چرا پسران دهه هشتادی به دانشگاه علاقه ندارند؟

زی‌سان: تعداد پسران شرکت‌کننده در کنکور امسال تنها ۳۷ درصد از کل شرکت‌کنندگان بود. این موضوع حاکی از آن است که تمایل پسران ایرانی به ادامه تحصیل کاهش پیدا کرده است.

شبکه شرق روز شنبه ۸ اردیبهشت اعلام کرد که از مجموع یک میلیون و ۱۵۲ هزار و ۵۱۸ داوطلب که برای نوبت اول آزمون سراسری ۱۴۰۳ ثبت‌نام کرده‌اند، تنها ۳۷ درصد مرد هستند. این آمار از کاهش دو درصدی پسران شرکت‌کننده در مقایسه با سال ۱۴۰۲ حکایت دارد.

کنکور سال قبل از مجموع تعداد کل ثبت‌نام‌کنندگان نوبت دوم که یک میلیون و ۱۱۹ هزار و ۴۳۶ نفر بود، ۶۸۷ هزار و ۴۲۰ نفر، معادل ۶۱ درصد، دختران و تعداد ۴۳۲ هزار و ۱۶ نفر، معادل ۳۹ درصد، پسران بودند.

با مرور جزئیات اعلام‌شده گروه‌های آزمایشی، مشخص می‌شود که کمترین میزان متقاضیان پسر در گروه هنر و بیشترین میزان در گروه ریاضی بوده است.

گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی ۶۳ درصد پسران و ۳۷ درصد دختران، گروه آزمایشی علوم‌انسانی ۳۵ درصد پسران و ۶۵ درصد دختران، گروه آزمایشی علوم‌تجربی ۳۳ درصد پسران و ۶۷ درصد دختران، گروه آزمایشی زبان‌های خارجی ۳۵ درصد پسران و ۶۵ درصد دختران و گروه آزمایشی هنر کمترین میزان شرکت‌کننده پسر را داشته است. آمار حاکی از آن است که سهم پسران در گروه آزمایشی هنر ۲۲ درصد و سهم دختران ۷۸ درصد است.

بیشترین کاهش تمایل ادامه تحصیل در مقاطع دانشگاهی میان پسران ایرانی به‌ویژه میان متولدین دهه ۸۰ است. برهم خوردن توازن جنسیتی تحصیلی در سال‌های آینده ممکن است مشکلات مختلفی ایجاد کند.

نابرابری فرصت‌های شغلی که نیاز به تحصیلات دانشگاهی دارند، قرار داشتن بازار‌های کار در دست افراد نامتخصص و افزایش تمایل به حضور در مشاغلی که موفقیت در آن وابستگی چندانی به مدرک تحصیلی ندارد، از دلایل اصلی کاهش تمایل پسران برای شرکت در کنکور است.

مسائلی مانند تمایل به مهاجرت نیز یکی دیگر از عواملی است که در میان پسران و دختران ایرانی موجب بی‌رغبتی به حضور در دانشگاه‌ها شده است. جوانان ترجیح می‌دهند، پیش از ورود به دانشگاه، راهی برای مهاجرت بیابند.

مقصود فراستخواه، عضو هیات علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، با اعلام آمار ۶۰ درصدی تمایل به مهاجرت میان جوانان می‌گوید: «یکی از علت‌های مهاجرت وجود جاذبه در کشور‌های دیگر و وجود دافعه در وطن خود مهاجر است.»

در میان پسران خدمت اجباری سربازی مساله مهمی است که باعث شده است برخی از آنان ترجیح دهند زمان مورد نیاز برای گذران این مدت را، که به صدور کارت پایان خدمت و امکان دریافت گذرنامه برای خروج از کشور منجر می‌شود، به پایان دوران تحصیل در دانشگاه موکول نکنند و پس از دریافت دیپلم راهی خدمت سربازی شوند تا بتوانند زودتر مهاجرت کنند.

مسئله کاهش تمایل به تحصیل دانشگاهی پدیده‌ای است که طی سال‌های اخیر بار‌ها مورد توجه کارشناسان قرار گرفته است. در سال ۱۳۹۹ کارشناسان هشدار داده بودند تنها ۴۶ درصد از داوطلبان به انتخاب رشته اقدام کرده بودند که این آمار در سال‌های ۹۷ و ۹۸ به‌ترتیب ۶۰ و ۵۴ درصد بود.

با در نظر گرفتن افزایش تعداد دانشگاه‌های کشور و افزوده شدن دانشگاه‌های آزاد و پیام نور، که فرصت راهیابی به دانشگاه را در مقایسه با دو دهه گذشته به‌مراتب آسان‌تر کرده است، کاهش میزان متقاضی تحصیلات عالی، به خالی ماندن صندلی‌های دانشگاه و به صفر رسیدن سهمیه برخی از رشته‌ها منجر شده است.

اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ معاون فرهنگی دانشگاه آزاد اعلام کرد درحال حاضر۶۰۰ هزار صندلی خالی در دانشگاه‌ها وجود دارد.

فرزاد جهان‌بین از کاهش ۵۰ درصدی تمایل به انتخاب رشته خبر داد و یادآور شد: «در برخی از استان‌های کشور نرخ بیکاران تحصیل‌کرده ۳ برابر بیکارانی است که تحصیلات دانشگاهی ندارند.»

البته مساله تنها به بی‌رغبتی جوانان ایرانی برای ورود به دانشگاه محدود نمی‌شود، براساس آمار‌های رسمی، افت تحصیلی دانش‌آموزان ایرانی نیز در وضعیت بحرانی و نگران‌کننده‌ای قرار دارد.

براساس آمار اعلام‌شده در زمستان ۱۴۰۲، طی ۲۰ سال اخیر سطح سواد و معدل تحصیلی دانش‌آموزان ایرانی روند نزولی داشته و این پدیده در سال‌های اخیر به‌ویژه از زمان همه‌گیری کرونا شیب منفی تندتری داشته است.

محمدرضا نیک‌نژاد، کارشناس حوزه تعلیم‌وتربیت و معلم دبیرستان‌های تهران، دی‌ماه گذشته اعلام کرد: «در کنار آمار بانک جهانی مبنی بر فقر یادگیری دانش‌آموزان ایرانی، آمار‌های داخلی نیز بر این امر صحه می‌گذارند.»

آماری که به‌شکل دقیق‌تری پیش‌تر علی زرافشان، معاون سابق وزیر آموزش‌وپرورش، آن را اعلام کرده بود. زرافشان، به استناد آمار‌های بانک جهانی در زمینه فقر یادگیری کودکان و نوجوانان، از آمار نگران‌کننده دانش‌آموزان ایرانی خبر داد که نشان می‌دهد ۳۶ درصد دانش آموزان ایرانی در ده‌سالگی از خواندن یک متن ساده ناتوان‌اند.

براساس الگوسازی‌های صورت‌گرفته برای تعیین دورنمای وضعیت تحصیلی، مشخص می‌شود در شرایطی که باید این آمار در سال ۲۰۳۰ به ۱۸ درصد کاهش یابد، برآورد‌ها حاکی از آن است که ۴۴ درصد افزایش خواهد داشت.

بحران بیکاری و شرایط نامساعد اقتصادی انگیزه تحصیل را برای جوانان ایرانی از میان برده است. جوانان بر این باورند از طریق مشاغلی که نیاز به مدرک تحصیلی ندارد، توان تامین آینده خود را بیشتر خواهند داشت.

ظاهرا در کنار افزایش آمار مهاجرت نخبگان و جوانان ایرانی، ایران در آینده نزدیک با بحران نیروی جوان تحصیل‌کرده و متخصص مواجه شود.