پشت پرده «قلیان اکسیژن»؛ قلیان اکسیژن چیست و قیمت آن چقدر است؟

زی‌سان: روز گذشته خبرگزاری تسنیم در گزارشی انتقادی از سرو قلیان اکسیژن در کافه‌های تهران خبر داد و  نوشت: مدتی است قلیانی به‌نام «اکسیژن» در برخی از کافه‌های لاکچری تهران از جمله در غرب و شمال تهران (محدوده صادقیه و تجریش) به جوانان به‌صورت آزادانه عرضه می‌شود.

«این قلیان که در تبلیغاتش، شادی‌آور بودن برای مصرف‌کننده را مطرح کرده از ترکیب برخی از گاز‌های خطرناک تشکیل شده است و می‌تواند عوارض بسیار شدید برای فرد مصرف‌کننده به‌همراه داشته باشد. حالتی که برای مصرف‌کننده پس از دقایق کوتاهی استفاده از این قلیان ایجاد می‌شود یک حالت از خود بی‌خود شدن به‌همراه شادی کاذب و خلسه است.»

این گزارش اما با واکنش رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت روبه رو شد. او گفت: اجرای طرح مطالعاتی دستگاه پاکدم یا قلیان اکسیژن به‌صورت آزمایشی تحت نظارت وزارت بهداشت با هدف کاهش مصرف قلیان دخانی در ۱۰ استان کشور آغاز شده است. 

«قلیان اکسیژن» چیست؟

قلیان حاوی اکسیژن توسط مبتکری به نام نادر مظفری طراحی و ساخته شده است. نادر مظفری مبتکر قلیان اکسیژن تصویر مجوز اختراعش از دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه شهید بهشتی را ضمیمه کاتالوگ معرفی این قلیان کرده است. در این قلیان اکسیژنی، به جای مواد دخانی، منبع اکسیژن بر روی قلیان نصب شده و دود بالنی جهت سرگرمی در آن استفاده می‌شود.

«نادر مظفری» مخترع قلیان اکسیژن در گفتگویی با آذرانجمن در خصوص ویژگی‌های این قلیان توضیح داد: قلیان دخانی یک معضل جهانی می‌باشد که «سازمان جهانی بهداشت» سالانه هزینه هنگفتی برای مبارزه با آن هزینه می‌کند. از طرفی نیز این قلیان‌های سنتی جزو میراث فرهنگی ما محسوب می‌شوند که متاسفانه ضرر‌هایی بسیاری دارند، اما این قلیان‌ها به دلیل تفننی بودن آن در گذشته و در حال وسیله‌ای برای دورهمی‌های دوستانه و خانوادگی بوده و حتی در سال‌های گذشته مرز‌های آسیا را نیز در نوردیده و به اروپا و حتی آمریکا رسیده و در اکثر مراکز تفریحی آن کشور‌ها سرو می‌شود. ما در اقدامی ابتکاری محصولی جدید به افراد قلیانی و سیگاری ارائه داده‌ایم که هم تمام مزایای قلیان‌های سنتی را دارد و هم برای مصرف کنندگان مفید می‌باشد.

مظفری درباره فواید قلیان اکسیژن گفت: فکر می‌کنم همه از فواید گاز اکسیژن و گاز N۲O و کاربرد این گاز‌ها در علم پزشکی مطلع هستند. فواید اکسیژن برای بدن انسان بسیار زیاد است و با کمبود اکسیژن در بدن، قدرت تصمیم‌گیری کاهش می‌یابد و فرد دچار انواع بیماری‌ها می‌شود؛ بنابراین این موضوع را هدف خود قرار داده ایم که برای حفظ سلامتی جامعه قلیان‌های اکسیژن را جایگزین قلیان‌های سنتی کنیم.

یکی از مراکز ارائه دهنده قلیان اکسیژن مزیت‌های زیر را در مورد این اختراع برشمرده است:

لذتی چندید برابر قلیان‌های معمولی
کاهش دهنده وزن، انرژی زا و شادی آور
برطرف کننده اضطراب و افسردگی
تقویت کننده عضلات شش، قلب و ریه
ترمیم و شاداب کننده پوست
مفید برای درمان بیماری‌های تنفسی
تصفیه و ضد عفونی کننده مجاری تنفسی
مفید برای سردرد‌های میگرنی و خوشه‌ای
مفید برای درمان دیابت، غلظت خون، فشار خون و ...

آیا «قلیان اکسیژن» طرح مطالعاتی وزارت بهداشت است؟

مهندس بهزاد ولی‌زاده در گفتگو با تسنیم اظهار کرد: طرح مطالعاتی دستگاه «پاکدم» یا «قلیان اکسیژن» در زمان حاضر به‌صورت آزمایشی، تحت نظارت وزارت بهداشت حدود دو سال است که در ۱۰ استان کشور در حال اجراست. این وسیله ثبت اختراع شده است و بعد از اینکه تأییدیه آن از سازمان غذا و دارو گرفته شد به‌عنوان تجهیزات پزشکی ثبت شده و در سازمان غذا و دارو استاندارد‌هایی برای آن در نظر گرفته شده است.

در این وسیله از ترکیب گاز‌های اکسیژن و N۲O با رعایت حدود تعیین‌شده در سازمان غذا و دارو برای اطمینان از اینکه ضرری برای سلامتی افراد نداشته باشد استفاده می‌شود.وی افزود: به‌دلیل نگرانی وزارت بهداشت از افزایش مصرف قلیان که نسبت به سال ۹۵ بیش از ۵۰ درصد افزایش داشته است، گسترش بی‌رویه مراکز عرضه قلیان بعد از همه‌گیری بیماری کرونا و ضعف در اجرای قانون ممنوعیت استعمال دخانیات در مراکز عرضه قلیان که مستلزم همکاری تنگاتنگ ارگان‌های برون‌بخشی است، اجازه داده شد که طرح بررسی دستگاه پاکدم در ۱۰ استان کشور شامل تهران، آذربایجان شرقی، البرز، فارس، خوزستان، گیلان، مازندران، کرمان، بوشهر و سیستان و بلوچستان آغاز شود و در ادامه با درخواست دانشگاه‌های دیگر، هماهنگی برای توسعه مرحله آزمایشی طرح در استان‌های خراسان شمالی، اصفهان و زنجان انجام شد.

وی ادامه داد: این طرح در مرحله آزمایشی قرار دارد و بعد از مشخص شدن نتایج مطالعه که تحت نظارت دانشگاه‌های علوم پزشکی مرتبط انجام می‌شود؛ در صورت اثبات اثربخشی و تأثیر آن بر کاهش مصرف قلیان دخانی، به‌صورت سراسری اجرا خواهد شد. وزارت کشور نیز به استان‌های مجری طرح، این موضوع را ابلاغ کرده است و نمونه‌برداری‌ها از استان‌های تحت پوشش این طرح در حال انجام است.

ولی‌زاده تصریح کرد: در مرحله اولیه مطالعه، شاخص‌های سلامتی هنگام استفاده از این دستگاه مورد بررسی قرار گرفت که نتایج نشان داد براساس شاخص‌های مدنظر، استفاده از دستگاه پاکدم یا قلیان اکسیژن ضرری را از نظر سلامتی افراد ندارد.

وی با ابراز این که متأسفانه قلیان به‌عنوان یک وسیله تفریحی در جمع‌های خانوادگی و دوستانه استفاده می‌شود؛ یادآور شد: این موضوع در حال بررسی است که این دستگاه تا چه‌میزان می‌تواند جایگزین قلیان و مواد دخانی باشد.

رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت با بیان این که نتایج طرح مذکور در امکان جایگزینی با قلیان دخانی حاوی تنباکو تا پایان سال مشخص می‌شود؛ خاطرنشان کرد: پس از آن تصمیم گرفته می‌شود که این طرح به‌چه‌صورت در کشور اجرا شود.

مهندس بهزاد ولی‌زاده درباره ترکیب موجود در این قلیان به ارائه توضیحات بیشتر پرداخت و گفت: در این دستگاه گاز N۲O به‌عنوان گاز خنده و شادی‌آور در ترکیب با اکسیژن مورد استفاده قرار گرفته است و احتمال می‌رود که این ترکیب بتواند جایگزین اعتیاد به نیکوتین و تنباکو باشد.

شواهد تاکنون نشان داده است افرادی که این وسیله را مصرف کرده‌اند پس از مصرف قلیان اکسیژن تمایل چندانی به مصرف مواد دخانی ندارند؛ البته باز هم باید نتایج آزمایش به‌طور قطعی مشخص شود. انتظار داریم که با پایان یافتن مرحله آزمایشی این طرح، علاوه بر مشخص شدن اثرات مرتبط با سلامتی، درباره بحث جایگزینی آن با مواد اعتیادآوری مانند نیکوتین و تنباکو نیز به نتیجه برسیم.

آیا در «قلیان اکسیژن» از گاز‌های غیرمجاز در این وسیله استفاده شود؟

ولی‌زاده در پاسخ به این سؤال که "آیا ممکن است تخلفاتی در مراکز عرضه قلیان اکسیژن رخ بدهد و از گاز‌های غیرمجاز در این وسیله استفاده شود؟ " تشریح کرد: باید توجه داشت؛ اولاً نیکوتین حاوی بسیاری از مواد سمی و تنباکوی معطر حاوی فلزات سنگین و مواد شیمیایی بسیار مضر است، ثانیاً در تنباکو‌هایی که در برخی از مراکز عرضه قلیان استفاده می‌شود، مواد و ترکیبات دیگری اضافه می‌شود که برای افزایش وابستگی و حفظ مشتری انجام می‌شود بنابراین آنچه الآن بیشتر مورد نگرانی ماست؛ توزیع تنباکو‌های معطر و مواد دخانی حاوی نیکوتین است نه تخلفاتی که ممکن است در توزیع قلیان اکسیژن رخ دهد.

از سوی دیگر قلیان‌های اکسیژن تحت نظارت دانشگاه‌های علوم پزشکی عرضه می‌شود و استفاده از گاز‌های دیگر در این قلیان مجاز نیست و دانشگاه‌ها از مجریان این طرح یعنی قهوه‌خانه‌ها و کافی‌شاپ‌هایی که این طرح در آنها اجرا می‌شود نیز تعهدنامه‌هایی اخذ می‌کنند و این مراکز صنفی نیز با رضایت خودشان در این طرح مشارکت می‌کنند و به‌دلیل سود اقتصادی عرضه این قلیان در این مراکز، توجیهی ندارد که بخواهند تخلفی در این زمینه داشته باشند.

رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت تأکید کرد: گاز‌های اکسیژن و N۲O اعتیادی برای مصرف‌کننده ایجاد نمی‌کند و به‌محض این‌که مصرف متوقف می‌شود فرد نیازی برای مصرف مجدد احساس نمی‌کند و بنابراین مصرف قلیان اکسیژن وابستگی‌آور نیست.

عوارض «قلیان اکسیژن»

حسن آذری‌پور، عضو کمیته کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت درباره خطرات «قلیان اکسیژن» گفته: با توجه به اینکه اکسیژن خالص در حد مشخصی به‌لحاظ پزشکی عوارضی را برای فرد به‌همراه دارد باید مصرف آن تحت‌نظر کارشناسان و مقدار اکسیژن آن مشخص باشد؛ چون به هر حال اکسیژن خالص منجر به مسمومیت می‌شود و در فرد استعمال‌کننده سردرد ایجاد می‌کند همچنین منجر به اتّساع عروق مغزی می‌شود و برای فرد مشکلات چشمی به‌همراه می‌آورد.

هم چنین خبرگزاری تسنیم ادعا کرده که گزارش‌های مختلفی از مسمومیت و حالت بیهوشی موقت برای مصرف‌کنندگان این قلیان به دستش رسیده است که در صورت عدم مراجعه به مراکز درمانی، قطعاً واقعه تلخی برای مصرف‌کننده اتفاق می‌افتاد.

هرچند آنچه این روز‌ها در کافه‌ها به‌عنوان «قلیان اکسیژن» عرضه می‌شود اما سوال اصلی این است: آیا درآمد بسیار بالای استفاده از قلیان اکسیژن برای ارائه‌دهندگان آن در عدم برخورد نهاد‌های مسئول با این پدیده خطرناک و کُشنده تأثیر داشته است؟!