دخترانه‌ترین و خلوت‌ترین کنکور تاریخ!
آخرین روز از نوبت دوم کنکور هم ۲۷ تیرماه برگزار شد تا این‌گونه پرونده آزمون سراسری امسال که پیش از حمله رژیم صهیونیستی به کشور بنا بود در روز‌های ۵ و ۶ تیرماه برگزار شود، بعد از وقفه حدود سه‌هفته‌ای به پایان برسد؛ کنکوری که در آن بیش از ۸۲۰ هزار به رقابت پرداختند تا مثل تمام دهه‌های گذشته، شانس خود را برای رسیدن به صندلی دانشگاه‌های به نام کشوری و در رشته‌های خاص محک بزنند. داوطلبانی که هرچند مانند دهه ۶۰، طعم کنکور را در حال‌وهوای جنگ چشیدند، اما آنها یک تفاوت اساسی با داوطلبان آن برهه داشتند؛ چراکه آنها هم از حیث تعداد شرکت‌کنندگان وضعیت بهتری را تجربه کردند و قطعاً به دلیل پایین بودن داوطلبان، هر کدام از آنها شانس بیشتری برای قبولی در دانشگاه خواهند داشت و هم داوطلبان امسال با توجه به دومرحله‌ای بودن کنکور، دستشان برای رفتن به کلاس‌های درس دانشگاهی پرتر از شرکت‌کنندگانی است که در دوران جنگ تحمیلی اول در کنکور حاضر بودند.
خلوت‌ترین کنکور این سال‌ها
نگاهی به جمعیت داوطلبان نوبت دوم آزمون امسال نشان می‌دهد در مجموع ۸۲۲ هزار و ۹۵۳ داوطلب در پنج گروه آزمایشی این دوره شرکت کرده‌اند؛ جمعیتی که در مقایسه با پنج دوره گذشته، در کمترین حد خود قرار دهد. به‌طوری‌که دایره داوطلبان این دوره از کنکور نه‌تنها نسبت به نوبت اول کنکور امسال با کاهش ۱۴ درصدی روبه‌رو بوده، بلکه اگر بخواهیم آنها را با جمعیت داوطلبانی که در نوبت دوم کنکور سال گذشته شرکت کردند مقایسه کنیم، باید عنوان کرد وضعیت به‌مراتب بدتر هم شده، به‌طوری‌که از جمعیت ۹۸۴ هزار و ۲۱۴ نفری نوبت دوم سال گذشته به جمعیت بیش از ۸۲۲ هزارنفری امسال رسیده‌ایم که حاکی از کاهش ۱۷ درصدی دارد. وضعیت جمعیتی داوطلبان آخرین نوبت کنکور امسال در مقایسه با جمعیت یک‌میلیون و ۱۱۹ هزار و ۴۳۶ نفری که در نوبت دوم کنکور سال ۱۴۰۲ شرکت کردند هم حاکی از این مسئله است که ظرف دوسال، ظرفیت داوطلبان با کاهش ۲۶ درصدی همراه بوده است.
آزمون دخترانه ۱۴۰۴
طی سال‌های اخیر جمعیت داوطلبان دختری که خواهان تحصیل در رشته‌های دانشگاهی هستند، به‌مراتب از داوطلبان پسر پیشی‌گرفته و به نظر می‌رسد پسران بیشتر از آنکه خواهان تحصیل در دانشگاه‌ها باشند، ترجیح می‌دهند میان بر‌های رسیدن به بازار کار را امتحان کنند. وضعیت در نوبت دوم کنکور امسال به‌مراتب متفاوت‌تر هم شده است؛ چراکه با رشد یک‌درصدی جمعیت زنان به نسبت نوبت کنکور امسال، شاهد آنیم که ۶۴ درصد کل داوطلبان نوبت دوم ۱۴۰۴ را زنان تشکیل داده‌اند، به‌طوری‌که جمعیت آنها ۵۲۵ هزار و ۱۴۶ نفر رسیده است. در نوبت اول کنکور ۱۴۰۴ زنان در مجموع ۶۳ درصد از کل داوطلبان را تشکیل می‌دادند. این رشد محسوس را می‌توان در سال‌های اخیر هم دید.
در پنج نوبت گذشته آزمون سراسری، یعنی از نوبت اول کنکور ۱۴۰۲ تا امروز، امسال سهم داوطلبان زن از همه سال‌ها بیشتر بوده است. به‌طوری‌که این سهم در نوبت دوم کنکور ۱۴۰۲ به ۶۱ درصد و نوبت کنکور سال گذشته به ۶۳ درصد می‌رسید، از سوی دیگر بررسی دهه ۹۰ هم نشان می‌دهد هرچند در تمام آن برهه، باز هم داوطلبان زن نسبت به مردان دست برتر را داشتند، اما در این برتری معمولاً سهم زنان بین ۵۹ تا ۶۰ درصد بوده است؛ به‌طوری‌که در آزمون سال ۹۹ سهم زنان در کنکور ۵۸ درصد و مردان نیز ۴۲ درصد بوده است.
کاهش علوم‌انسانی‌ها، رشد ریاضی
یکی از مؤلفه‌های مهم کنکور هر سال را باید وضعیت نیروی انسانی متخصص در گروه‌های مختلف آزمایشی دانست؛ چراکه جمعیت داوطلبان هر گروه نشان‌دهنده زاویه نگاه جامعه نسبت به رشته‌های دانشگاهی خواهد بود. در این میان آنچه درباره نوبت دوم کنکور امسال بیشتر به چشم می‌خورد، ریزش ۴ رصدی جمعیت داوطلبان علوم انسانی نسبت به نوبت اول امسال است. از سوی دیگر در حالی که تعداد داوطلبانی که خواهان رقابت در گروه علوم ریاضی هستند، به نسبت نوبت اول کنکور امسال با افزایش ۲ درصدی همراه بود و در مجموع ۱۱۴ هزار و ۶۸۳ نفر در این گروه آزمایشی به رقابت پرداختند.
اما در این میان مثل همیشه دست برتر با علوم‌تجربی‌ها بوده است. به‌طوری‌که ۴۹ درصد از کل داوطلبان مرتبط این گروه آزمایشی هستند، هر چند در این میان باید به این مهم هم اشاره کرد که سهم آنها از ۴۴ درصد در نوبت اول کنکور امسال به ۴۹ درصد رسیده، اما در تمام این سال‌ها تقریباً نزدیک به نیمی از داوطلبان برای رسیدن به کلاس‌های درس مرتبط با رشته‌های مرتبط با حوزه سلامت با یکدیگر رقابت کرده‌اند. سهم داوطلبان هنر هم مانند سه دوره گذشته آزمون، فقط ۵ درصد بوده و در مقابل جمعیت داوطلبان گروه زبان خارجی از ۸ درصد در نوبت اول کنکور به ۷ درصد کاهش پیدا کرده است. در مجموع اگر بخواهیم از آمار‌های مربوط به دومین کنکور سال ۱۴۰۴ نتیجه‌گیری کنیم باید عنوان کرد جمعیت داوطلبان ریاضی و تجربی به ترتیب ۲ و ۵ درصد افزایش و در مقابل علوم انسانی و زبان ۴ و یک درصد کاهش داشته است.
رقابت هر دو داوطلب برای یک صندلی
کاهش جمعیت داوطلبی را می‌توان از این زاویه نگاه هم بررسی کرد که شرکت‌کنندگان در آزمون شانس بالاتری برای رسیدن به دانشگاه دارند. هر ۱.۷ نفر از ۸۲۲ هزار و ۹۵۳ نفری که در نوبت دوم کنکور امسال شرکت کردند - با در نظر گرفتن ظرفیت حدود ۴۸۰ هزار نفری پذیرش در دانشگاه‌ها- برای رسیدن به یک صندلی دانشگاه رقابت می‌کنند. البته وقتی این آمار را در کنار جمعیت ۹۵۷ هزار و ۷۹۸ نفری نوبت اول می‌گذاریم نسبت به عدد ۲ نزدیک‌تر می‌شود.
طبیعتاً اختلاف ۱۳۴ هزار و ۸۴۵ نفری در نوبت اول و دوم کنکور امسال به حدی بزرگ نیست که بخواهد تفاوت شرایط را برای رسیدن به مقطع کارشناسی برای داوطلبان نفس‌گیر کند، به همین دلیل باید عنوان کرد شرایط برای ورود به رشته‌های پرطرفداری که هنوز تحصیل در آنها برای داوطلبان از مسیر کنکور می‌گذرد هم دیگر شباهتی به گذشته ندارد. این وضعیت حتی برای داوطلبان علوم تجربی هم وجود دارد. یعنی با وجود اینکه تقریباً نیمی از کل داوطلبان نوبت دوم امسال با سهم ۴۸ درصدی را داوطلبان این گروه آزمایشی تشکیل می‌دهند، اما وقتی جمعیت ۳۹۹ هزار و ۴۵۹ نفری این داوطلبان را در کنار ظرفیت پذیرش ۴۸۰ هزار نفری قرار می‌دهیم، می‌توان نتیجه گرفت که تقریباً همه آنها شانس پذیرش دارند، اما اگر بخواهیم این اعداد را با عینک دیگری نگاه کنیم، باید عنوان کرد که تقریباً نیمی از داوطلبان کنکور خواهان تحصیل در رشته‌های پزشکی هستند. مسئله‌ای که نشان می‌دهد هر چند ظرفیت پذیرش به نسبت جمعیت شرکت‌کنندگان، قابل قبول است، اما باز هم نیمی از داوطلبان باید برای رسیدن به رشته‌های پزشکی با یکدیگر رقابت کنند.
تقاضا برای دانشجو معلمی کم شد
برای قبول شدن در دانشگاه فرهنگیان از سال گذشته، داوطلبان باید در آزمون جداگانه‌ای امتحان می‌دادند، اما اگر بخواهیم در نگاه کلان وضعیت این داوطلبان در سال جاری به نسبت سال گذشته را مورد بررسی قرار دهیم، باید عنوان کرد که جمعیت آنها در نوب اول کنکور امسال در قیاس با مدت مشابهه با ریزش ۱۹۶ هزارتایی همرا بوده که باعث شده در مجموع سهم این داوطلبان ۲۹ درصد کمتر شود. حال کاهش ۲۹ درصدی جمعیت این داوطلبان، آن هم در شرایطی که با در نظر گرفتن ظرفیت پذیرش ۲۹ هزار و ۴۷۰ نفری باید عنوان کرد در آزمون امسال هر ۱۵ داوطلب برای رسیدن به یک صندلی در دانشگاه فرهنگیان و تربیت شهید رجایی به رقابت پرداخته‌اند.
دانش‌آموز هست؛ طالب کنکور نیست!
با وجود اینکه برخی‌ها معتقدند کاهش جمعیت داوطلبان کنکور طی سال‌های اخیر به دلیل تغییر هرم جمعیتی کشور و حرکت به سمت پیری است؛ اما وقتی این گذاره را در کنار جمعیت دانش‌آموزان مقطع متوسطه دوم قرار می‌دهیم، نتیجه دیگری به دست می‌آید. مرکز آمار هر ساله اطلاعات جمعیت دانش‌آموزی را در سالنامه آماری منتشر می‌کند، اعدادی که حکایت از رشد ۷ درصدی آنها طی ۴ سال تحصیلی گذشته می‌دهد. به عبارت دقیق‌تر با وجود اینکه جمعیت دانش‌آموزی ما در دوره متوسط دوم در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ در مجموع ۲ میلیون و ۷۶۵ هزار و ۱۶۶ نفر بوده، اما این میزان در سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ به ۲ میلیون و ۹۵۷ هزار و ۶۳۷ نفر رسیده است.
این آمار نمی‌توان به عنوان معیاری دقیق برای محاسبه جمعیت دانش‌آموزان پایه دوازدهم به حساب آورد، اما آنچه واضح است اینکه جمعیت دانش‌آموزی کشور در ۴ سال گذشته، روند صعودی به خود گرفته است در حالی که ردپای این افزایش جمعیت را نمی‌توان در بین جمعیت داوطلبان کنکوری دید. به نظر می‌رسد دانش‌آموزان امروزی دیگری مانند دهه‌های گذشته حاضر به ادامه تحصیل در مقطع آموزش عالی نیستند. موضوعی که قطعاً اگر از حالا فکری برای آن صورت نگیرد و مسئولان آموزش عالی چالش‌های مختلف این حوزه به ویژه ارتباط فارغ‌التحصیلان با بازار کار، متناسب‌سازی آموزش‌ها با نیاز روز و همراه شدن جامعه دانشگاهی با تغییرات فناورانه را در اسرع وقت به عنوان مأموریت کلیدی خود قرار نداده و سازوکار‌های کوتاه‌مدت و عملیاتی را پیاده نکنند، قطعاً وضعیت برای نظام آموزش عالی کشور در آینده نه چندان دور وخیم‌تر خواهد شد.
یعنی از یک سو همچنان رقابت اصلی بین داوطلبان برای رسیدن به دانشگاه‌های مطرح کشور است و از سوی دیگر علی‌رغم خالی ماندن بسیاری از صندلی‌های این دانشگاه‌ها؛ اما شرایط آنها به گونه‌ای نیست که در صورت تداوم قهر داوطلبان، بتوان ماموریت و شکل جدیدی از حرکت را برای واحد‌های دانشگاه‌های دولتی تعریف کرد. همچنین بیم آن می‌رود که در آینده نه چندان دور، دیگر خبری از همین رغبت اندک به تحصیل در برخی از رشته‌های خاص، اما اثرگذار مانند رشته‌های مرتبط با علوم پایه هم نباشد. قطعاً تداوم وضعیت فعلی به معنی مرگ تدریجی حیات در دانشگاه‌های کشور خواهد بود، موضوعی که می‌طلبد تا بعد از هشدار‌های متعدد رسانه‌ای، بالاخره یک بار فکر اساسی برای آن صورت بگیرد.
پایان ماجرای کنکور‌های دو مرحله‌ای
در نوبت دوم کنکور امسال کمتر از ۸۵۰ هزار نفر شرکت کردند که با توجه به تغییرات قابل توجهی که از سال آینده در روند برگزاری کنکور ایجاد خواهد شد، باید عنوان کرد بعید به نظر می‌رسد که از سال آینده شاهد چنین جمعیتی باشیم؛ چراکه با توجه به تصمیم شورای سنجش و پذیرش دانشجو در اسفندماه سال گذشته، دیگر نه تنها خبری از برگزاری دو بار کنکور در سال نخواهد بود، بلکه اعتبار ۲ ساله نتایج کنکور هم برداشته می‌شود. یعنی داوطلبانی که در نوبت دوم امسال شرکت کرده‌اند دیگر نمی‌توانند از نتایج آن برای سال آینده بهره بگیرند.
البته این تنها تغییر کنکور سال آینده نخواهد بود؛ چراکه از سال بعد سوابق تحصیلی پایه یازدهم به صورت تأثیر قطعی لحاظ خواهد شد؛ در حالی که در کنکور امسال این مهم به صورت تأثیر مثبت در نظر گرفته شده است. با این حال نمی‌توان این مسئله را هم نادیده گرفت که تجربیات سال‌های گذشته نشان می‌دهد نمی‌توان از حالا به این دلخوش بود که تغییرات کنکور برای سال آینده به آنچه تا امروز اعلام شده، خلاصه شود؛ چراکه تصمیمات بعضاً یک شبه مسئولان و اختلاف نظر‌ها بین متولیان امر، در طول سال‌های گذشته همیشه به عنوان سوهان روح داوطلبان عمل کرده و بعید نیست در ماه‌های اخیر امسال و یا حتی اوایل سال آینده، باز هم شاهد چنین تصمیماتی باشیم. با این حال آنچه در حال حاضر مشخص است، اینکه پرونده کنکور دو مرحله‌ای برای همیشه از سال آینده بسته خواهد شد تا این شیوه از سنجش داوطلبان بعد از ۶ نوبت اجرا به دست تاریخ سپرده شود.
منبع: فرهیختگان
