بدون لباس مخصوص چقدر می‌توان در فضا دوام آورد و چه اتفاقی برای بدن انسان می‌افتد؟

بسیاری از ما در دوران کودکی، رویای سفر به فضا را در سر داشته‌ایم. چه بسا شاید تصور کرده باشید که بازدید از ایستگاه فضایی بین‌المللی یا حتی کشف سیارات جدید چگونه خواهد بود. اما سفر به فضا، فراتر از هیجان آن، مجموعه‌ای از چالش‌های مربوط به بقا در محیط‌های سخت را به همراه خود دارد و از این رو، ضروری است که فضانوردان در شرایطی به سر ببرند که تا حد ممکن شبیه به زندگی بر روی زمین باشد.

به گزارش «زی‌سان» به نقل از راز بقا، وب‌سایت «اسپیس» در گزارشی که در همین زمینه منتشر کرده است، می‌نویسد: «لباس‌های فضایی به فضانوردان امکان می‌دهند تا مدت کوتاهی از فضاپیمای خود خارج شوند و هوا، آب، فشار و حفاظت فیزیکی لازم برای زنده ماندن انسان را در اختیار داشته باشند. اما به راستی بدون پوشیدن لباس فضایی، چه اتفاقی برای انسان می‌افتد؟»

این گزارش با اشاره به فیلم‌های علمی-تخیلی، از جمله «ادیسه فضایی ۲۰۰۱» ساخته استنلی کوبریک و به تصویر کشیدن فضانوردانی که مدت کوتاهی بدون لباس فضایی در فضا به سر می‌برند می‌پرسد به راستی در دنیای واقعی چقدر می‌توان بدون لباس فضایی در فضا زنده ماند؟ پاسخ این است که: نه چندان زیاد.

به گفته استفان دی می، مسئول بلندپایه استراتژی سازمان فضایی اروپا، «در مدت زمان بسیار کوتاهی، بین ۱۰ تا ۱۵ ثانیه، شما به‌دلیل کمبود اکسیژن بی‌هوش خواهید شد».

او می‌گوید در محیط خالی و تاریک فضا، اکسیژن به یک چالش بزرگ تبدیل می‌شود. اکسیژن شروع به انبساط می‌کند و ریه‌های فرد را پاره می‌کند و این موضوع سبب می‌شود خون به جوش بیاید و قل‌قل کند و بلافاصله به آمبولی منجر می‌شود و تاثیر مرگ‌باری بر بدن انسان می‌گذارد.

غواصان نیز، هنگامی که فشار آب در هنگام بالا آمدن از اعماق دریا کاهش می‌یابد با خطر مشابهی روبرو می‌شوند. پیش از اینکه بدون پوشش محافظ وارد فضا شوید، باید ریه‌های خود را تا حد امکان خالی کنید. نبودن فشار به طور کلی، همچنین سبب بروز سایر مشکلات مرگبار، هرچند با سرعت کمتر می‌شود.

او می‌گوید در چنین شرایطی مایعات بدن مانند بزاق و اشک شروع به جوشیدن می‌کنند. بدن انسان نیز منبسط می‌شود، اما پوست به قدر کافی الاستیک است و آن‌قدر انعطاف‌پذیر است که بتواند با تغییرات فشار کنار بیاید. به گفته دی می، تصاویر وحشتناک فیلم‌ها از انسان در حال انفجار در فضا، دقیق نیستند.

به گفته او شما در بهترین حالت، چند ثانیه فرصت دارید تا اکسیژن موجود در جریان خونتان تمام شود و به بیهوش شدنتان بینجامد. از آنجایی که در چنین شرایطی نمی‌توانید وضعیت وخیم خود را تغییر دهید، طی چند دقیقه، مرگ مغزی اتفاق می‌افتد، مگر اینکه نجات پیدا کنید و به محیط امن پرفشار و سرشار از اکسیژن داخل فضاپیما بازگردانده و احیا شوید.

لباس‌های فضایی علاوه بر تامین اکسیژن و فشار ضروری، فضانوردان را از خطرات و آسیب‌های دیگر نیز محافظت می‌کنند.

«دی می» می‌گوید در این شرایط، مشکل دما و خطر پرتو‌ها و ریزشهاب‌ها نیز وجود دارد. از این رو لباس‌های فضایی برای محافظت فیزیکی از فضانوردان در فضای بیرونی طراحی شده‌اند.

یک فضانورد چه در معرض نور خورشید باشد و چه در سایه، در مدار پایینی زمین (LEO) دما‌های شدیدی را تجربه خواهد کرد که از منفی ۱۵۰ درجه تا ۱۲۰ درجه سانتیگراد متغیر است. چنین شرایطی یا موجب سوختگی می‌شود یا یخ‌زدگی. البته در مورد دوم، یعنی یخ‌زدگی این مسئله بلافاصله رخ نمی‌دهد، چرا که حرارت بدن در خلاء به راحتی منتقل نمی‌شود.

لباس‌های فضایی همچنین از بدن انسان در برابر انواع مختلف پرتو‌ها نیز محافظت می‌کنند. در مدار پایینی زمین، محافظت در برابر برخی از اشکال پرتو‌ها وجود دارد. قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض تابش الکترومغناطیسی خورشید می‌تواند سبب بروز مشکلاتی از جمله بیماری تشعشع و مسمومیت پرتوی و همچنین افزایش خطر ابتلا به سرطان شود. نور فرابنفش نیز پوست را می‌سوزاند. ناملایمات مضاعف در اثر ذرات ناشی از شراره‌های خورشیدی که به فضانوردان وارد می‌شود، بسیاری از این مسائل را تشدید می‌کند.

ریزشهاب‌ها و زباله‌های فضایی خطرات دیگری به شمار می‌روند که فضانوردان در فضا در معرض آن قرار دارند. ریزشهاب‌ها و زباله‌های فضایی با سرعت ده‌ها کیلومتر بر ثانیه حرکت می‌کنند و تهدیدی برای ماهواره‌ها، فضاپیما‌ها و فضانوردان به شمار می‌روند. به خصوص فضانوردانی که در حال انجام فعالیت‌های خارج از وسیله نقلیه یا اصطلاحا «ای‌وی‌اِی» (EVA) یا پیاده‌روی فضایی‌اند. اگرچه با توجه به احتمال بسیار کم اصابت این اجرام سرگردان به فضانوردان، آن هم در مدت کوتاه بیرون بودن از فضاپیماها، بسیار بعید است که چنین چیزی رخ دهد. لباس‌های فضایی با لایه‌های متعدد طراحی شده‌اند تا در برابر هرگونه برخورد احتمالی ریزشهاب، یا زباله‌های فضایی در مدار، به محافظت از فضانوردان کمک کنند.

حضور در فضا بدون لباس برای گردش بیرون از فضاپیما برای فضانوردان بسیار مرگبار است. آن هم مرگی بسیار سریع و بدون معطلی. اگرچه که ممکن است کسی که هوای کمی در ریه‌های خود داشته باشد و همچنین طی چند ثانیه و به سرعت به درون فضاپیما بازگردد، از این سناریوی تلخ جان سالم به در ببرد یا دست‌کم امید می‌رود که طی چند دقیقه نجات یابد و احیا شود.