خواجه ربیع کیست؟ نگاهی به آرامگاه خواجه ربیع در مشهد

نام خواجه ربیع در تاریخ، ربیع بن خثیم اسدی ثوری کوفی است. او از طایفه بنی‌اسد و ساکن کوفه، از هشت زاهد نامی صدر اسلام و همچنین از اصحاب پیغمبر اسلام و از سرداران سپاه حضرت علی (ع) بوده است. وی در نیمه دوم قرن اول هجری قمری از عربستان به خراسان مهاجرت کرد و در این ناحیه اقامت گزید و در نهایت در سال ۶۱ تا ۶۳ در نوغان وفات یافت.

خواجه در اوایل خلافت حضرت علی (ع) امارت ری را داشته و در جنگ صفین نیز یاور حضرت علی (ع) بوده است. روبروی ورودی باغ خواجه ربیع، آب انباری وجود دارد که ساخت آن به ام کلثوم و به کوشش میرزا صدرالدین و به دوره شاه سلیمان صفوی نسبت داده شده است. آقا محمد صادق، مستاجر موقوفه بقعه خواجه ربیع، آن را از درآمد خود تعمیر کرده است.

نکته قابل توجه درباره خواجه ربیع این است که نقل شده بنای معروف تاج محل هندوستان که یکی از عجایب هفت گانه جهان بوده، با الهام از این مقبره ساخته شده است. آرامگاه خواجه ربیع طی چهارده قرن گذشته محلی شناخته شده و زیارتگاه مسلمانان، اعم از شیعه و سنی بوده است. این آرامگاه در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ثبت ۱۴۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

آرامگاه خواجه ربیع در مشهد

مشهد شهری با قدمت و تاریخی است که بنا‌ها و مکان‌های تاریخی زیادی در دل خود جا داده است. اگر شما قصد سفر به مشهد را دارید، بازدید از آرامگاه خواجه ربیع را در میان جا‌های دیدنی مشهد از دست ندهید. آرامگاه با شکوه خواجه ربیع در شمال غربی مشهد و در انتهای خیابان خواجه ربیع واقع شده است. این بنا توسط شاه عباس صفوی و به سفارش شیخ بهایی در اوایل قرن یازده هجری قمری ساخته شده است.

اساس بنای فعلی مقبره خواجه ربیع، همان است که در سال‌های ۱۰۲۶ تا ۱۰۳۱ هجری قمری به امر شاه عباس و با سرپرستی یکی از سادات رضوی مشهد به نام میرزا افلغ احداث شده بود.

آرامگاه خواجه ربیع یکی از مکان‌های زیبا و دیدنی است که در باغی وسیع بر کناره کشف رود قرار دارد و به همین دلیل مورد توجه و مراجعه اهالی مشهد و زائران و مسافرانی است که به مشهد می‌آیند. با توجه به زمان درگذشت خواجه، وی از زمره قدیمی‌ترین رجال مدفون در پیرامون شهر کنونی مشهد است. مدفن او طی چهارده قرن گذشته همواره محلی محترم و زیارتگاه عموم مسلمانان بوده است.

حسین آباد خواجه ربیع، نام روستایی است که باغ آرامگاه خواجه در آن قرار گرفته و از جمله موقوفات مزار خواجه می‌باشد. اداره باغ و مزار خواجه ربیع در قرن اخیر بر عهده آستان قدس رضوی است.

معماری آرامگاه خواجه ربیع

آرامگاه خواجه ربیع مشهد یک بنای تاریخی مربوط به عهد صفویه است که جدا از جنبه معنوی و زیارتی، به خاطر معماری زیبای آن جایگاه ویژه‌ای دارد. اما قسمت قابل تامل معماری این آرامگاه، کتیبه‌های خوش نقش فیروزه‌ای رنگ هستند که در داخل گنبد و ساقه خارجی آن توسط خطاط معروف عصر صفوی، علیرضا عباسی با خط ثلث خطاطی شده‌اند. بر روی کتیبه‌ها دو تاریخ ۱۰۲۶ و ۱۰۳۱ ه‍.. ق به چشم می‌خورد که سال‌های احداث و تزیین بنا را نشان می‌دهد. در این کتیبه‌ها که با نام شاه عباس صفوی آغاز شده، آیه ۶۲ سوره یونس و بخش‌هایی از خطبه ۸۴ نهج البلاغه نوشته شده است.

طرح آرامگاه در نمای بیرونی هشت ضلعی و در درون، چهار ایوانی است. از انتهای ایوان‌های اضلاع بزرگ، راهرو‌هایی به درون باز شده اند. بالای بنای خواجه ربیع، گنبد فیروزه‌ای رنگ قرار گرفته که ارتفاع آن تا کف ۱۸ متر است. گنبد بنا پوشیده از کاشی‌های زیبای فیروزه‌ای و درون بنا هم مزین به نقاشی‌های طلایی رنگ است. از میان دیوار و پشت ایوان هاى چهارگانه اصلى، چهار ورودى وجود دارد که به شاه نشین‌ها راه دارند.

منبع: اقامت ۲۴