هزینه مسکن از کرایه و وام تا قبض آب و برق و گاز در کدام کشور اروپا ارزان‌تر است؟
زی سان: مردم در اتحادیه اروپا ۲۰٪ از درآمد قابل دسترس خود را صرف مسکن می‌کنند. اما پراکندگی این هزینه‌ها در میان کشور‌های مختلف اروپایی چقدر است و در کدام کشور‌ها هزینه‌های مربوط به مسکن بیشتر است؟
هزینه‌های مسکن، از جمله قبوض، بزرگ‌ترین هزینه برای اروپایی‌ها محسوب می‌شود و سهم آن از مخارج خانوار در دو دهه گذشته به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. هزینه‌های مسکن همچنین بخش مهمی از درآمد خالص خانوار یا درآمد باقی‌مانده پس از کسر مالیات و هزینه‌های ضروری را تشکیل می‌دهد.
در اتحادیه اروپا، به طور میانگین، یک‌پنجم درآمد خالص خانوار صرف هزینه‌های مسکن می‌شود. حالا چقدر از درآمد شما صرف مسکن و قبوض می‌شود؟ کنجکاو هستید بدانید میانگین این هزینه در کشور شما چقدر است و چگونه با سایر کشور‌های اروپایی مقایسه می‌شود؟
هزینه‌های مسکن شامل چه مواردی می‌شود؟
اول از همه باید بدانیم که هزینه‌های مسکن دقیقاً شامل چه چیز‌هایی است؟ بر اساس داده‌های یورواستات، هزینه‌های مسکن به مخارج ماهانه مربوط به سکونت خانوار اشاره دارد و شامل هزینه قبوض خدماتی مانند آب، برق، گاز و گرمایش می‌شود.
برای صاحبان خانه، این هزینه‌ها شامل پرداخت بهره وام مسکن است، در حالی که برای مستاجران، شامل اجاره‌بها می‌شود. همچنین هزینه‌هایی مانند بیمه ساختمان، خدمات و هزینه‌های اجباری، نگهداری و تعمیرات منظم و مالیات را نیز در بر می‌گیرد.
در سال ۲۰۲۳، مردم اتحادیه اروپا به‌طور میانگین ۱۹.۷٪ از درآمد خالص خود را به هزینه‌های مسکن اختصاص دادند. این میزان در کشور‌های عضو متفاوت بوده است؛ از ۱۱.۶٪ در قبرس تا ۳۵.۲٪ در یونان.
درآمد خالص شامل تمام درآمد‌های حاصل از کار (دستمزد کارمندان و درآمد مشاغل آزاد)، درآمد‌های شخصی از سرمایه‌گذاری و املاک، انتقال پول بین خانوار‌ها و تمامی کمک‌های اجتماعی نقدی، از جمله مستمری بازنشستگی، می‌شود.
یونان با ۳۵.۲٪ یک مورد استثنایی محسوب می‌شود، زیرا کشور دوم، یعنی دانمارک با ۲۵.۹٪، اختلاف قابل توجهی با آن دارد و پس از آن، آلمان با ۲۵.۲٪ در رتبه بعدی قرار می‌گیرد.
چرا هزینه‌های مسکن در یونان بالاتر از بقیه است؟
ایلیاس نیکولایدیس، مدیر محتوای اندیشکده یونانی diaNEOsis در آتن در خصوص هزینه‌های بالای مسکن در کشورش به یورونیوز می‌گوید: «بحران اقتصادی دهه گذشته عامل اصلی است که یونان را از سایر کشور‌های اروپایی در زمینه هزینه‌های مسکن متمایز می‌کند.»
او توضیح می‌دهد که بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۴، خانوار‌های یونانی حدود ۴۰٪ از درآمد خود را از دست دادند، و موج اخیر تورم نیز این درآمد را بیش از پیش کاهش داده است. در همین حال، بحران اقتصادی قیمت املاک را پایین نگه داشت و این موضوع تقاضای خارجی را افزایش داد. در این دوره، رشد پلتفرم‌های اجاره کوتاه‌مدت، اجرای برنامه ویزای طلایی و افزایش گردشگری نیز تأثیر زیادی بر بازار مسکن گذاشت.
او در ادامه می‌گوید: «تقاضای خارجی در اشکال مختلف باعث افزایش قیمت‌ها شده، در حالی که درآمد خانوار‌های محلی رشد چندانی نداشته است. علاوه بر این، بحران باعث کاهش عرضه مسکن شد، زیرا ساخت‌وساز به شدت افت کرد و سال‌ها خانه‌های جدید کمی وارد بازار شدند.»
در بین کشور‌های عضو انجمن تجارت آزاد اروپا یا همان EFTA، ** نروژ و سوئیس نیز سهم بالایی از درآمد خالص خانوار را صرف مسکن می‌کنند و این عدد در این دو کشور به ترتیب ۲۵٪ و ۲۵.۲٪ بوده است.
آلمان، پیشتاز هزینه‌های مسکن در بین اقتصاد‌های بزرگ اروپا
در بین چهار اقتصاد بزرگ اتحادیه اروپا، آلمان با ۲۵.۲٪ بالاترین هزینه‌های مسکن را دارد. پس از آن فرانسه با ۱۷.۹٪، اسپانیا با ۱۷.۲٪، و ایتالیا با ۱۴.۵٪ در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
سه کشور اسکاندیناوی یعنی دانمارک، نروژ و سوئد نیز در بین شش کشور اول این فهرست قرار دارند و همگی از ۲۳.۹٪ فراتر رفته‌اند. در مقابل، فنلاند با ۱۹.۳٪ پایین‌تر از میانگین اتحادیه اروپا قرار دارد.
کشور‌هایی با کمترین هزینه‌های مسکن
علاوه بر قبرس، هزینه‌های مسکن در پنج کشور دیگر نیز کمتر از ۱۵٪ درآمد خالص خانوار بوده است: مالت (۱۲٪)، اسلوونی (۱۳.۸٪)، پرتغال (۱۴٪)، کرواسی (۱۴.۴٪)، و ایتالیا (۱۴.۵٪).
طبق گزارش «هزینه‌های مسکن نسبت به درآمد» از OECD، عوامل مختلفی در افزایش یا کاهش فشار هزینه‌های مسکن نقش دارند. این گزارش اشاره می‌کند که «دسترسی به وام مسکن، شرایط وام، نسبت وام به ارزش ملک و نسبت وام به درآمد، می‌توانند تفاوت‌ها را بین کشور‌ها و گروه‌های درآمدی توضیح دهند.»
خانوار‌های در معرض فقر، دو پنجم درآمد خود را صرف مسکن می‌کنند
جای تعجب ندارد که خانوار‌های کم‌درآمد بخش بزرگ‌تری از درآمدشان را به هزینه‌های مسکن اختصاص می‌دهند. برای خانوار‌هایی که درآمد خالص‌شان کمتر از ۶۰٪ متوسط ملی است و در معرض فقر محسوب می‌شوند این سهم به‌طور میانگین در اتحادیه اروپا ۳۸.۲٪ بوده است.
در این شاخص، میزان هزینه مسکن از ۱۹.۲٪ در قبرس تا ۶۲.۴٪ در یونان متغیر بود. یعنی در یونان، افرادی که در معرض فقر هستند، تقریباً دو سوم درآمدشان را صرف مسکن می‌کنند. در این کشور، ۲.۷ میلیون نفر (۲۶.۴٪ جمعیت) در معرض فقر یا محرومیت اجتماعی قرار دارند.
همچنین، در چند کشور دیگر افراد در معرض فقر بیش از ۴۵٪ درآمدشان را برای مسکن خرج می‌کنند، از جمله:
دانمارک (۵۷٪)
نروژ (۴۸.۵٪)
سوئد (۴۸.۱٪)
چک (۴۶.۱٪)
آلمان (۴۵.۸٪)
هلند (۴۵.۷٪)
سوئیس (۴۵.۵٪)
در مقابل، برای خانوار‌هایی که درآمدشان بالاتر از ۶۰٪ متوسط ملی است، سهم هزینه‌های مسکن از درآمد خالص به‌طور میانگین ۱۶.۲٪ در اتحادیه اروپا بوده است.
افزایش هزینه‌های مسکن در بیشتر کشور‌ها
داده‌های یورواستات از سال ۲۰۲۰ تاکنون، امکان مقایسه روند سه سال گذشته را فراهم کرده است. در سطح اتحادیه اروپا، هزینه‌های مسکن هر سال به‌طور تدریجی افزایش یافته است. بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۳، این افزایش در مجموع ۱.۲ واحد درصد (pp) بوده است.
از میان ۳۰ کشور، در ۱۷ کشور هزینه‌های مسکن حداقل ۱ واحد درصد یا بیشتر افزایش یافته است، که نشان‌دهنده یک روند صعودی است. در مقابل، فقط در ۳ کشور این هزینه‌ها بیش از ۱ واحد درصد کاهش یافته‌اند.
بیشترین افزایش هزینه‌های مسکن در هفت کشور دیده شد که در آنها هزینه‌ها حداقل ۳ واحد درصد یا بیشتر بالا رفت:
مجارستان (۵.۷ واحد درصد)
نروژ (۵ واحد درصد)
استونی (۴ واحد درصد)
لوکزامبورگ (۳.۸ واحد درصد)
آلمان (۳.۷ واحد درصد)
ترکیه و مالت (هرکدام ۳ واحد درصد)
در مقابل، بزرگ‌ترین کاهش در بلغارستان گزارش شد، جایی که هزینه‌های مسکن ۲ واحد درصد کاهش پیدا کرد.
آیا شاخص‌های هزینه مسکن دقیق هستند؟
شاخص‌های متعددی برای بررسی هزینه‌های مسکن و توان مالی خانوار‌ها وجود دارد. دارا ترنبول، هماهنگ‌کننده تحقیقات در Housing Europe، معتقد است که روش‌های فعلی برای سنجش توان مالی مسکن دقیق و کارآمد نیستند و وضعیت واقعی را به درستی نشان نمی‌دهند.
او استدلال می‌کند که «سنجش هزینه‌های مسکن به‌عنوان درصدی از درآمد خالص، شاخص کاملی نیست و نقص‌هایی دارد.
