ماجرای عجیب غیب‌شدن باغ سه هزار متری در تهران!

اعتماد نوشت: گفت‌وگوی عجیب مجری صداوسیما با عضو شورای شهر تهران بار دیگر قصه تاریک باغ‌های پایتخت ایران را میان عموم مردم و افکار عمومی برد؛ دیالوگی که خلاصه‌اش این بود که عضو شورای شهر در روز بررسی پرونده باغ‌ها متوجه می‌شود که پرونده یکی از این باغ‌ها که از قضا وسعتی سه هزار متری هم داشت از کارتابلش (سامانه اداری) حذف شده و همین او را به فکر فرو برده است. این خبر اگرچه به‌تازگی و پس از این برنامه تلویزیونی بار دیگر مساله‌ساز و عمومی شد، اما پیش‌تر و اوایل آبان همین امسال بحث آن در پارلمان شهری پایتخت ایران مطرح شده بود و کسانی که اخبار این حوزه را دنبال می‌کنند از ماجرا و جزییات آن اطلاع داشتند. هرچند که شیوه مطرح‌شدن این بحث در تلویزیون برای افکار عمومی سوء‌برداشتی هم ایجاد کرد، اما بحث این بود که صاحبان این باغ با رایزنی‌هایی که انجام دادند، توانستند پیش از بررسی این پرونده در شورا، روند دریافت پروانه ساخت را برقرار کنند و در شهرداری هم به دلیلی که مشخص نیست، با چنین خواسته‌ای همراهی صورت گرفت. پیش از پرداختن به این خبر، اما خوب است به یک روند پرتکرار دیگر هم در ماجرای باغ‌ها یا آنچه به مصوبه «برج‌باغ‌ها» مشهور است، اشاره کنیم و آن‌هم «شگرد مالکان باغ‌های تهران مبنی بر نفت ریختن پای درختان یا آتش‌سوزی عمدی» است که در سال‌های گذشته بار‌ها چه در صحن علنی شورا و چه در مسیر قضایی مطرح شده و حتی در برخی موارد هم منجر به تبدیل باغ به ملک تجاری هم شده است؛ به عنوان مثالی دیگر این خبر ۲۸ اسفند سال ۹۸ خبرگزاری ایسنا هم که روایتی متفاوت از چنین پرونده‌هایی در حوزه‌ای دیگر یعنی نابودی میراث فرهنگی است، به درک ماجرا کمک می‌کند: «به بهانه چهارشنبه‌سوری، آتش‌سوزی گسترده‌ای در بیمارستان مسیح مرادیان کرمانشاه راه انداختند که خاموش کردنش ۱۰ ساعت زمان برد، اما شواهد موجود می‌گویند آتش‌سوزی عمدی بوده است.

امید قادری، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمانشاه در گفتگو با ایسنا با بیان اینکه بیمارستان تاریخی مسیح مرادیان یک بیمارستان قدیمی و شاید جزو یکی از نخستین بیمارستان‌ها در ایران و در غرب کشور بود که شب گذشته (سه‌شنبه ۲۷ اسفند) بخش‌هایی از آن به صورت عمدی در آتش سوخت، بیان کرد: متاسفانه این بنای تاریخی حدود پنج سال قبل با شکایت مالک و بر اساس حکم دیوان عدالت اداری، از فهرست آثار ملی کشور خارج شده بود.» خلاصه خبر، اما این بود که یک میراث فرهنگی ایرانیان یعنی بیمارستان تاریخی و ۱۰۴ساله مسیح مرادیان کرمانشاه تنها به این دلیل که ذی‌نفع از تخریبش سود مالی بیشتری می‌برد، طعمه حریق شد و این درحالی بود که در سیل نوروزی معروف همان سال هم این فرد تلاش کرده بود که سیل را به سمت بیمارستان هدایت کند، اما موفق نشد. این گزارش، اما در پی بحث اخلاقی درباره چرایی ارجحیت دادن منفعت شخصی بر سود عمومی نیست ولی تلاش می‌کند قوانین و مصوبه‌هایی را به پرسش بگذارد که به مالکان یا متخلفان اجازه نابودی میراث یک کشور یا ریه‌های یک شهر را می‌دهد؛ به عبارت ساده‌تر چگونه مالکان باغ‌های شهری با بیش از صد روز آلوده در طول سال، فرصت یا مجوز پیدا می‌کند که این باغ را به غولی از آهن و ماسه جایگزین کنند؟ پیش از هر چیز، اما به همان قصه غیب‌شدن پرونده باغ سه هزار متری بپردازیم.

باغی که از کارتابل حذف شد از شهر هم حذف می‌شود؟

یک‌بار دیگر سراغی از برنامه صداوسیما بگیریم؛ پرسش مجری برنامه به این صورت است که «پرونده یک باغ سه هزار متری از کارتابل شما غیب شده؟» و عضو شورای شهر تهران که حدود دو هفته پیش در صحن علنی شورا هم از این ماجرا پرده برداشته بود، در پاسخ می‌گوید که «بله متاسفانه، این اتفاق افتاده است.»
نام این عضو شورا «مهدی عباسی» است که ریاست کمیسیون شهرسازی معماری را هم برعهده دارد و در ماه‌های سپری‌شده از عمر شورای ششم بار‌ها به پرونده باغ‌ها و لایحه‌ای که این شورا در حال تدوین و بررسی است هم پرداخته است. یکی از جنجال‌برانگیزترین این واکنش‌ها، نطقش در جلسه علنی دوم آبان همین امسال و در صحن شورای شهر بود که از روند عجیب صدور پروانه برای باغی سه هزار متری گفته و درباره آن به شهرداری تذکر داده بود.
باغی که به تازگی درباره‌اش اعلام شد که پرونده آن از کارتابل اعضای شورا غیب شده همان باغی است که در جلسه دوم آبان این عضو شورا گفته بود که در روندی عجیب در مسیر صدور پروانه ساخت است؛ به عبارتی ساده‌تر بحث تنها حذف پرونده از کارتابل نیست و به نظر می‌آید این باغ در حال حذف شدن از روی زمین و سطح شهر تهران است. خلاصه ماجرا براساس اظهارنظر‌های رسمی هم به این صورت است که مالک صاحب‌نفوذ و قدرتمند باغی سه هزار متری در منطقه یک تهران می‌خواهد این باغ را به برج تبدیل کند و در روندی که خود اعضای شورا هم می‌گویند: «احتمال فسادآمیز بودنش زیاد است»، در مسیر صدور پروانه ساخت است و حتی برخی منابع می‌گویند پروانه آن حتی صادر هم شده است. همین آقای عباسی در همین برنامه تلویزیونی حتی گفته است که پس از پیگیری دلیل حذف شدن آن از کارتابل شورا، سراغش را از شهرداری می‌گیرند و به عبارتی هرچه دنبالش می‌دوند در مرحله‌ای دیگر است؛ سرعتی که شدتش حتی برای این عضو شورا هم مشکوک و مساله‌برانگیز است و این پرسش را می‌سازد که مگر می‌شود در بروکراسی خسته شهرداری تهران روند کار‌های یک پرونده با چنین سرعتی مرحله به مرحله پیش برود؟ روایت بخشی از مسیر طی‌شده را بار دیگر از زبان همین رییس کمیسیون شهرسازی شورا بشنویم: «در منطقه یک، سه هزار متر زمین پروانه گرفته است، این پرونده به صورت قطعی باغ است؛ درباره این پرونده نامه‌ای با امضای رییس شورای شهر هم به شهرداری ارسال شده است. این پرونده از گذشته رای باغ داشته و از دادگاه هم رای گرفته است. اما در رای دادگاه نوشته نشده که تراکم بدهید، بسازند بلکه در رای صادرشده تاکیدشده منطبق بر ضوابط و مقررات به آن پروانه بدهید. یعنی دو تا ۱۵ درصد، اما امروز شهرداری تهران برای این باغ سه هزار متری ۷ پروانه براساس پهنه ۱۲۲ با ۳۰۰ درصد تراکم صادر کرده است و احتمالا بعد از آن‌هم در کمیسیون ماده پنج، ۶۰۰ درصد تراکم خواهد گرفت.»

فرد قدرتمند پشت پرونده مساله‌ساز باغ سه‌هزار متری کیست؟

توضیحات در چند هفته گذشته چنان حیرت‌آور است که احتمالا هرکسی پس از شنیدن آن‌ها می‌پرسد که مگر این باغ متعلق به چه کسی است و چگونه می‌شود با چنین سرعتی یک پرونده مشکوک به تخلف را گام به گام پیش برد؟ این پرسش‌ها در همان جلسه علنی دوم آبان شورای شهر تهران از زبان تعدادی از اعضا هم مطرح شد و به عنوان مثال «مهدی اقراریان» که ریاست کمیته نظارت شورا را برعهده دارد و جنس مسوولیتش از نوع نظارت بر چنین موارد مشکوکی است، از عباسی می‌خواهد که پیگیری را با حمایت شورا ادامه دهد تا اینکه مشخص شود پشت این پرونده چه کسی است. عباسی در پاسخ به این موضوع هم می‌گوید: «در این قضیه رییس سازمان فضای سبز برکنار شد. چه زوری پشت این پرونده است. حقوق مردم دست ماست، ما در تک‌تک باغات، احتیاط زیادی می‌کنیم، اما حالا قسم جلاله می‌خورم اگر یک پرونده دیگر تکرار شود، اینچنین برخورد نخواهیم کرد. در این پرونده احتمال زدوبند وجود دارد و فساد شده است. من در شهرداری مدیر بودم. فرآیند‌ها را می‌دانم و می‌دانم چه خبر است. این پرونده سریع‌تر از روال معمول پروانه گرفت، هر لحظه که ما برای پیگیری تماس می‌گرفتیم سرعت پروانه چند برابر می‌شد، بیایید من سامانه‌ها را به شما نشان بدهم که چگونه این پرونده دنبال می‌شد خجالت بکشید. این پرونده سه هزار متر مربع رای باغ داشته؛ اما من به مالک می‌گویم زهی خیال باطل؛ تلاش می‌کنیم در دیوان عدالت اداری رای را ابطال کنیم و شخصا پیگیری می‌کنم و کوتاه نخواهم آمد. کسانی که تخلف کردند، باید به دادگاه معرفی شوند. در پرونده‌های دیگر معاون خدمات شهری، امور مناطق و شهرسازی موضوع را پیگیری کنند. ردپای این پرونده در معاونت شهرسازی است.»

«قدرت پول» به روایت چمران

مشابه این بحث‌ها، اما پیش‌تر و در تابستان امسال درباره بوستان کوهپایه هم به شکلی دیگر در صحن علنی شورای شهر تهران مطرح شد و کار به جایی کشید که حتی رییس شورا از عبارت «قدرت پول» در بخشی از سخنان خود استفاده کرد؛ ماجرا به اواخر مرداد همین امسال برمی‌گردد که در آن اعضای شورا و بعضی از مدیران شهرداری به بحث و بررسی پرونده قطع ۵۰ درخت در منطقه یک تهران پرداختند و مدعی شدند که همه با این کار به شدت مخالفند. در آن روز کار به جایی رسید که حتی «مهدی چمران»، رییس شورای شهر از عبارت‌های متفاوتی استفاده کرد و در بخشی از سخنانش گفت: «قطع درخت قانون دارد و اگر باید درختی قطع نه، بلکه جابه‌جا شود، باید این موضوع در کمیسیون مربوطه بررسی شود و به صرف اینکه یک حکم قضایی دارد و تعداد زیادی پلیس برای اجرای حکم بیایند، نباید درختان قطع می‌شد و این دردآور است.» بخش مهم، اما ادامه سخنان چمران بود که در این باره هم گفت: «گویا ما برای جان انسان‌ها ارزش قائل نیستیم. انسان بدون تنفس نمی‌تواند زندگی سالم داشته باشد و شاهد بودیم با حمله به یک بوستان، اصرار داشتند بوستان تخریب شود و با حضور نیرو‌های پلیس اقدام به تخریب کردند و وقتی نیرو‌های شهرداری برای مقابله آمدند، آن‌ها را کنار زدند. بنده می‌خواهم قدرت پول را یادآور شوم که متاسفانه در این اتفاق دیده شد. بنده به رییس قوه قضاییه و دادستان کل کشور نامه ارسال کردم که از قطع درختان جلوگیری شود؛ البته نیمی از درختان قطع شده است. گفتند دوباره درخت بکاریم؛ اما قطع یک درخت کهن و کاشت یک ترکه به جای آن، کار ملانصرالدینی است. نباید پافشاری فردی را داشته باشیم و به دنبال آن درختان قطع شوند. این اقدام لجبازی با مردم نیست، بلکه لجبازی با خودشان است. فرض بر اینکه درختان را قطع کنند و ساختمانی بدمنظر نیز بسازند و سود آن به سازنده برسد؛ اما آسیب آن به مردم می‌رسد. امیدواریم چنین حوادثی را نداشته باشیم. البته موضوع را دنبال می‌کنیم و از نیروی انتظامی و قوه قضاییه می‌خواهیم که با چشم باز، مردم را نیز بنگرند و مسوولیت خود را به درستی انجام دهند.» یک‌بار دیگر به همان برنامه تلویزیونی هفته پیش و سخنان عضو شورا روبه دوربین برنامه برگردیم؛ زمانی که در پایان برنامه عباسی به دوربین تلویزیون نگاه می‌کند و به قول مجری برنامه به مخاطب خاص پیام می‌دهد که اخطار‌ها را جدی بگیرد. در این میان خسرو دانشجو، معاون معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی که مهمان تلفنی برنامه هم هست، وعده می‌دهد برای حفاظت از این باغ ۳ هزار متری ظرفیت‌های خود را فعال کنند. این ظرفیت‌ها و واکنش‌های تند اعضای شورا روبه دوربین، اما کی و کجا به سطح شهر و نگهداری از درختان کشیده می‌شود، اما به نظر بحث دیگری است.

آمار‌های حیرت‌آور از نابودی باغ‌های تهران

نابودی ۱۲۸ هکتار از باغات تهران؛ این خبری است که در چند سال گذشته بار‌ها به رسانه‌ها رسیده، اما در همه این سال‌ها همچنان باغات و درختان دیگری هم در حال نابودی است. در این باره، اما آمار‌های رسمی و منتشر شده می‌گوید که پس از مصوبه برج‌باغ‌ها ۴۹۳ باغ تبدیل به برج‌باغ شده؛ ضمن اینکه در سال‌های۹۳ تا ۹۵ به ترتیب به ۱۰۸، ۹۳ و ۸۵ باغ تهران پروانه ساخت‌وساز اعطا شده است. پیش‌تر در این باره به‌طور رسمی اعلام شده که ۲۶۱ باغ به مساحت ۵۶ هکتار در منطقه یک، ۵۰ قطعه در منطقه ۲، ۴۲ قطعه در منطقه ۳، ۴۵ قطعه در منطقه ۴ و۳۰ هکتار در منطقه ۲۱ و ۲۲ بوده است. این مصوبه، اما در دوره پنجم مدیریت شهری لغو و مصوبه دیگری به نام خانه‌باغ جایگزین آن شد که پس از آن تا اندازه‌ای روند نابودی باغ‌ها کاهش یافت، اما همین مصوبه بار‌ها با نقد‌های فراوان روبه‌رو شد و دست‌کم در یک روز ۶۲ باغ بر اساس همین مصوبه به صحن شورای پنجم رسید و مجوز ساخت گرفتند.