چه کسانی باید «فدیه» بدهند؟

 فدیه مالی است که بر عهده افراد ۶ گانه‌ای که در زیر توضیح داده‌ایم می‌آید. این افراد مجاز به افطار روزه هستند ولی به ازای هر روز باید مقدار مالی را به فقرا بدهند. در واقع مقدار فدیه همان مقدار کفاره تأخیر است؛ یعنی یک مد طعام که بایستی به فقیر داده شود.

چه کسانی موظف به پرداخت فدیه هستند؟

۱. خانم بارداری که زایمانش نزدیک است و احتمال ضرر برای جنین وجود دارد.

زن بارداری که خوف از ضرر روزه بر جنین خود دارد و خوف وی هم دارای منشاء عقلایی باشد، باید روزه‌اش را افطار کند و برای هر روزی فدیه بدهد و قضای روزه را هم بعداً به‌جا آورد.

۲. خانم شیرده‌ای که اگر روزه بگیرد، شیرش کم شده و احتمال خطر برای فرزند وجود دارد.

زن شیردهی که به دلیل کم یا خشک شدن شیرش بر اثر روزه، خوف ضرر برطفل خود دارد باید روزه‌اش را افطار کند و برای هر روزی فدیه بدهد و قضای روزه را هم بعداً به جا آورد.

زنی که در دو سال متوالی به دلیل عذر شرعی، روزه ماه رمضان را نگرفته، اگر عذر او در خوردن روزه، خوف از ضرر روزه بر جنین یا کودکش بوده باید علاوه بر قضا، برای هر روزی فدیه هم بپردازد و چنانچه قضا را بعد از رمضان، تا ماه رمضان سال بعد بدون عذر شرعی به تأخیر انداخته علاوه بر قضا و فدیه، کفاره تأخیر هم بر او واجب است و اگر روزه برای خودش ضرر داشته و به جهت ضرر داشتن قادر بر قضای روزه تا ماه رمضان سال بعد نبوده، فقط باید برای هر روزی فدیه بپردازد.

۳. خانم و آقای مسنّی که روزه برای آنها مشقّت و عسر و حرج دارد.

۴. فردی که در ماه رمضان قبل، به دلیل بیماری روزه نگرفته و بیماری او تا ماه رمضان جاری ادامه داشته است.

بیماری که به واسطه بیماری، روزه ماه رمضان را نگرفته و بیماریش تا ماه رمضان سال بعد ادامه پیدا کرده است، قضای روزه‌هایی را که نگرفته واجب نیست، فقط باید برای هر روزی فدیه بپردازد.

زنی که به علت بیماری از روزه گرفتن معذور است و به جهت ادامه بیماری قادر بر قضا کردن آنها تا ماه رمضان سال آینده هم نیست، فدیه بر خود او واجب است و چیزی بر عهده شوهرش نیست.

۵. فردی که از ماه رمضان سال قبل روزه قضا بر گردنش بوده و بدون عذر شرعی قضای آن را تا ماه رمضان امسال به جا نیاورده است.

۶. کسی که مرضی دارد که زیاد تشنه میشود و نمی‌تواند تشنگی را تحمل کند. (برایش عسر و حرج دارد)

موارد شباهت میان زکات فطره و فدیه:

۱. هر دو واجب عبادی می‌باشند که باید با انگیزه الهی پرداخت شوند.

۲. اگر بدون درخواست فردی که تکلیف بر عهده اوست شخص دیگری به جای او پرداخت کند، تکلیف از عهده فرد برداشته نمی‌شود.

۳. هیچ‌کدام نباید به فرد واجب النفقه (مثل پدر، مادر و فرزندان) پرداخت شود.

۴. در هنگام پرداخت به فقیر لازم نیست بیان شود که بابت زکات فطره است یا فدیه.

موارد تفاوت میان زکات فطره و فدیه:

۱. در موارد فدیه حتماً باید طعام (نان، حبوبات و مانند آن) تملیک فقیر شود و هزینه آن کافی نیست در حالی که در زکات فطره می‌توان به جای طعام قیمت آن را پرداخت کرد.

۲. زکات با کنار گذاشتن از ملک خارج شده ولی فدیه تا زمانی که به فقیر، وکیل و یا ولی‌اش تحویل نگردد از ملکِ پرداخت کننده خارج نمی‌شود.

۳. پرداخت فدیه غیرسادات به سادات بلامانع است ولی پرداخت زکات غیرسادات به سادات صحیح نمی‌باشد.

۴. پرداخت فدیه، واجبِ موسّع (زمان‌دار) است ولی زکات فطره درصورت خواندن نماز عید فطر، قبل از نماز و در غیر این صورت قبل از ظهر عید، باید پرداخت و یا کنار گذاشته شود.

۵. در موارد فدیه، فقیر نبودن شرط نیست ولی در زکات فطره در صورت فقر بر او واجب نیست.

۶. مقدار فدیه ۷۵۰ گرم به ازای هر روز است ولی مقدار زکات فطره سه کیلوگرم غذای متعارف شهر به ازاءی هر نفر است.

۷. در زکات فطره فرد باید زکات فطره خودش و تمام افرادی که نانخور او هستند را پرداخت کند، اما فدیه یا کفاره تأخیر مربوط به خود فرد است. فدیه دیگران بر عهده دیگری نمی‌آید، یعنی برعهده شوهر یا پدر نیست.