حزب «پ ک ک» چیست و چگونه منحل شد؟

حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک)، گروهی شبه‌نظامی و چپ‌گرا است که از سال ۱۹۸۴ تاکنون درگیری‌های مسلحانه‌ای را علیه دولت ترکیه به‌منظور دستیابی به خودمختاری کرد‌ها و ایجاد یک دولت مستقل کردی در جنوب شرقی ترکیه به راه انداخته است. این گروه از همان آغاز فعالیت‌های خود، به‌ویژه در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ میلادی، به یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات امنیتی برای دولت ترکیه تبدیل شد و تا به امروز از سوی بسیاری از کشور‌های جهان، از جمله آمریکا، اتحادیه اروپا و ترکیه، به‌عنوان یک گروه تروریستی شناخته می‌شود.

پ‌ک‌ک که به‌طور رسمی در سال ۱۹۷۸ توسط عبدالله اوجالان تأسیس شد، هدف اولیه خود را تشکیل یک دولت مستقل کردی در جنوب شرقی ترکیه قرار داده بود. این گروه در طول بیش از چهار دهه فعالیت، از روش‌های مختلفی از جمله حملات مسلحانه، بمب‌گذاری‌های انتحاری، کمین‌های مسلحانه و ترور شخصیت‌های مختلف استفاده کرده است. درگیری‌های خونین این گروه با ارتش ترکیه موجب کشته و زخمی شدن ده‌ها هزار نفر از هر دو طرف شد.

مبارزات مسلحانه علیه دولت ترکیه

حزب کارگران کردستان از ابتدای تشکیل خود، به مبارزات مسلحانه علیه دولت ترکیه پرداخته است. این گروه، در ابتدا به‌عنوان یک سازمان چپ‌گرا و مارکسیستی شناخته می‌شد. استفاده از بمب‌گذاران انتحاری، حملات به اهداف نظامی و غیرنظامی و ترور شخصیت‌های برجسته، از جمله روش‌هایی است که پ‌ک‌ک برای پیشبرد اهداف خود به‌کار گرفته است.

در دهه ۹۰ میلادی، حملات پ‌ک‌ک به شهر‌ها و روستا‌های جنوبی ترکیه، که عمدتاً کردنشین بودند، شدت گرفت. این حملات علاوه بر خسارات سنگین مالی، موجب وارد آمدن تلفات جانی زیاد به غیرنظامیان و نیرو‌های نظامی ترکیه شد. همچنین، پ‌ک‌ک از بمب‌گذاری‌های انتحاری، به‌ویژه بمب‌گذاری‌های زنانه، به‌عنوان ابزاری برای ترور و ایجاد رعب و وحشت استفاده می‌کرد. یکی از این حملات در سال ۱۹۹۶ انجام شد که منجر به کشته شدن ۸ سرباز ترکیه‌ای و زخمی شدن ده‌ها نفر دیگر شد.

دستگیری عبدالله اوجالان

اگرچه هدف اولیه پ‌ک‌ک ایجاد یک دولت مستقل کردی در داخل ترکیه بود، اما در دهه‌های اخیر و به‌ویژه پس از دستگیری عبدالله اوجالان در سال ۱۹۹۹، این گروه شروع به تغییر اهداف خود کرد. از اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی، پ‌ک‌ک به تدریج خواستار حقوق فرهنگی و سیاسی برای کرد‌ها در چارچوب مرز‌های ترکیه شد و تلاش‌هایی برای به‌دست آوردن نوعی خودگردانی در داخل این کشور آغاز کرد. همچنین، در این دوره، گروه‌هایی در داخل پ‌ک‌ک به رهبری اوجالان اعلام کردند که مبارزات مسلحانه باید به پایان برسد و به جای آن، مذاکرات سیاسی و دیپلماتیک با دولت ترکیه آغاز شود.

در سال ۲۰۱۳، مذاکرات صلح بین عبدالله اوجالان و دولت ترکیه آغاز شد، که به مدت کوتاهی امید‌هایی را برای پایان دادن به درگیری‌ها و تحقق حقوق کرد‌ها در ترکیه ایجاد کرد. اما این مذاکرات به دلیل مسائل سیاسی، شکست‌های نظامی و اعتراضات داخلی نتواست به توافقات پایدار منجر شود.

اعلام انحلال پ‌ک‌ک 

در تاریخ ۱۲ مه ۲۰۲۵، آژانس خبری فیرات، نزدیک به حزب کارگران کردستان، اعلام کرد که این گروه تصمیم گرفته است تا مبارزه مسلحانه را متوقف کند و به فعالیت‌های خود پایان دهد. این تصمیم، که از سوی عبدالله اوجالان، رهبر زندانی پ‌ک‌ک، پیشنهاد شده بود، گامی بزرگ در جهت پایان دادن به چهار دهه درگیری مسلحانه در ترکیه به شمار می‌آید. از زمان شروع شورش PKK در سال ۱۹۸۴، بیش از ۴۰،۰۰۰ نفر در این درگیری جان باخته‌اند. 

اعلام انحلال پ‌ک‌ک، اگرچه می‌تواند به کاهش تنش‌ها و پایان درگیری‌ها منجر شود، اما برای دولت ترکیه و امنیت داخلی این کشور یک چالش جدی باقی خواهد گذاشت. پ‌ک‌ک اگرچه به مبارزات مسلحانه پایان داده است، اما بسیاری از اعضای آن همچنان در مناطق مختلف ترکیه و شمال عراق فعال خواهند بود و گروه‌های رادیکال دیگری می‌توانند از فضای به‌وجود آمده استفاده کنند.

این تصمیم همچنین می‌تواند تبعات سیاسی و امنیتی گسترده‌ای در منطقه داشته باشد. نیرو‌های کرد در سوریه و عراق که در گذشته با پ‌ک‌ک در ارتباط بوده‌اند، ممکن است به این تحول واکنش نشان دهند و بر روابط ترکیه با این گروه‌ها تأثیر بگذارند. همچنین، ترکیه ممکن است در عرصه بین‌المللی برای مدیریت وضعیت جدید و تعامل با کرد‌های منطقه با چالش‌هایی مواجه شود.

اگرچه پ‌ک‌ک در اعلامیه خود به پایان مبارزات مسلحانه اشاره کرده، اما واقعیت این است که مشکلات اساسی کرد‌ها در ترکیه همچنان پابرجا خواهد ماند. بسیاری از کرد‌ها در ترکیه همچنان خواهان حقوق فرهنگی، اجتماعی و سیاسی خود هستند و به‌رغم تغییر رویکرد پ‌ک‌ک، دولت ترکیه باید برای تحقق این حقوق گام‌های عملی بردارد.

در شرایط کنونی، گروه‌های کرد که تحت تأثیر پ‌ک‌ک قرار داشته‌اند، ممکن است به مبارزات سیاسی و دیپلماتیک خود ادامه دهند. همچنین، اگر دولت ترکیه نتواند به خواسته‌های مشروع کرد‌ها پاسخ دهد، این احتمال وجود دارد که برخی از گروه‌های دیگر به مبارزات مسلحانه و خشونت‌آمیز روی بیاورند.

منبع: دانشجو