اوکراین چگونه توانست عملیات بی‌سابقه «تار عنکبوت» را اجرا کند؟
زیسان: اوکراین روز یک‌شنبه در یک حمله پهپادی هماهنگ‌شده از داخل خاک روسیه، بیش از یک‌سوم از هواپیما‌های موشک‌انداز ارتش روسیه را منهدم کرد. این عملیات که با نام «تار عنکبوت» شناخته می‌شود، چگونه طراحی شد و به اجرا درآمد؟
به گزارش زیسان به نقل از یورونیوز، سرویس امنیتی اوکراین (SBU) روز یک‌شنبه یکم ژوئن (۱۱ خرداد) اعلام کرد که در جریان یک حمله پهپادی هماهنگ، بیش از یک‌سوم از کل هواپیما‌های موشک‌انداز روسیه هدف قرار گرفته‌اند. این حمله پایگاه‌های هوایی مختلفی در روسیه را هدف گرفت که هزاران کیلومتر از یکدیگر فاصله داشتند.
بر اساس گزارش‌ها، بیش از ۴۰ فروند هواپیما از جمله هواپیما‌های «برییف آ-۵۰» «توپولف ۹۵» و «توپولوف تو-۲۲اِم» هدف قرار گرفته‌اند که مجموع خسارات این عملیات، بیش از ۶ میلیارد یورو برآورد شده است.
ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین اعلام کرد که «عملیات تار عنکبوت» به «نتیجه‌ای کاملا درخشان» منجر شده که «صرفا به‌دست اوکراین محقق شد.»
۱۱۷ پهپاد در این عملیات مشارکت داشتند و برای هرکدام از آنها، یک خلبان مستقل مسئول هدایت بوده است.
او همچنین جزئیات بیشتری از این حمله ارائه داد و اعلام کرد که ۱۱۷ پهپاد در این عملیات مشارکت داشتند و برای هرکدام از آنها، یک خلبان مستقل مسئول هدایت بوده است.
او در پیامی در تلگرام نوشت: «جالب‌ترین بخش این عملیات که حالا می‌توانیم آن را علنی بگوییم، این است که مرکز هماهنگی عملیات ما در داخل خاک روسیه، درست در مجاورت ساختمان سازمان امنیت فدرال روسیه (FSB) در یکی از استان‌های روسیه قرار داشت.»
زلنسکی اعلام کرد که اوکراین نه‌تنها موفق به اجرای این عملیات شد، بلکه توانست نیرو‌های دخیل در آن را نیز به سلامت از منطقه خارج کند که این خود ضربه‌ای جدی به نهاد‌های امنیتی روسیه به شمار می‌رود. او گفت این افراد «در استان‌های مختلف روسیه و در سه منطقه زمانی متفاوت» فعالیت می‌کردند.
یک سال و شش ماه و نه روز برای دوربردترین عملیات در عمق خاک دشمن
رئیس جمهوری اوکراین توضیح داد که «این دوربردترین عملیات [اوکراین]بود و افرادی که در تدارک این عملیات مشارکت داشتند، به‌موقع از خاک روسیه خارج شدند.» زلنسکی گفت که از زمان آغاز برنامه‌ریزی تا اجرای موفق عملیات، «یک سال و شش ماه و نه روز» زمان صرف شده است.
او از ژنرال واسیل مالیوک، رئیس سرویس امنیتی اوکراین تشکر کرد و از او خواست جزئیات و نتایج این عملیات را به‌طور عمومی اعلام کند. زلنسکی افزود: «البته همه جزئیات را نمی‌شود در این لحظه فاش کرد، اما این اقدام اوکراین بی‌شک در کتاب‌های تاریخ ثبت خواهند شد.»
وی نوشت: «اوکراین از خود دفاع می‌کند و حق دارد که این کار را انجام دهد. ما تمام تلاشمان را می‌کنیم تا روسیه را وادار کنیم این جنگ را پایان دهد. این روسیه بود که این جنگ را آغاز کرد و باید آن را تمام کند.»
درباره عملیات «تار عنکبوت» چه می‌دانیم؟
اگرچه که سرویس امنیتی اوکراین (SBU) در این مرحله، جزئیات بیشتری را منتشر نکرده است، اما رسانه‌های اوکراینی با استناد به منابع این نهاد، نحوه دقیق اجرای این عملیات را گزارش داده‌اند.
بر اساس این گزارش‌ها، پهپاد‌هایی با خلبان‌های ویدیویی (مجهز به دوربین‌های نمای اول‌شخص یا FPV) به‌صورت قاچاقی به عمق خاک روسیه منتقل و داخل کامیون‌هایی که مجهز به اتاقک‌های سیار بودند، پنهان شدند.
سقف این اتاقک‌ها به‌صورت کنترل از راه دور باز شده و پهپاد‌ها حمله خود را به بمب‌افکن‌های نظامی روسیه آغاز کردند.
ایگور کوبزف، فرماندار استان ایرکوتسک روسیه تأیید کرد که پهپاد‌هایی که به پایگاه نظامی در منطقه سردنی سیبری حمله کردند، از داخل یک کامیون پرتاب شدند.
او در پستی در تلگرام نوشت که محل پرتاب تحت کنترل درآمده و هیچ تهدیدی برای جان مردم وجود ندارد. رسانه‌های روسی نیز گزارش دادند که سایر حملات نیز به شیوه‌ای مشابه انجام شده‌اند و پهپاد‌ها از پشت کامیون‌ها خارج شده‌اند.
تصاویر منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی که به‌طور گسترده توسط رسانه‌های روسی بازنشر شده‌اند، نشان می‌دهد که پهپاد‌ها از داخل کانتینر‌ها به پرواز درمی‌آیند و پنل‌های پوشاننده روی زمین می‌افتند.
سابقه عملیات‌های ویژه سرویس امنیتی اوکراین
عملیات تار عنکبوت نخستین عملیات غیرمتعارف سرویس امنیتی اوکراین (SBU) نیست. این نهاد در اکتبر ۲۰۲۲ نیز به پل کرچ که روسیه پس از الحاق غیرقانونی کریمه در سال ۲۰۱۴ ساخته بود، حمله کرد.
این پل، شبه‌جزیره اشغال‌شده کریمه توسط مسکو را به خاک روسیه متصل می‌کرد. در این انفجار که مقام‌های روس آن را ناشی از بمب‌گذاری در یک کامیون اعلام کردند، آسیب جدی به این پل وارد شد. هدف قرار دادن بمب‌افکن‌های روسی که در حملات موشکی گسترده به شهر‌های اوکراین نقش داشته‌اند، تا پیش از این تقریبا غیرقابل تصور بود.
مسکو با دقت تلاش کرده بود تا این هواپیما‌ها را دور از برد تسلیحاتی کی‌یف چه سلاح‌های ساخت اوکراین و چه تجهیزات ارسالی از سوی متحدان آن را نگه دارد.
۴ هزار کیلومتر دورتر از خط مقدم جنگ
پایگاه هوایی «اولنیا» در استان مورمانسک روسیه واقع شده و حدود ۲ هزار کیلومتر با مرز اوکراین فاصله دارد. پایگاه هوایی «بلیا» نیز در استان ایرکوتسک در جنوب‌شرقی سیبری قرار دارد و بیش از ۴ هزار کیلومتر از خط مقدم جنگ فاصله دارد.
این دو پایگاه هوایی از جمله اهدافی بودند که در عملیات روز یک‌شنبه بیشترین آسیب را دیدند.
یکی دیگر از جنبه‌های قابل توجه عملیات «تار عنکبوت»، نوع سلاح‌های به‌کاررفته بود. کی‌یف در این حملات از پهپاد‌های دید اول‌شخص (FPV) استفاده کرد، پهپاد‌هایی که به‌صورت انبوه در داخل اوکراین تولید می‌شوند و به‌دلیل هزینه پایین، در میان نیرو‌های نظامی بسیار پرکاربرد و محبوب هستند.
پهپاد‌های اوکراین معمولا تنها چند صد یورو قیمت دارند، در حالی که هواپیمای شناسایی راداری «برییف آ-۵۰» روسیه که طبق گزارش‌ها در این عملیات همراه با دیگر هواپیما‌ها هدف قرار گرفته، بیش از ۳۰۰ میلیون یورو ارزش دارد.
این نوع از پهپاد‌ها معمولا تنها چند صد یورو قیمت دارند، در حالی که هواپیمای شناسایی راداری «برییف آ-۵۰» که طبق گزارش‌ها در این عملیات همراه با دیگر هواپیما‌ها هدف قرار گرفته، بیش از ۳۰۰ میلیون یورو ارزش دارد.
الکساندر کامیشین، مشاور رئیس‌جمهور اوکراین و وزیر پیشین صنایع راهبردی، اعلام کرده که تولیدکنندگان اوکراینی توانایی ساخت بیش از ۵ میلیون پهپاد مجهز به دوربین دید اول‌شخص در سال را دارند.
احتمال جدید؛ یک عامل نفوذی روس!
در تازه‌ترین گمانه‌زنی یک جاسوس روس به عنوان شخصی که در این عملیات نقش داشته است معرفی شده؛ آرتم تیموفیف، ۳۷ ساله، که مظنون به سازمان‌دهی حملات پهپادی به پایگاه‌های هوایی روسیه است، سال‌ها پیش شهروندی روسیه را کسب کرده بود. او در سال ۲۰۲۴ به‌عنوان کارآفرین خصوصی ثبت‌نام کرد و چهار کامیون خریداری نمود که بعداً در حملات روز ۱ ژوئن استفاده شدند.
صفحات شبکه‌های اجتماعی او نشان‌دهنده حمایت قوی او از مواضع طرفدار اوکراین است. تیموفیف، که پیش‌تر دی‌جِی و حامی جنبش یورومیدان بود، قبل از شروع جنگ در کی‌یف زندگی می‌کرد و پس از آن به روسیه مهاجرت کرد.
با وجود ارتباطات آشکار طرفدار اوکراین، او هنگام اخذ شهروندی، خرید کامیون‌ها یا اجاره انبار‌ها تحت هیچ‌گونه نظارت و بررسی قرار نگرفت. کامیون‌های مزبور با پهپاد‌هایی بارگیری شدند که برای حمله به اهدافی نظیر پایگاه هوایی بلایا استفاده شدند.
او رانندگانی از چلیابینسک استخدام کرد که اکنون بازداشت شده‌اند و گزارش‌ها حاکی از آن است که تیموفیف همراه با همسرش درست پیش از حملات از روسیه گریخته است.
