آدولف هیتلر چطور مرد و چه به سر جسد او آمد؟
«نازی‌ها چنان دروغ را به شکلی همه جانبه به بخشی از سیاست خود تبدیل کرده‌اند و گزارش‌ها درباره بدل‌های ادعایی هیتلر چنان گسترده است که این اعلامیه‌ها، بسیاری از مردم را به این سوءظن می‌اندازند که استاد دروغ می‌خواهد در آخرین تلاش برای نجات خود، یک فریب بزرگ نهایی را پیش چشم جهان اجرا کند.»
این هشدار که ۸۰ سال پیش در روزنامه نیویورک تایمز منتشر شد، به حقیقت پیوست.
خبر تکان‌دهنده مرگ رهبر آلمان نازی و پایان قریب‌الوقوع جنگ جهانی دوم با ناباوری مواجه شد؛ ناباوری‌ای که دهه‌ها ادامه یافت.
رادیو هامبورگ در شب اول مه ۱۹۴۵ اعلام کرد که هیتلر همان بعدازظهر «در مقر فرماندهی‌اش در دفتر صدارت عظمای رایش، تا واپسین نفس در برابر بلشویسم و برای آلمان جنگید و مرد.»
اما روز بعد، خبرنگار نیویورک تایمز نوشت: «زندانیان سیاسی آلمانی که با آنها صحبت کردم، عموماً این خبر را باور ندارند. آنها گمان می‌کنند که در پس این اعلامیه حقه‌ای نهفته است. هیتلر آن‌قدر آدم کلاهبرداری بود که بعضی باور دارند حتی قادر به مردن صادقانه هم نبود.»
مرگ‌های گوناگون «پیشوا»
با اشغال برلین توسط نیرو‌های شوروی، روایت‌های متفاوتی از ماجرا پدید آمد. داستان‌ها تغییر می‌کردند و با هم تناقض داشتند.
در سوم مه ۱۹۴۵، ارتش سرخ اعلام کرد که هانس فریچه، معاون وزیر تبلیغات نازی، گفته که هم او و هم هیتلر در پناهگاه رهبر نازی در دفتر صدارت عظمای رایش در برلین خودکشی کرده‌اند.
با آن‌که بسیاری از اعلام خبر مرگ هیتلر شاد شدند، آدم‌های مردد زیادی بودند که فکر می‌کردند این خبر بخشی از یک فریبکاری نازی‌هاست
در همان روز، ایستگاه رادیویی پاریس مدعی شد گزارش‌هایی دریافت کرده که هیتلر در شب ۲۱ آوریل پس از مشاجره با ژنرال‌هایش درباره ادامه جنگ ترور شده است.
در روز‌های بعد، روایت‌ها چند برابر شدند. خبرگزاری ژاپنی دومئی گزارش داد که هیتلر در جریان حمله توپخانه‌ای شوروی به اقامتگاهش کشته شده است.
خبرگزاری یونایتد پرس گزارشی به نقل از یکی از مقام‌های پیشین وزارت خارجه آلمان نازی نوشت که بر اساس آن هیتلر چند روز پیش‌تر به‌دلیل خون‌ریزی مغزی درگذشته و برای جلوه دادن مرگ قهرمانانه به برلین منتقل شده است.
این مقام پیش‌بینی کرده بود: «می‌توانید مطمئن باشید که جسد هیتلر هرگز پیدا نخواهد شد.»
یوزف و ماگدا گوبلز همراه با شش فرزند خردسالشان تا پایان با هیتلر ماندند و سرنوشتی مشابه او یافتند. مرد یونیفورم‌پوش در تصویر، هارالد کوانت، پسر ماگدا از ازدواج نخستش است
تلاش‌ها برای یافتن جسد بی‌نتیجه به‌نظر می‌رسید.
در چهارم مه، مطبوعات شوروی گزارش دادند که ارتش سرخ هنوز موفق به ورود به صدارت‌خانه، جایی که دفتر‌های هیتلر قرار داشت، نشده، زیرا آن‌جا در آتش بوده و در آستانه فروپاشی قرار داشته است.
دو روز بعد، شوروی اعلام کرد که اجساد زیادی در صدارت‌خانه یافته، اما هیچ‌کدام متعلق به هیتلر یا گوبلز نبوده‌اند.
خبرگزاری آسوشیتدپرس از مسکو نوشت: «در میان روس‌ها، این باور پابرجاست که گزارش‌های مربوط به مرگ هیتلر و اطرافیانش، فریب دیگری از سوی نازی‌هاست و آنها زنده‌اند و مخفی شده‌اند.»
در هشتم مه، ژنرالی روس اعلام کرد که جسدی پر از جای گلوله در ویرانه‌های برلین پیدا شده که به گفته کارکنان منزل، متعلق به هیتلر بوده، گرچه راننده او ادعا کرده بود که آن جسد در واقع متعلق به آشپزی بوده که به عنوان بدل او نیز خدمت می‌کرده است.
پناهگاه هیتلر در ساختمان صدراعظم آلمان بود
در ژوئن ۱۹۴۵، مقام‌های شوروی گفتند که بقایای هیتلر یافت نشده و به احتمال زیاد او هنوز زنده است.
همان تابستان، گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر این‌که رهبر آلمان نازی در نقاط مختلفی دیده شده است.
دو مورخ به نامهای آدا پترووا و پیتر واتسون در کتاب «مرگ هیتلر» نوشتند: «گزارش‌ها حاکی بودند که هیتلر به‌صورت گوشه‌نشینی در غاری نزدیک دریاچه گاردا در شمال ایتالیا زندگی می‌کند. گزارش دیگر می‌گفت او چوپانی در آلپ سوییس است. روایت سومی ادعا می‌کرد که او در کازینویی در اویان (فرانسه) کارت‌پخش‌کن است. او در گرنوبل، سنت گالن (سوییس) و حتی در سواحل ایرلند دیده شده بود.»
در ژوئیه ۱۹۴۵، مقام‌های آمریکایی نامهای را ره‌گیری کردند که ادعا می‌کرد هیتلر در مزرعه‌ای در آرژانتین، در حدود ۷۰۰ کیلومتری بوئنوس آیرس زندگی می‌کند. این پرونده به دست ادگار جی هوور رئیس اف‌بی‌آی، رسید که در نهایت آن را کنار گذاشت.
فریبکاری شوروی
اما واقعاً چه بر سر هیتلر آمد؟
پس از حمله موفق شوروی به برلین در آوریل ۱۹۴۵، نیرو‌های ارتش سرخ پناهگاه هیتلر در محوطه صدارت‌خانه را به تصرف درآوردند.
تا ژوئیه ۱۹۴۵، نیرو‌های غربی متفقین با شوروی‌ها در برلین دیدار کرده بودند
دوم ماه مه، مأموران ضدجاسوسی شوروی، معروف به اسمِرش، باغ و پناهگاه را، جایی که از ژانویه محل اقامت هیتلر بود، در حالی‌که ارتش سرخ از لهستان به‌سوی آلمان پیشروی می‌کرد، مهر و موم کردند.
جست‌وجوی اجساد به صورت کاملاً محرمانه انجام شد. به‌نوشته آنتونی بیور، تاریخ‌نگار، حتی مارشال گئورگی ژوکوف، فرمانده نیرو‌های شوروی، به دلیل «خطرناک بودن محل» اجازه ورود نیافت.
در همین حال مأموران شوروی بازجویی از تمام کارکنان قابل شناسایی را آغاز کردند. به‌گفته بیور، این روند به‌دقت از مسکو نظارت می‌شد.
بیور در نیویورک تایمز روایت کرد: «(ژوزف) استالین چنان در پی خبر بود که ژنرالی از کمیساریای خلق در امور داخلی (ان-کا-وه-ده)، نهاد امنیتی شوروی قبل از کا-گ-ب، به‌منظور نظارت بر بازجویی‌ها اعزام شد. به او یک خط تلفن امن با دستگاه رمزنگار داده بودند تا پس از هر مصاحبه، گزارش را به مسکو بدهد.»
پنجم ماه مه، مأموران اسمِرش، اجساد هیتلر و اوا براون را در گودالی در باغ صدارت‌خانه، در حالی‌که با بنزین سوزانده شده و نیم‌سوخته بودند، یافتند. جسد هیتلر به‌سختی قابل شناسایی بود و بنابراین فک پایین او برای شناسایی دندان‌ها جدا شد.
اجساد هیتلر و اوا براون در گودالی در باغ صدارت‌خانه دفن و نیم‌سوز شده بودند
چند روز بعد، زمانی‌که شوروی‌ها کتی هویزرمن، دستیار دندان‌پزشک هیتلر را پیدا کردند، این شناسایی تأیید شد. او سوابق دندانی لازم برای تأیید هویت را ارائه داد.
در سال ۱۹۷۳ نیز مطالعه‌ای در حوزه دندان‌پزشکی قانونی تأیید کرد که جسد کشف‌شده متعلق به آدولف هیتلر بوده است.
از قبری به قبر دیگر
بیور در کتاب «برلین: سقوط ۱۹۴۵» نوشت: «استراتژی استالین آشکارا این بود که غرب را با نازیسم مرتبط سازد و چنین جلوه دهد که بریتانیا یا آمریکا او را پنهان کرده‌اند.»
لوک دیلی-گرووز، مورخی از دانشگاه لیدز این رویکرد را اقدامی سیاسی از سوی رهبر شوروی دانست.
او در نشریه نیو استیتسمن نوشت: «وقتی که استالین گفت ممکن است هیتلر به اسپانیا یا آرژانتین گریخته باشد، می‌دانست که نیروهایش بقایای هیتلر را یافته‌اند. اما با این حرف، رقبای سیاسی‌اش را تضعیف و موضعش را در منازعات ارضی تقویت کرد.»
شکست نازیسم، راه را برای جنگ سرد هموار ساخت.
مسکو در شکل‌دهی به روایت، برتری عمده‌ای داشت: از ماه مه تا اوایل ژوئیه ۱۹۴۵ که زمانی‌که مناطق اشغالی رسماً تقسیم شدند، فقط شوروی بر برلین کنترل داشت.
آنها همچنین شماری از بازماندگان پناهگاه از جمله هاینتس لینگه، پیشخدمت هیتلر، اتو گونشه، آجودان او، و هانس باوئر، خلبانش را برای سال‌ها در بازداشت نگه داشتند.
آنها در تلاش برای پنهان‌سازی حقیقت، کتی هویزرمن، دستیار دندان‌پزشکی را که به شناسایی جسد کمک کرده بود، مخفیانه زندانی کردند. او پس از شش سال در انزوا، به اتهام «درمان داوطلبانه دندان‌های هیتلر» محکوم شد.
استالین، هری اس. ترومن، و وینستون چرچیل در کنفرانس پوتسدام در ژوئیه ۱۹۴۵
بقایای جسد هیتلر تحت نظارت واحد اسمِرش که آنها را یافته بود، باقی ماند. هر بار که آن واحد منتقل می‌شد، بقایا را نیز با خود می‌برد.
او ابتدا در جنگلی در حومه برلین، سپس در راتنو (براندنبورگ) و در نهایت در پایگاه شوروی در ماگدبورگ در سال ۱۹۴۶ دفن شد.
تنها در سال ۱۹۶۸ بود که کتابی از لف بزیمنسکی، روزنامه‌نگار و مأمور اطلاعاتی شوروی که در حمله نهایی به برلین نقش داشت، برای نخستین‌بار جزئیاتی از پرونده هیتلر در مسکو، از جمله کالبدشکافی او را افشا کرد.
در سال ۲۰۰۹، روسیه اعلام کرد که بقایای هیتلر در سال ۱۹۷۰ سوزانده شده و خاکستر آنها در رودخانه بیدریتس ریخته شده تا مانع از تبدیل محل دفنش به زیارتگاه نازی‌ها شوند.
این اقدام پس از آن‌که شوروی تصمیم گرفت پایگاه ماگدبورگ را به آلمان شرقی تحویل دهد، با توصیه یوری آندروپوف، رئیس وقت کا‌گ‌ب صورت گرفت.
با این حال مسکو هنوز فک پایینی هیتلر را در مقر اف‌اس‌بی (جانشین کا‌گ‌ب) و بخشی از جمجمه او را در آرشیو دولتی نگهداری می‌کند.
هاینتس لینگه (وسط)، پیشخدمت شخصی هیتلر، یکی از افرادی بود که تا پایان در پناهگاه باقی ماند و بعد‌ها روایت ماجرا را شرح داد
بین زهر و گلوله
گزارشی که در نوامبر ۱۹۴۵ از سوی مورخی به نام هیو تروور-روپر ارائه شد - که در آن زمان افسر اطلاعاتی بریتانیا بود و مأمور بررسی مرگ هیتلر شده بود - نتیجه‌گیری کرد که او حوالی ساعت ۳:۳۰ بعدازظهر در روز ۳۰ آوریل ۱۹۴۵، در کنار اوا براون که روز پیش از آن با او ازدواج کرده بود، درگذشته است.
او با شلیک گلوله به دهان خودکشی کرد و اوا براون با بلعیدن سیانور جان داد.
این روایت در کتاب بزیمنسکی زیر سوال رفت؛ کتابی که همچنین اشاره داشت بخشی از جمجمه هیتلر مفقود بوده است.
ژان-کریستف بریزار و لانا پارشینا در سال ۲۰۱۶ اجازه دسترسی محدود و کنترل‌شده به بایگانی دولتی، نظامی و امنیتی روسیه درباره این پرونده را دریافت کردند.
آنها گزارش کردند که در دندان‌های هیتلر خرده‌شیشه‌هایی یافت شده که نشان‌دهنده بلعیدن سیانور است و در عین حال درباره شلیک گلوله نیز تردید‌هایی مطرح کردند.
هیتلر و اوا براون در ۲۹ آوریل ۱۹۴۵، یک روز قبل از خودکشی، ازدواج کردند
پارشینا در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۱۸ با تایمز اسرائیل گفت که هیتلر در روز‌های پایانی عمرش علائم پارکینسون نشان می‌داد که پرسش‌هایی درباره توانایی‌اش برای شلیک با دست راستش ایجاد می‌کند.
بریزار نیز اشاره کرد که هیچ نشانی از گلوله در دهان هیتلر یافت نشده، اما احتمال داد که فردی نزدیک - مانند هاینتس لینگه - پس از تأثیر سم، گلوله‌ای را به‌عنوان ضربه نهایی شلیک کرده باشد.
روایت‌های دیگر می‌گویند که او ابتدا زهر را بلعید و سپس به شقیقه خود شلیک کرد.
در هر حال، بیشتر کارشناسان بر این باورند که جسد پیدا شده از سوی شوروی متعلق به هیتلر بوده و روایت رادیو هامبورگ در اول مه ۱۹۴۵، در دو نکته کلیدی نادرست بود: رهبر نازی‌ها در آن روز نمرد، و مهم‌تر این که در میدان نبرد کشته نشد.
در لحظه مرگ، او نه در جبهه، بلکه در حال عقب‌نشینی یا در حال گریز از پاسخ‌گویی برای جنایاتش بود؛ در تلاشی برای گریز از سرنوشت بنیتو موسولینی که خبر اعدام سریعش را دو روز پیش از آن شنیده بود.
مردی که قول داده بود امپراتوری بسازد که هزار سال دوام بیاورد، پس از ۱۲ سال در قدرت، که طی آن جهان را با خون و آتش لرزاند و اروپایی ویران و آلمانی ویران و اشغال‌شده بر جای گذاشت، از صحنه خارج شد.
