ماجرای هیجان‌انگیز ساخت یک مستند در کره‌شمالی؛ «زیر آفتاب» در لباس زیر!

زی‌سان: فیلم مستند Under the Sun این مستند یک سال از زندگی یک خانواده را در پیونگ یانگ کره شمالی دنبال می‌کند. دختر این خانواده به نام «زین می» در این بازه زمانی، مشغول آماده شدن برای مراسم «روز ستاره درخشان» است، روزی که در کره شمالی برای بزرگداشت تولد کیم جونگ ایل، این نام را به خود گرفته است. «زین می» برای شرکت در این مراسم عضو اتحادیه کودکان کره شده بود.

به گزارش زی‌سان؛ فیلم با این عبارات شروع می‌شود: «متن این مستند، توسط دولت کره شمالی برای ما مشخص و تکلیف شده است. به لطف آنها، سرویس اسکورت داشتیم، آن‌ها موقعیت‌ها یا لوکیشن‌های فیلمبرداری را مشخص می‌کردند و با دقت به فیلم‌های برداشته شده نگاه می‌کردند، مبادا که اشتباهی در بازتاب زندگی بی‌نقص یک خانواده معمولی در بهترین کشور دنیا، مرتکب شده باشیم!»

این مستند جسورانه را ویتالی مانسکی از روسیه کارگردانی کرده است. ویتالی مانسکی متولد سال ۱۹۶۳، در شهر لفیف اوکراین و شهروند روسیه است.

داستان هیجان‌انگیز ساخت این مستند

یک شرکت فیلمسازی روسی در سال ۲۰۱۵ موفق شد مجوز ساخت یک مستند در کره‌شمالی را بگیرد، مشروط بر اینکه فیلمنامه، بازیگر‌ها و حتی لوکیشن توسط مقامات کره‌شمالی انتخاب شود! این مستند قرار بود داستان یک خانواده‌ی موفق و نمونه در این کشور باشد! 

کارگردان جسورانه دوربین را قبل و بعد از هر کات، روشن نگاه داشته و تصویر واقعی درست در همین لحظات اتفاق می‌افتد. تمام سکانس‌های مستند دو بار گرفته شده: بار اول بیانگر روایت مقامات کره شمالی از بی‌نقص بودن این کشور. بار دوم به تصویر کشیدن همان مقامات در حال دادن دیالوگ به معلم‌ها، کارگرها، کارمندها! محتوای فیلم بعد از هر روز فیلمبرداری توسط مامور‌ها بررسی می‌شد، اما فیلمبردار از دوربینی استفاده می‌کرد که فیلم را هم‌زمان در دو کارت حافظه ذخیره می‌کرد که قاعدتا فقط یکی را به مقامات ارائه می‌کرد.
 
مانسکی کاگردان این مستند وقتی از شرایط سخت فیلم ساختن در کره‌شمالی آگاه شد دست به ترفند جالبی زد و به جای دستیار صدابرداری، یک مترجم روس استخدام کرد. این مترجم زبان کره‌ای را به صورت روان می‌دانست، اما مهارتی در صدابرداری نداشت. این زن، در واقع جاسوس مانسکی بود. او به مانسکی کمک می‌کرد بداند مقامات سخت‌گیر کره‌شمالی چه چیز‌هایی به یکدیگر و به مردم می‌گویند. همین مساله به مانسکی کمک کرد تا روال مستند را آنگونه که خودش می‌خواست پی بگیرد. 

گرچه در ابتدا مانسکی اجازه سه نوبت فیلمبرداری را گرفته بود، اما جلسه آخر فیلم‌برداری به دلیل شیوع یک بیماری لغو شد.

در انتهای هر روز فیلمبرداری، مقامات کل فیلم را بررسی می‌کردند و قسمت‌هایی را که نامناسب تشخیص می‌دادند، حذف می‌کردند. چیزی که به این کارگردان روس کمک کرد، فیلمش را بسازد این بود که دوربین دیجیتال آنها، دو کارت حافظه جدا داشت، آن‌ها یکی از کارت‌ها را به ناظران تسلیم می‌کردند و کارت دیگر را پیش خودشان نگه می‌داشتند.

مترجم زن که در واقع به عنوان فیلمبردار به مقامات کره شمالی معرفی شده بود نقش پررنگی در ساخت این مستند داشت. او کارت حافظه را در شلوارش پنهان می‌کرد و حتی گاهی برای پنهان کردن از بازرسی‌های مداوم مقامات کره شمالی با خود به دستشویی می‌برد.

کره شمالی وقتی متوجه این قضیه شد که دیگر خیلی دیر شده بود. گرچه به روسیه هم شکایت کرد، اما فیلم در نهایت اکران شد.

به گزارش زی‌سان، مستند زیر آفتاب، در چندین جشنواره در سراسر دنیا به نمایش درآمد و در سالن‌هایی در روسیه، کره جنوبی و نیز در بخش مسابقه بین‌الملل دهمین جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت ایران نیز پخش شد.

در جولای ۲۰۱۶ این مستند در آمریکا هم به صورت محدود در ۶ سالن سینما اکران شد و فروش ۹۲ هزار دلاری پیدا کرد.

در این بین البته رئیس موزه هنر‌های مدرن نیویورک از بیم اینکه پخش این فیلم عواقبی مثل حملات سایبری در پی داشته باشد، اجازه پخش فیلم را نداد. آخر او واکنش‌های شدید کره شمالی به دنبال فیلم «مصاحبه» را به یاد داشت. همچنین مستند نتوانست وارد سیستم نمایش نت‌فلکیس بشود.
 
منتقدان نگاه مثبتی به مستند زیر آفتاب داشتند. در سایت Rotten Tomatoes حدود ۹۳ درصد منتقدان، نمره خوبی به این مستند دادند در متاکریتیک، نمره این مستند ۸۱ از ۱۰۰ بود.

رابرت بوینتون، نویسنده و استاد دانشگاه نیویورک در مورد این مستند می‌گوید که این فیلم نشان می‌دهد در کره، واقعیت عبارت از چیزی است که می‌خواهند واقعیت بنمایانند. جملات مردم در دهان آن‌ها گذاشته می‌شود و همه چیز به مانند یک ارکستر، مرتب می‌شود. به باور او مستند مشکلی را متوجه خانواده «زین می» نکرده و خطر هنگام تهیه این مستند بیشتر متوجه خود عوامل سازنده و نیز مغز‌هایی بود که می‌خواستند مستند را تبدیل به یک پروپاگاندای بی‌ارزش کنند.