راز یک توهم همگانی؛ چرا صدا‌هایی می‌شنویم که وجود ندارند؟

زی‌سان: چند سال پیش، دانشمندان سوئدی راهی یافتند تا افراد را دچار توهم کنند. آن‌ها از شرکت‌کنندگان خواستند روی یک صندلی بنشینند و دکمه‌ای را فشار بدهند، که در کسری از ثانیه میله‌ای آرام به پشتشان می‌خورد. پس از چند بار تکرار، شرکت‌کنندگان کم‌کم احساس کردند کسی پشت سرشان است. وقتی ارتباط میان کنش و احساس قطع بود، ذهن آن‌ها توضیح دیگری یافت: فرد دیگری توی اتاق است.

به گزارش زی‌سان به نقل از نیویورک تایمز، اکنون دانشمندان همان آزمایشگاه در پژوهشی جدید که در نشریه «طب روانشناسی» (Psychological Medicine) منتشر شده است، نوع دیگری از توهم را بررسی کرده‌اند: شنیدن صدا.

دانشمندان دریافتند وقتی بین فشار دکمه و برخورد میله تاخیر وجود داشته باشد بیشتر احتمال دارد که فرد تصور کند صدایی شنیده است.

یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که ریشه عصب‌شناختی توهم برمی‌گردد به شیوه‌ای که مغز نشانه‌های متناقض محیطی را تجزیه و تحلیل می‌کند.

پاوو اورپیک، پژوهشگر در دانشگاه ژنو و یکی از نویسندگاه این مقاله جدید، می‌گوید توهم شنیدن صدا شایع‌تر از آن است که فکر می‌کنید. دانشمندان دریافته‌اند که بسیاری از افراد بدون عارضه‌های روانشناختی، شاید حدود ۵ تا ۱۰ درصد مردم، دست‌کم یک بار در زندگی‌شان صدایی بدون منشا شنیده‌اند.

اورپیک می‌گوید: «همه ما دچار توهم می‌شویم‌ــ گاهی اوقات، مثلا وقتی خسته‌اید، بیشتر دچار توهم می‌شوید‌ــ و این برای برخی افراد بیشتر رخ می‌دهد.»

در این پژوهش جدید، شرکت‌کنندگان در حالی که صدای صورتی (نمونه ملایم‌تر صدای سفید) پخش می‌شد، دکمه را فشار دادند و برخی بدون تاخیر و برخی با تاخیر نیم‌ثانیه‌ای تماس میله را حس کردند.

یافته‌ها نشان داد که وقتی افراد حس حضور کسی را داشتند، و صدای صورتی در پس‌زمینه پخش می‌شد بیشتر احتمال داشت صدایی بشنوند که وجود خارجی نداشت.

به گفته اورپیک، مغز فرد در مواجهه با دشواری تشخیص کنش و ایجاد ارتباط با نشانه‌های محیطی، از تجربه پیشین استفاده می‌کند و این توهم را ایجاد می‌کند که کسی دارد حرف می‌زند.

او در ادامه می‌افزاید بررسی بیشتر چگونگی عملکرد مغز در ایجاد این تاثیر شاید به کمک افرادی که مرتب صدا‌هایی می‌شنوند بستگی داشته باشد، به‌عنوان مثال، افرادی که احساس می‌کنند می‌توانند با روح درگذشتگان ارتباط برقرار کنند و صدایشان را بشنوند.