بلاینددیت چیست و چرا جنجالی شده است؟
زیسان: کمتر کابر ایرانی در فضای مجازی هست که در چند وقت اخیر کم یا زیاد در جریان برنامه‌های «بلاینددیت» قرار نگرفته باشد.
به گزارش زی سان به نقل از سازندگی، «Blind date» اصطلاح انگلیسی است که معنا‌هایی مانند قرار ناشناس، قرار کور، ملاقات بدون آشنایی قبلی و امثال اینها برای آن در نظر گرفته می‌شود، ولی با توجه به اینکه این کلمه در زبان انگلیسی به شکل اصطلاحی است که بار فرهنگی خاصی دارد و معادل موجز و گویایی برای آن در زبان فارسی وجود ندارد، ناچاراً از همان اصطلاح بلاینددیت استفاده می‌کنیم. البته بعضی‌ها در رده‌های سنی بالاتر ممکن است اصلاً از این محتوا‌هایی که عمدتاً برای یوتیوب ساخته می‌شود، اطلاعی نداشته باشند.
به تازگی رئیس پلیس امنیت عمومی فراجا از شناسایی و برخورد با ۱۵ نفر از برگزارکنندگان اصلی این برنامه در فضای مجازی خبر داده است. مجید فیض‌جعفری گفته که با توجه به افزایش رواج پدیده بلاینددیت (قرار‌های ناشناس) در فضای مجازی و شکایت متعدد خانواده‌ها از آسیب‌های اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی ناشی از این روابط، بررسی‌های اطلاعاتی و رصد‌های دقیق در این حوزه انجام شده است. او با بیان اینکه همچنین محتوای نامناسب مرتبط با این فعالیت‌ها پاک‌سازی و صفحات مربوطه در فضای مجازی توقیف شده‌اند، تاکید کرد: این طرح تا پاک‌سازی کامل فضای مجازی از چنین محتوا‌هایی ادامه خواهد داشت.
در ورژن ایرانی این قرار ملاقات پرده‌ای میان دو طرف کشیده بودند و شرکت‌کنندگان که قادر به دیدن چهره یکدیگر نبودند و در آخر پس از رد‌وبدل کردن انتظارات و توقعات و سلیقه‌ها از هر دو طرف می‌خواستند بگویند آیا مایل به ارتباط با یکدیگر هستند یا نه و پس از شنیدن پاسخ پرده کنار می‌رفت و دو طرف قادر به دیدن همدیگر می‌شدند؛ سری این برنامه‌ها با برنامه‌ای به نام «بلاینددیت» شروع شد. شروعی که مثل بمب بین جوانان ایران صدا کرد و هزاران و گاهی صد‌ها هزار بازدید در یوتیوب گرفت. اما مدتی بعد صفحه اینستاگرام وینی از دسترس خارج شد.
بعد از مدتی وینی با برنامه‌اش برگشت. چیزی نگذشت که برنامه‌هایی با عنوان «خواستگاری یا بلاینددیت اسلامی» منتشر شدند. دختر و پسرانی که از جنس دیگری بودند، مذهبی و مقید به دین. دوباره صفحه وینی با یک میلیون و ۲۰۰ مخاطب با دستور قضایی بسته شد. از طرفی؛ صفحه اینستاگرامی برنامه یوتیوبی «رولاین» هم پس از وینی بسته شد.
برنامه‌های این‌چنینی سال‌هاست که در دنیای غیرفارسی جای خودشان را در تلویزیون‌های تفریحی و کانال‌های یوتیوب باز کرده‌اند، اما این محتوا برای فارسی‌زبانان تازگی دارد. موج توجه و میزان لایک و بازدید گرفتن در یوتیوب باعث تولید برنامه‌های متنوعی از این دست شد. «دیت با اکس»، «دیت بادکنکی»، «دیت سرعتی»، «دیت گروهی»، «مادر رو ببین، دختر رو بگیر»، «تیندر ورژن ایرانی» و ده‌ها اسم دیگر.
تمرکز بیش از حد به جنبه‌های ظاهری
اما چیزی که در این برنامه‌ها بیشتر مورد توجه کارشناسان قرار می‌گیرد این است که ازدواج و روابط عاطفی به کالایی مصرفی تبدیل شده‌اند، جایی که قدرت مالی و تفاوت‌های اقتصادی به نشانه‌ای برای تمایز و به رخ کشیدن اعلام می‌شود. در این چارچوب، جوانان با استفاده از نماد‌های مصرف‌گرایی و تجمل‌گرایی مانند پوشیدن لباس‌ها و کفش‌های گران‌قیمت و برنددار، تلاش می‌کنند تا تصویر موفقیت و قدرت اقتصادی خود را به دیگران ارائه دهند؛ به‌گونه‌ای که به گفته برخی نظریه‌پردازان، این رفتار همان‌گونه است که کولاکوفسکی مفهوم «برازندگی» را از دست می‌دهد؛ یعنی از جذابیت ذاتی صرفاً با هماهنگی و سادگی فاصله می‌گیرد و به نمایش زرق‌وبرق بی‌مورد تبدیل می‌شود.
برازندگی در معنای واقعی، از حذف اضافات و تزئینات غیرضروری، بدون خودنمایی، نشأت می‌گیرد. وقتی تنها برند و هزینه به‌عنوان معیار انتخاب مطرح شود، ارزش‌های انسانی همچون صداقت، اصالت و هماهنگی بین باطن و برون به فراموشی سپرده می‌شوند. تحقیقات اخیر در حوزه روانشناسی اجتماعی نشان می‌دهد که تاکید بیش از حد بر نماد‌های مالی در شروع یک رابطه می‌تواند منجر به سطوح پایین‌تر رضایت عاطفی و پایدار نشدن ارتباط شود.
با توجه به مطالعات صورت گرفته در سال‌های اخیر بین ۳۰ تا ۴۰ درصد از جوانان معتقدند که در قرار‌های اولیه، نمایش قدرت اقتصادی و مصرف‌گرایی به‌عنوان یکی از عوامل جذب و تایید اجتماعی مطرح است. این روند می‌تواند منجر به از دست رفتن هویت واقعی و تلاش برای ایجاد تصویری سطحی از موفقیت شود. در نتیجه، افراد ممکن است به جای تمرکز بر رشد شخصی و تقویت ارزش‌های درونی، بیش از حد به جنبه‌های ظاهری و نمادین اهمیت دهند.
در جامعه‌ای که معیار‌های ارزش‌آفرینی به وسیله پول و مصرف تعیین می‌شود، متر و معیار‌های اخلاقی و انسانی به تدریج نادیده گرفته می‌شوند. این پدیده می‌تواند باعث کاهش حس همبستگی اجتماعی و افزایش فاصله‌ها و رقابت‌های ناسالم میان افراد گردد. در تاریخ، همان‌طور که در دوران‌های مختلف شاهد بودیم، رواج مصرف‌گرایی به قصد نمایش قدرت، ابزار کنترل اجتماعی برای تضعیف فضیلت و کاهش انسجام جمعی بوده است؛ امروزه نیز شاهد بازنمایی این الگو در نحوه برگزاری قرار‌های عاطفی هستیم.
ظهور رسانه‌های اجتماعی و برنامه‌های ملاقات، این پدیده را تشدید کرده است. در این فضا، افراد با به اشتراک گذاشتن عکس‌های لوکس، تجربه‌های سفر و خرید‌های پرهزینه، به دنبال تایید اجتماعی و جلب توجه هستند؛ امری که به‌عنوان یک «نمایش اقتصادی» مدرن شناخته می‌شود. برخی مطالعات نشان داده‌اند که این نوع رفتار‌ها در میان کاربران جوان، به‌ویژه در کشور‌هایی با نفوذ بالای مصرف‌گرایی، بیش از پیش رایج شده است.
داده‌های جدید حاکی از آن است که نسل جوان امروزی بیشتر از پیش به دنبال کسب تجربه‌های زودگذر و رضایت آنی هستند تا سرمایه‌گذاری بر روی روابط عمیق و پایدار. این تغییر نگرش، زمینه رشد رفتار‌های مصرف‌گرایانه در روابط را فراهم آورده است؛ به‌گونه‌ای که در برخی موارد، ازدواج به‌عنوان یک «محصول» با ویژگی‌های تجمل‌گرا در بازار روابط شناخته می‌شود.
پژوهش‌های بین‌المللی اخیر هشدار داده‌اند که اگر این روند بدون تغییر ادامه یابد، جامعه با کاهش سطح همبستگی و اعتماد متقابل بین افراد روبه‌رو خواهد شد. در نهایت، تبدیل روابط به کالا‌های مصرفی می‌تواند اثرات منفی عمیقی بر ساختار اجتماعی، ارتقای فردگرایی و کاهش ارزش‌های اخلاقی داشته باشد.
بلاینددیت‌های امروزی، هرچند در نگاه سطحی فرصتی برای تجربه‌ی تازه و هیجان‌انگیز آشنایی هستند، اما در لایه‌های زیرین نشان‌دهنده روندی هستند که در آن مصرف‌گرایی و نمایش قدرت اقتصادی، جایگاه ارزش‌های انسانی و برازندگی را تهدید می‌کند. این تغییر نگرش که در نهایت منجر به کاهش همبستگی اجتماعی و افزایش فاصله‌های فرهنگی و اخلاقی می‌شود، نیازمند توجه و بازنگری جدی از سوی جامعه و مسئولان فرهنگی است. از این‌رو، ایجاد فضای فرهنگی که ارزش‌های واقعی، صداقت و همدلی را در اولویت قرار دهد، برای ساخت جامعه‌ای سالم و متعادل امری ضروری به‌شمار می‌آید.
همه بلاگر شدند
اما نکته قابل توجه این است که افراد زیادی از طریق بلاینددیت‌ها به شهرت رسیدند و به مرور زمان به معیاری برای جوانان تبدیل شدند. سبک پوشش، نحوه رفتار و شیوه تفریح این افراد به‌عنوان الگو در نظر گرفته شده و جوانان تمایل پیدا کردند تا این سبک‌ها را تقلید کنند. این روند در پی افزایش مصرف‌گرایی و تاکید بر جنبه‌های ظاهری، زمینه‌ساز کاهش اهمیت ارزش‌های عمیق‌تر مانند صداقت، احترام به خود و دیگران و برازندگی واقعی می‌شود.
از سوی دیگر، شاهد آن هستیم که بسیاری از این افراد به صورت بی‌پرده و بدون سانسور از نوع روابط خود صحبت می‌کنند. اگرچه بیان آزاد نظرات در حدی طبیعی و مشکلی ندارد، اما زمانی که این نوع بیان به یک الگوی فرهنگی تبدیل شود و دیدگاه و سلیقه مخاطبان را تحت تاثیر قرار دهد، موجب تضعیف ادب و رعایت اصول اخلاقی در گفتار عمومی می‌شود. این تغییر می‌تواند منجر به ناپذیرفتن مرز‌های حریم شخصی و خصوصی شدن موضوعات عاطفی شود که در نهایت فرهنگ گفت‌و‌گو و ارتباطات اجتماعی را تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد.
