فیلم شعله؛ ناگفته‌های محبوب‌ترین فیلم تاریخ سینما

فیلم شعله برای اولین بار حدود پنجاه سال پیش بر پرده سینما‌های هند به نمایش درآمد. این فیلم هنوز هم یکی از معروف‌ترین فیلم‌های سینمای هند است.

نسخه کامل سال ۱۹۷۵ این فیلم به کارگردانی رامش سیپی اخیرا در جشنواره فیلم سینما ریترواتو در بولونیا ایتالیا به نمایش در‌آمد.

نمایش این فیلم با پایان‌بندی اصلی صورت گرفت و همه صحنه‌های حذف‌شده فیلم که در اکران‌های گذشته به دلیل سانسور حذف شده بودند، نشان داده شدند.

این فیلم در پیاتزا ماجوره، بزرگ‌ترین پرده سینمای فضای باز در اروپا به نمایش در‌آمد.

فیلم‌نامه و دیالوگ‌های فیلم شعله را دو نویسنده به نام سلیم و جاوید نوشته‌اند. این فیلم با هنرنمایی بازیگرانی مانند آمیتاب باچان، دَرمِندرا، هِما مالینی، جایا بهادری (باچان)، سانجیو کومار و امجد خان در نقش فراموش‌نشدنی جبار سینگ بوده است.

فیلم شعله با الهام از فیلم‌های کلاسیک وسترن و سامورایی ساخته شد. این فیلم ۲۰۴ دقیقه‌ای داستان نبرد خیر و شر است و ماجرای فیلم در روستای افسانه‌ای «رامگره» جریان دارد.

در این فیلم تاکور بالدو سینگ، افسر سابق پلیس، ویرو و جی (با نقش‌آفرینی آمیتاب باچان و درمندرا) دو خلافکار خرده‌پا را اجیر می‌کند تا سارق قهاری به نام جبار سینگ را نابود کنند.

شخصیت جبار سینگ یکی از مشهورترین آدم بد‌ها و شرور‌های سینمای هند است.

وقتی این فیلم برای اولین بار به نمایش در‌آمد به مدت پنج سال پیوسته در سالن سینمای مینروا در مومبای با گنجایش ۱۵۰۰ نفر روی پرده بود.

مدتی بعد در نظر‌سنجی آنلاین بی‌بی‌سی هند به عنوان «فیلم هزاره» انتخاب شد و در نظر‌سنجی انجمن فیلم بریتانیا به عنوان بهترین فیلم هندی برگزیده شد.

صد‌ها هزار نسخه از کاست‌های موسیقی راهول دِو برمن و دیالوگ‌های به‌یادماندنی و شاخص فیلم به فروش رفته است.

این فیلم در هند پدیده‌ای فرهنگی بود. دیالوگ‌های آن در مراسم عروسی و سخنرانی‌های سیاسی استفاده می‌شد. از این دیالوگ‌ها به شوخی در بسیاری از آگهی‌های تبلیغاتی هم استفاده شده است.

درمندرا که در فیلم نقش خلافکار خرده‌پای شهر را در برابر آمیتاب بازی می‌کند به تازگی گفته است: «فیلم شعله عجایب هشتم جهان است».

همان زمان آمیتاب باچان هم گفته است: «بازی در این فیلم تجربه‌ای فراموش‌نشدنی برای من بود، هر چند در آن زمان نمی‌دانستم که این فیلم قرار است نقش تاریخی در سینمای هند داشته باشد».

سانسور شدید به دلیل وضعیت اضطراری

شیواندرا سینگ دونگارپور از بنیاد میراث سینما می‌گوید: «نسخه جدید فیلم شعله وفادارترین نسخه به اصل است و همان پایان‌بندی اصلی و همه صحنه‌های حذف‌شده را در بر دارد».

در نسخه اصلی فیلم تاکور (با نقش‌آفرینی سانجیو کومار) جبار سینگ را با کفش‌های میخ‌دار خود له می‌کند و می‌کشد.

اما سانسور با این پایان‌بندی مخالفت کرد. آنها با این موضوع موافق نبودند که افسر سابق پلیس قانون را با دست خودش اجرا کند. آنها همچنین معتقد بودند خشونت ارائه شده در فیلم بیش از اندازه است.

در فیلم جبار سینگ تقریباً همه اعضای خانواده تاکور را به قتل می‌رساند و هر دو دست تاکور را هم قطع می‌کند.

فیلم با سانسور شدیدی مواجه شد چون در وضعیت اضطراری در کشور عرضه شد زمانی که دولت کنگره ملی هند که بر سر کار بود بسیاری از حقوق شهروندی را تعلیق کرده بود.

تولید‌کننده فیلم رامش سیپی پس از آنکه نتوانست سانسورچی‌ها را متقاعد کند ناچار شد پایان‌بندی جدیدی برای فیلم بسازد و دوباره گروه فیلمبرداری و بازیگران را به ناحیه کوهستانی راماناگارا هند ببرد.

این مکانی بود که دهکده خیالی رامگره در آن قرار داشت. سپس پایان‌بندی ملایم‌تر فیلم تهیه شد که در آن جبار سینگ دستگیر می‌شود اما کشته نمی‌شود. به این ترتیب فیلم سرانجام مورد تائید اداره سانسور قرار گرفت.

بازسازی

وارد کردن صحنه‌های قدیمی در فیلم در سه سال گذشته کار آسانی نبوده است. نسخه اصلی ۷۰ میلی‌متری در وضعیت ایمنی نبود و نگاتیو‌های فیلم هم شرایط نامناسبی داشتند.

در سال ۲۰۲۲ پسر رامش سیپی، شهزاد سیپی با بنیاد میراث سینما در مومبای تماس گرفت و پیشنهاد کرد تا نسخه جدیدی از فیلم آماده شود.

او گفت بسیاری از منابع مربوط به فیلم در انبار و مخزن فیلم مومبای نگهداری می‌شوند. ابتدا این کار مانند قمار به نظر می‌رسد اما در نهایت تبدیل به معجزه شد.

نسخه اصلی ۳۵ میلی‌متری و نسخه صوتی فیلم شعله در وضعیت نامناسبی در مخزن فیلم نگهداری می‌شد.

اما او به تلاش خود ادامه داد.

سیپی‌فیلم بنیاد میراث سینما را از وجود نسخه‌های دیگری از فیلم که در بریتانیا نگهداری می‌شد آگاه کرد. با حمایت مؤسسه فیلم بریتانیا آنها توانستند به آرشیو فیلم در بریتانیا دسترسی پیدا کنند.

این نسخه با رعایت احتیاط فراوان به لابراتوار ایمجین ریترواتو در بولونیا ایتالیا فرستاده شد که یکی از مراکز معتبر جهانی برای بازسازی فیلم‌های قدیمی است.

با اینکه نسخه ۷۰ میلی‌متری نابود شده بود و نگاتیو‌ها هم به شدت آسیب دیده بود مسئولان آرشیو برخی از منابع را از مومبای و بریتانیا جمع‌آوری کرد و با تلاش فراوان و همکاری موسسه فیلم بریتانیا و لابراتوار ایمجین ریترواتو ایتالیا موفق شدند فیلم را بازسازی کنند.

این تلاش‌ها باعث شد دوربینی که فیلم اصلی با آن فیلمبرداری شده بود هم پیدا شود.

فیلم شعله وقتی عرضه شد ابتدا با استقبال خوبی روبه‌رو نشد

جالب اینجاست که فیلم شعله وقتی برای اولین بار عرضه شد با استقبال خوبی مواجه نشد. نقد‌های اولیه در مورد آن چندان مثبت نبود. همچنین با ناکامی در گیشه هم رو‌به‌رو شد و به دلیل دشواری‌های مربوط به ظهور فیلم‌های ۷۰ میلی‌متری عرضه آن طول کشید.

مجله «ایندیا تودی» فیلم را «شعله خاموش» نامید.

بیکرام سینگ از فیلم‌فیر نوشت که مشکل اصلی در مورد فیلم این است که «فیلم تلاشی نافرجام برای فیلمبرداری یک فیلم غربی در محیط هندی است. فیلم کپی‌برداری از فیلم‌های وسترن است که در نهایت نه این است و نه آن».

تماشاگران در اولین اکران‌ها در سکوت فیلم را تماشا کردند نه خنده‌ای و نه اشکی و نه تشویقی.

آنوپاما چوپرا منتقد فیلم در کتابش به نام «شعله، بازسازی فیلم کلاسیک» می‌نویسد واکنش مخاطبان فقط سکوت بود.

هرچند سینما هر آخر هفته برای تماشای فیلم شعله پر می‌شد اما هیچ روشن نبود مخاطبان چقدر به این فیلم علاقه دارند.

چند هفته طول کشید تا تماشاگران کم‌کم به فیلم علاقه نشان دادند و دیالوگ‌ها و گفته‌های فیلم به سرعت در میان مردم رواج پیدا کرد.

آناپوما چوپرا می‌نویسد: «عناصر بصری فیلم جالب بود و به نظر معجزه‌آسا می‌آمد. در هفته سوم نمایش فیلم تماشاگران دیالوگ‌های فیلم را تکرار می‌کردند و این نشان می‌داد که گروهی از مخاطبان برای بار دوم بود که به تماشای فیلم آمده بودند».

یک ماه پس از اکران شعله گروه موسیقی پولیدور نسخه صوتی ۴۸ دقیقه از دیالوگ‌های فیلم را منتشر کرد. پس از آن بود که وضعیت در مورد فیلم شعله دگرگون شد.

شخصیت‌های فیلم تبدیل به نماد شدند و جبار سینگ شخصیت منفی ترسناک اما آدم بد بسیار محبوب تبدیل به پدیده‌ای فرهنگی در هند شد.

منتقدان خارجی این فیلم را اولین «وسترن با سس کاری» هند نامیدند.

شعله به مدت پنج سال بر پرده ماند. سه بار در نوبت‌های معمول و دو بار به عنوان برنامه ویژه در سینما مینروا مومبای برای تماشاگران عرضه شد.

حتی در هفته ۲۴۰ نمایش هم سالن‌ها پر بودند.

فیلم شعله در آوریل سال ۲۰۱۵ با اینکه ۴۰ سال از تولید آن گذشته بود رکورد فروش را در سینما‌های پاکستان شکست و از بسیاری از فیلم‌های دیگر هندی که ده سال قدمت داشتند بهتر ظاهر شد برای مثال از شاهرخ ‌خان در فیلم دیوداس در سال ۲۰۰۲ هم جلو زد.

شیام شاروف، توزیع‌کننده فیلم به آنوپاما چوپرا می‌گوید:«همانطور که در مورد امپراتوری بریتانیا می‌گویند، آفتاب فیلم شعله هم هرگز غروب نخواهد کرد».

چرا فیلم شعله هنوز پس از نیم قرن در میان تماشاگران محبوب است؟

آمیتاب باچان در مصاحبه‌ای پاسخی ساده اما عمیق به این پرسش می‌دهد: «پیروزی نیکی بر بدی و از همه مهم‌تر کامیابی خوب‌ها و ناکامی بدها که در مدت زمان سه ساعت تحقق پیدا می‌کند. آرزویی که من و شما در کل زندگی خود نمی‌توانیم به آن برسیم».

منبع: بی بی سی