جی رابرت اوپنهایمر؛ پنج حقیقت درباره «پدر بمب اتمی»؛ از لیست سیاه آمریکا تا ارتباط با کمونیسم!

زی‌سان: جی رابرت اوپنهایمر (J. Robert Oppenheimer) به دلیل نقشش در ساخت اولین سلاح هسته‌ای در طول جنگ جهانی دوم به عنوان «پدر بمب اتمی» شناخته می‌شود. این فیزیکدان نظری مدیر آزمایشگاه مخفی لوس آلاموس پروژه منهتن بود که بمب‌هایی را ایجاد کرد که در اوت ۱۹۴۵ حدود ۱۰۰۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰۰ نفر را در هیروشیما و ناکازاکی کشتند.

جی رابرت اوپنهایمر پدر بمب اتم، به خصوص بعد از ساخت فیلم سینمایی اوپنهایمر، آنقدر مشهور است که گمان می‌کنیم خیلی‌چیزها درباره‌اش می‌دانیم. نظرتان چیست این مطلب را بخوانید و دانسته‌هایتان درباره اوپنهایمر را محک بزنید؟ ما 5 حقیقت خواندنی را با شما در میان گذاشته‌ایم.

به گزارش زی‌سان؛ اوپنهایمر در سال ۱۹۰۴ در شهر نیویورک متولد شد و وقتی فقط ۲۳ سال داشت دکترای خود را در رشته فیزیک دریافت کرد. پس از آن، به تدریس فیزیک در موسسه فناوری کالیفرنیا و دانشگاه کالیفرنیا پرداخت.

در سال ۱۹۴۲، ژنرال لزلی گرووز جونیور از اوپنهایمر خواست که پروژه منهتن را با وجود نگرانی در مورد عدم تجربه مدیریتی اوپنهایمر و نداشتن جوایز نوبل (چیزی که بسیاری از نامزد‌های احتمالی غیر از اوپنهامیر داشتند) رهبری کند.

پس از جنگ، رابرت اوپنهایمر در کمیسیون انرژی اتمی ایالات متحده خدمت کرد، جایی‌که او برای نظارت بیشتر در مورد استفاده از سلاح‌های هسته‌ای تلاش زیادی کرد و همچنین با ساخت بمب هیدروژنی نیز مخالفت کرد.

در این گزارش مواردی از زندگی پدر بمب اتم را می‌گوییم که ممکن است درباره این فیزیکدان مشهور ندانید.

۱. جی رابرت اوپنهایمر سانسکریت را مطالعه کرد و کتاب مقدس هندو را خواند

مشهورترین نقل قول اوپنهایمر از مستند «تصمیم برای انداختن بمب» در سال ۱۹۶۵ آمده است. در آن، اوپنهایمر پس از دیدن اولین آزمایش بمب هسته‌ای در ۱۶ ژوئیه ۱۹۴۵ می‌گوید: «ما می‌دانستیم که دنیا مثل قبل نخواهد بود. چند نفر خندیدند، چند نفر گریه کردند، بیشتر مردم ساکت بودند. من این جمله از کتاب مقدس هندو بگودگیتا، باگاوادگیتا را به یاد آوردم: «اکنون من به مرگ تبدیل شدم، ویرانگر.»

اوپنهایمر علاقه شخصی به سانسکریت، زبان کتاب مقدس هندو داشت. او این زبان را در حین تدریس در برکلی فرا گرفت و بگودگیتا، باگاوادگیتا را به زبان سانسکریت خواند. هنگامی که او در سال ۱۹۶۵ بهاگاواد گیتا را خواند، ترجمه انگلیسی خود را از متن هم ارائه داد. 

۲. اوپنهایمر اولین‌بار زمانی که نوجوان بود عاشق نیومکزیکو شد

در سال ۱۹۴۲، اوپنهایمر مدرسه مزرعه لوس آلاموس (Los Alamos) در نیومکزیکو را به عنوان محل آزمایشگاه مخفی پروژه منهتن انتخاب کرد. بسیاری از چیز‌های مورد نیاز برای پروژه آن‌جا وجود داشت و از همه مهمتر در بخشی از کشوری بود که اوپنهایمر در نوجوانی عاشق آن شده بود.

پس از فارغ التحصیلی از دبیرستان، اوپنهایمر در ابتدا نتوانست در دانشگاه هاروارد ثبت‌نام کند، زیرا او به یک نوع شدید اسهال خونی مبتلا بود. والدینش او را برای استراحت تابستانی به مزرعه‌ای در نیومکزیکو فرستادند و در طول مدت اقامتش در آنجا بود که دیوانه وار عاشق صحرا و اسب‌سواری شد.

او در طی چند دهه آینده چندین‌بار به نیومکزیکو بازگشت و در نهایت مزرعه بیابانی لوس آلاموس را به عنوان مکان شهر علمی مخفی پروژه منهتن انتخاب کرد.

۳. در دوران رکود بزرگ به کمونیسم علاقه‌مند شد

رکود بزرگ به افزایش علاقه او به حقوق کارگران و کمونیسم کمک کرد. در اواخر دهه ۱۹۳۰، اوپنهایمر در مراسم و راهپیمایی‌هایی شرکت کرد که از تفکر چپ مارکسیستی حمایت می‌کرد، به جمهوری خواهان ضد فاشیست در جنگ داخلی اسپانیا کمک مالی کرد و مشترک یک روزنامه معروف چپگرای "People's World" بود.

او هرگز رسماً به حزب کمونیست ایالات متحده نپیوست، اما بسیاری از افراد در زندگی او از جمله برادرش فرانک اوپنهایمر به این حزب پیوستند. دوست دخترش، ژان تاتلاک؛ و همسرش کاترین کیتی پوئنینگ نیز به این حزب علاقه‌مند شدند.

با وجود اینکه ایالات متحده در زمان ورود به جنگ جهانی دوم به جبهه جماهیر شوروی پیوست، مقامات محافظه‌کار ایالات متحده همچنان به کمونیست‌ها مشکوک بودند. در طول اولین هراس از کمونیسم در سال ۱۹۱۷ تا ۱۹۲۰، مقامات آمریکا هر کسی را که مظنون به کمونیسم، سوسیالیسم، آنارشیسم یا هر فعالیت طرفدار کارگری بودند تحت تعقیب قرار دادند.

لزلی گرووز جونیور، ژنرال ارتش که اوپنهایمر را برای رهبری آزمایشگاه پروژه منهتن انتخاب کرد، از انجمن‌های کمونیستی اوپنهایمر آگاه بود، اما آن را مشکل بزرگی نمی‌دانست.

پس از جنگ، مخالفان اوپنهایمر از این انجمن‌ها استفاده کردند تا او را به عنوان یک تهدید امنیتی برای دولت آمریکا معرفی کنند.

۴. او در طول دهه ۱۹۵۰ در لیست سیاه قرار گرفت و مجوز امنیتی خود را از دست داد

در سال ۱۹۴۶، ایالات متحده کمیسیون انرژی اتمی را برای نظارت بر برنامه تسلیحات هسته‌ای این کشور تشکیل داد. اوپنهایمر از موضع خود در این کمیسیون برای استدلال برای کنترل بیشتر سلاح‌های هسته‌ای و مخالفت با توسعه بمب هیدروژنی استفاده کرد، که ایالات متحده برای اولین بار در سال ۱۹۵۲ آزمایش کرد.

سینتیا سی کلی، موسس و رئیس بنیاد میراث اتمی، می‌گوید: «او با تلاش برای رسیدن بمب هیدروژنی، «ابر بمب» مخالف بود، زیرا این بمب ۱۰۰۰ برابر قوی‌تر از بمب‌های پرتاب‌شده روی هیروشیما و ناکازاکی بود. اوپنهایمر نگران ویرانی بزرگی بود که مسابقه تسلیحاتی برای ساخت بمب‌های بزرگتر و بزرگتر ایجاد می‌کرد.

تاجر لوئیس اشتراوس که در سال ۱۹۵۳ رئیس کمیسیون انرژی اتمی شد، مخالفت اوپنهایمر با بمب هیدروژنی را تحمل نکرد و یک جلسه امنیتی برای بررسی وفاداری اوپنهایمر برگزار کرد. این در اوج دومین دوره «وحشت سرخ» بود، زمانی که سناتور جوزف مک کارتی جلسات استماع برای افشای کمونیست‌های فرضی در دولت فدرال آمریکا برگزار کرد.

با کمک FBI، که به طور غیرقانونی تلفن اوپنهایمر را شنود می‌کرد، کمیسیون انرژی اتمی در طول جلسه استماع استدلال کرد که ارتباط اوپنهایمر با کمونیست‌ها او را به عنوان یک تهدید امنیتی معرفی کرده است. در سال ۱۹۵۴، دولت مجوز امنیتی او را لغو کرد و او را به یکی از افرادی تبدیل کرد که در آن دوره در لیست سیاه قرار گرفته بود.

۵. بیش از ۵۰ سال پس از مرگ او، اوپنهایمر از لیست سیاه دولت آمریکا در آمد!

با لغو مجوز امنیتی، اوپنهایمر دیگر نمی‌توانست در کمیسیون انرژی اتمی حضور داشته باشد.
دیوید ا. هالینگر، استاد بازنشسته تاریخ در دانشگاه کالیفرنیا می‌گوید: «هنگامی‌که مجوز امنیتی او در سال ۱۹۵۴ رد شد، کار او به عنوان مشاور دولت ایالات متحده پایان یافت.»

حتی وقتی رئیس جمهور جان اف کندی در سال ۱۹۶۳ جایزه انریکو فرمی (Enrico Fermi) را به خاطر دستاورد‌های علمی و رهبری به اوپنهایمر اعطا کرد، اوپنهایمر هرگز مجوز امنیتی خود را دوباره به دست نیاورد. او تا زمان مرگش در سال ۱۹۶۷ در سن ۶۲ سالگی به صحبت و نوشتن درباره فیزیک و فناوری هسته‌ای ادامه داد.

دسامبر سال ۲۰۲۲ بود که وزارت انرژی ایالات متحده تصمیم برای لغو مجوز امنیتی اوپنهایمر را لغو کرد و رسماً اذعان کرد که دادگاه او ناعادلانه بوده است. این تصمیمی بود که دانشمندان و مورخان مدت‌ها از آن حمایت می‌کردند و از دولت آمریکا می‌خواستند آن را انجام دهد.