک آزمون‌های آلرژی تعیین می‌شود تا بتوانیم حساسیت به ماده غذایی را به دقت تشخیص دهیم. کاهش پادتن‌های آلرژی‌زا ویژه آن ماده غذایی، نشانه این است که حساسیت به آن ماده غذایی برطرف شده است.

«مقدار ماده غذایی که بیمار به آن واکنش حساسیتی نشان می‌دهد از فردی به فردی دیگر و با هر نوع ماده غذایی متفاوت است. وقتی آزمایش ماده غذایی را انجام می‌دهیم، با مقدار بسیار کمی از ماده آلرژی‌زا شروع می‌کنیم و به تدریج مقدار آن را افزایش می‌دهیم. به دقت بیمار را تحت نظر داریم و با اولین نشانه واکنش حساسیتی نشانه‌های به وجود آمده را درمان می‌کنیم. به این ترتیب در صورتی که فرد دچار حساسیت است، کمترین مقدار از آن ماده غذایی را برای بروز واکنش مصرف می‌کند. آزمایش ماده غذایی اکنون بهترین روش و آزمون برای تعیین حساسیت به آن است».

در آینده ممکن است همه حساسیت‌ها درمان‌پذیر شوند

حتی اگر حساسیت یا آلرژی دارید که تا پایان عمر همراه شما خواهد بود، باید بگوییم کارشناسان و متخصصان به مجموعه امکاناتی که برای درمان وجود دارد و در آینده به درمان افراد کمک خواهد کرد امیدوارند.

پروفسور میلز می‌گوید: «درمانی برای حساسیت یا آلرژی به بادام زمینی تایید شده است که پالفورزیا نام دارد. در واقع درمان نیست بلکه باعث می‌شود حساسیت کاهش پیدا کند و در نتیجه افراد دچار واکنش‌های اتفاقی نشوند و روش‌های درمانی هم برای حساسیت به مواد غذایی دیگر مانند شیر، تخم‌مرغ و دانه‌های خوراکی یافته شده است».

پروفسور سانتوس در پایان می‌گوید: «پژوهش‌های فراوانی انجام شده و یا در حال انجام است تا به تاثیر و چگونگی به وجود آمدن حساسیت‌های غذایی پی ببریم. من امیدوارم که بتوانیم از حساسیت‌ها پیشگیری کنیم و در آینده بتوانیم جلوی بروز حساسیت و آلرژی بگیریم».