زنان بی‌خواب‌تر هستند یا مردان؟

زی‌سان: بی‌خوابی یا اختلال در خوابیدن، که در اصطلاح علمی به آن «اینسامنیا» می‌گویند، از جمله مشکلات شایعی است که برخی از افراد به آن دچارند. این افراد به سختی خواب می‌روند، اغلب شب‌ها با بی‌خوابی دست و پنجه نرم می‌کنند و صبح، کلافه، خسته و گاهی هم با انرژی اندک بیدار می‌شوند. اما اینکه آیا هر نوع بی‌خوابی و یا مشکل در خوابیدن «اختلال خواب / اینسامنیا» شناخته می‌شود یا خیر، پرسشی است که در این نوشته به آن پاسخ داده می‌شود.

بر اساس آمار منتشر شده در کتاب معیار‌های تشخیص اختلالات روانپزشکی که از سوی انجمن روانشناسی آمریکا منتشر شده است، حدود یک‌سوم افراد بزرگسال در زندگی خود علایم بی‌خوابی را تجربه کرده‌اند و ۶ تا ۱۰ درصد آنان مبتلا به اختلال خواب/ اینسامنیا تشخیص داده شده‌اند. انجمن روانشناسی آمریکا بزرگترین سازمان علمی و حرفه‌ای روانشناسان در آمریکا و کانادا است که ۱۳۷هزار نفر عضو دارد و شامل، استادان، پژوهشگران، مشاوران و دانشجویان است. بر اساس معیار‌های تشخیص اختلالات روانپزشکی، افراد مبتلا به اختلال بی‌خوابی در طول روز دچار خستگی یا خواب‌آلودگی می‌شوند. این اختلال که توام با تحریک‌پذیری و مشکل تمرکز بر کارهاست، گاهی به حدی وخیم می‌شود که کار یا زندگی اجتماعی این افراد را دچار آسیب جدی می‌کند.

علایم اختلال خواب:

-نارضایتی از کمیت و کیفیت خواب، مشکل به خواب رفتن، زود از خواب بیدارشدن و عدم توانایی برگشت دوباره به خواب.

- اختلال خواب معمولا پریشانی یا مشکلات قابل‌توجهی در عملکرد افراد همانند زندگی شخصی یا کاری فرد، از نظر رفتاری یا عاطفی را سبب می‌شود.

- مشکل به خواب رفتنِ؛ حداقل سه بار در هفته و برای حداقل سه ماه ادامه یابد.

انواع مشکلات بی‌خوابی:

گزارش“Office on Women’s Health” که وب‌سایت دولت فدرال آمریکا است و از سوی دفتر معاون وزیر بهداشت این کشور و با تمرکز بر بهداشت و سلامت زنان اداره می‌شود، دو نوع بی‌خوابی را دسته‌بندی کرده است:
نوع اول: بی‌خوابی اولیه که ارتباطی به مسایل و مشکلات سلامت جسمی و روحی فرد ندارد و بیشتر می‌تواند مرتبط به سبک زندگی و شرایط زندگی و شغلی و… باشد. این نوع بیٰ‌خوابی معمولا بین سه هفته تا شش ماه طول می‌کشد.

نوع دوم: بی‌خوابی ثانویه که می‌تواند تحت تاثیر عوامل دیگری ایجاد شده باشد از جمله: آسم، افسردگی، آرتریت، سرطان، یا سوزش سر دل (مشکلات گوارشی)، مصرف دارو ها. علاوه بر این موارد، عوامل دیگری نیز در بی‌خوابی ثانویه موثر هستند، عواملی، چون محیط خواب نامناسب (نور، صدا، دما، خوردن مواد خوراکی سنگین، بارداری و تراما).

اگر چه گاهی نیز بی‌خوابی‌ها گذرا است که چند روز تا یک هفته فرد را دچار مشکلات خواب می‌کند که معمولا برخواسته از شرایط استرس موقتی است که فرد در کار، زندگی و یا تحصیل به آن دچار می‌شود.

اختلال خواب/اینسامنیا علت مشخصی ندارد

هیچ دلیل منحصر به فردی برای اختلال خواب وجود ندارد و علت‌ها می‌توانند از فردی به فردی دیگر متفاوت باشد. در گزارش «معیار‌های تشخیص اختلالات روانپزشکی» برخی از عوامل شایع در بروز اختلال خواب آورده شده است.

در این گزارش، «اختلالات روحی و روانی» شامل؛ اختلال دوقطبی، افسردگی و تغییرات خلقی، استرس و اضطراب، «شرایط و مشکلات پزشکی» شامل؛ درد‌های مزمن، حساسیت، آرتروز، ریفلاکس معده، آسم و اختلالات تیرویید، «دارو‌ها یا سوء مصرف مواد» شامل؛ مصرف کافیین، الکل، مصرف دارو‌ها برای درمان سرماخوردگی، آلرژی، بیماری تیرویید و فشار خون بالا، سبک زندگی، بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری‌های ریوی است.

تحقیقات توماس روت، پژوهشگر حوزه خواب در بیمارستان «هنری فورد»، در میشگان آمریکا در سال ۲۰۰۷، نشان می‌دهد: بی‌خوابی مزمن /ثانویه بسیار شایع است و تقریبا ۳۰ درصد از جمعیت را در بر می‌گیرد که اختلال در عملکرد شناختی، جسمی، اجتماعی و عاطفی را باعث می‌شود. بنا بر نتایج این تحقیق افرادی که دچار اختلال خواب مدام هستند بیشتر مستعد بروز مشکلاتی، چون عدم حضور در کار، کاهش عملکرد شغلی و کیفیت زندگی می‌شوند. همچنین تقریبا ۴۰ درصد از بزرگسالانی که دارای بی‌خوابی‌اند، از اختلال روانی، چون افسردگی هم رنج می‌برند. نتایج این تحقیق در مجله “J Clin Sleep Med” منتشر شده است. این مجله ماهنامه‌ای معتبر و علمی است که مقالات پزشکی مرتبط با خواب را در آمریکا انتشار می‌دهد.

بر اساس آمار اعلام شده از سوی “American Sleep Association” که نهادی علمی، پژوهشی است با تمرکز بر افزایش آگاهی افراد با هدف بهبود مشکلات خواب،۵۰ تا ۶۰ میلیون بزرگسال در آمریکا به اختلال خواب دچارند.

نتایج تحقیقات در ایران نیز خبر از شیوع اختلال خواب می‌دهد. از جمله این پژوهش‌ها مطالعه‌ای است که فاطمه موسوی در سال ۲۰۱۲ روی ۷۷۲ تن در تهران انجام داده است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که بین ۹تا ۲۷ درصد کل جمعیت دچار اختلال بی‌خوابی هستند. این در حالی است که بی‌خوابی در میان افراد مسن و سالمند بین۲۰ تا ۶۵ درصد گزارش شده است. نتایج این تحقیق در مجله “Iranian Journal of Public Health” منتشر شده که نشریه‌ای علمی پژوهشی است که از سال ۱۹۷۱ به دو زبان انگلیسی و فارسی در ایران در حوزه سلامت منتشر می‌شود.

همچنین خبرگزاری ایرنا در گزارش خود از سی و دومین همایش سالیانه انجمن علمی روانپزشکان (مهر ۱۳۹۴) و به نقل از دکتر میرفرهاد قلعه‌بندی، دبیر علمی این همایش آورد: «یک سوم مردم در ایران از اختلال خواب رنج می‌برند» که از شیوع این اختلال در ایران خبر می‌دهد.

 خواب مورد نیاز بدنتان چند ساعت است؟

بنیاد ملی خواب (National Sleep Foundation) که سابقه‌ای ۳۰ ساله در آمریکا دارد (تاسیس ۱۹۹۰ در تگزاس) و مطالعاتش روی خواب متمرکز است، در سال ۲۰۱۵ اطلاعات تازه‌ای درباره میزان خواب مورد نیاز بدن در سنین مختلف را فهرست کرد:

از سن ۳تا ۵ سالگی: ۱۰ تا ۱۳ ساعت خواب

از سن ۶تا ۱۳ سالگی: ۹ تا ۱۱ ساعت خواب

از سن۱۴ تا ۱۷ سالگی: ۸ تا ۱۰ ساعت خواب

از سن ۱۸ تا ۲۵ سالگی: ۷ تا ۹ ساعت خواب

از سن ۲۶ تا ۶۴ سالگی: ۷ تا ۹ ساعت خواب

از سن ۶۵ سال به بالا: ۷ تا ۸ ساعت خواب

به یاد داشته باشیم که خواب برای سلامتی بسیار ضروری است. هنگام خواب بدن و مغز خود را ترمیم می‌کنند. نتایج تحقیقات «هونگی کانگ» پژوهشگر دانشگاه پزشکی روچستر آمریکا در سال ۲۰۱۳ نشان می‌دهد که مغز انسان در هنگام خواب به پاک‌سازی سمومی می‌پردازد که در طول روز در بدن ساخته می‌شوند. نتایج این تحقیق همچنین نشان می‌دهد که خواب در توانایی ما در یادگیری و شکل‌گیری خاطرات مهم تاثیر دارد و کمبود خواب و یا نداشتن خواب کافی افراد را در معرض مشکلات سلامتی از جمله فشار خون، چاقی و افسردگی قرار می‌دهد. نتایج این مطالعه در مجله علمی و پژوهشی “Science “ منتشر شده، که نشریه‌ای دانشگاهی و معتبر در آمریکاست که پژوهش‌های برتر دانشگاه‌های جهان را منتشر می‌کند.

زنان بیشتر دچار اختلال بی خوابی هستند تا مردان!

بر اساس گزارش “Office on Women’s Health” زنان به علت تغییرات هورمونی بیشتر از مردان علایم کم‌خوابی را تجربه می‌کنند و حتی دچار اختلال خواب می‌شوند. عواملی، چون اختلال عادت ماهیانه، بارداری، یائسگی، تعریق شبانه می‌تواند زنان را مستعد اضطراب و افسردگی کند. این گزارش نشان می‌دهد افرادی که دچار بی‌خوابی هستند ۱۰ برابر بیشتر دچار افسردگی و ۱۷ برابر بیشتر دچار اضطراب می‌شوند. این در حالی است که محققان هنوز مطمئن نیستند که آیا سلامت روان می‌تواند باعث اختلال خواب/ اینسامنیا شود و یا اینکه عدم خواب کافی ممکن است وضعیت سلامت روان را بدتر کند. بنابر همین گزارش که بی‌خوابی در زنان را شایع‌تر از مردان نشان می‌دهد، مشکلات تنفسی، خروپف حین خواب به خصوص در مردان با اضافه وزن شیوع بیشتری دارد.

از خوابیدن لذت ببریم!

با توجه به نتایج تحقیقات انجام شده می‌توان گفت با افزایش سن تجربه بی‌خوابی افزایش می‌یابد. برخی از ساده‌ترین راهکار‌هایی که می‌تواند به بهبود خواب بینجامد، عواملی، چون نظم در خواب، آگاهی از میزان نیاز بدن به خواب، توجه به محیط و شرایط خواب از جمله نور، صدا، حرارت مناسب و عدم مصرف خوراکی‌های سنگین و تماشا کردن تلویزیون و یا استفاده از موبایل و تبلت قبل از خواب است.

توجه به مسایلی، چون استرس و مهارت در کنترل استرس‌هایی که اجتناب‌ناپذیر زندگی در دنیای مدرن هستند، نقش بسزایی در بهبود خواب دارد.