دشمن بزرگ اردوغان درگذشت؛ فتح‌الله گولن که بود و چرا اردوغان حتی از سایه او هم می‌ترسید؟

زی‌سان: فتح‌الله گولن روحانی پرنفوذ و مشهور ترک بعد از سپری کردن ۲۵ سال زندگی در تبعید و غربت دیروز یک‌شنبه (۲۰ اکتبر/ ۲۹ مهر) در گذشت. گولن در سال‌های پایانی عمر خود به عنوان مهم‌ترین رقیب و حتی دشمن رجب طیب اردوغان رئیس حزب عدالت و توسعه و رئیس جمهور ترکیه شناخته می‌شد.

به گزارش «زی‌سان»، در سال‌های اخیر دولت ترکیه از هیچ تلاشی برای دستگیری و مجازات طرفداران گولن در داخل کشور فروگذاری نکرد. حزب عدالت و توسعه طرفداران گولن را تروریسم می‌نامید و آنها را به تلاش برای کودتا و ایجاد دولت موازی متهم می‌کرد.  

تمام این اتهامات در شرایطی بود که فتح‌الله گولن باور عمیقی به جدیی آموزه‌های دینی از سیاست داشت. با این مقدمات در ادامه مطلب حاضر بیوگرفی فتح‌الله گولن و علت تبدیل رابطه دوستانه او با اردوعان به خصومت ارائه شده است.  

بیوگرافی فتح‌الله گولن

فتح‌الله گولن در ۲۷ آوریل ۱۹۴۱ در استان ارزروم به دنیا آمد. او تا دهه ۱۹۸۰ در شهر‌های گوناگون ترکیه به عنوان امام یا روحانی فعالیت می‌کرد.

فتح الله گولن کتاب‌های زیادی نوشته و در آثار خود درباره اسلام، فقه و نظام آموزشی آن بحث کرده است. او با نشر آثاری درباره عدالت اجتماعی و گفت‌وگوی ادیان پیروان بسیاری پیدا کرد.

فتح‌الله گولن از سال ۱۹۹۹ به امریکا مهاجرت کرد و عملا در ملکی در پنسیلوانیا به حالت انزوا زندگی کرد و کمتر در جمع ظاهر می‌شد.

او در اصل برای درمان به آمریکا رفت، اما از آنجا که در ترکیه برای او حکم تعقیب صادر شده بود، مجبور به اقامت دائمی شد.

پیروان فتح‌الله گولن در بیش از صد کشور جهان بیش از هزار مدرسه تأسیس کرده‌اند. در ترکیه ده‌ها دانشگاه، بیمارستان و مؤسسه خیریه بر پایه رهیافت‌های گولن پا گرفته‌اند.
د

ر آلمان در شهر‌هایی مانند کلن، اشتوتگارت، مانهایم و برلین نیز شعبه‌های "خدمت" فعال هستند و به مستمندان یاری می‌رسانند.
در آلمان بیش از ۲۵ مدرسه و ۳۰۰ محفل درسی طبق آموزه‌های فتح‌الله گولن فعال هستند. منتقدان نگران هستند که این مدرسه‌ها به پایگاهی برای اسلام‌گرایی افراطی بدل شوند.

گولن و عرفان‌گرایی

نام فتح‌الله گولن از حدود نیم قرن پیش با انتشار برداشت خاصی از اسلام به سر زبان‌ها افتاد. او برای اسلامی تبلیغ می‌کند که بیش از سنت به عرفان تکیه دارد و بینش عرفانی خود را با مداراجویی و آموزش و معرفت و گفتگو میان مذاهب در آمیخته است.

سایت خبری کانال تلویزیون یک آلمان تاگس‌شاو در گزارشی می‌نویسد که او دوستدار معرفت و شناخت است و به پیروان خود اندرز می‌دهد که به جای مسجد مدرسه بنا کنند و منش خود را "خدمت" می‌خواند؛ به عبارت دیگر او پیرو این ضرب‌المثل فارسی است که: «عبادت به جز خدمت خلق نیست».

او گروه خود را نیز "خدمت" نامید و از طرفداران خود می‌خواست که به جای عبادت مدام به همنوعان خود خدمت کنند.

مراکز آموزشی مورد حمایت جنبش خدمت از سوی تجار و بازرگانان حمایت می‌شود و دانش‌آموزانی که در این مراکز به تحصیل مشغولند، معمولا از اقشار فقیر هستند.  

منتقدان گولن را متهم می‌کنند که این افراد را به آسانی به خدمت می‌گیرد، در حالی که سازمانش فاقد ساختار رسمی بین‌المللی و یا فهرستی متشکل از

اعضای رسمی است. اعضای این سازمان می‌گویند تنها از آن رو که تحت تاثیر پیام خدمات اجتماعی گولن قرار گرفته‌اند، در این سازمان در کنار یکدیگر به فعالیت مشغولند.

گولن از دوستی با اردوغان تا تبدیل شدن به دشمن شماره یک

در آغاز جنبش وابسته به فتح‌الله گولن با حزب "عدالت و توسعه" به رهبری رجب طیب اردوغان مناسبات دوستانه‌ای داشت، اما به تدریج به رقیبانی در عرصه سیاست داخلی تبدیل شدند.

بسیاری از تحلیلگران ریشه دشمنی دو جریان را در انحصارطلبی و اقتدارجویی رجب طیب اردوغان می‌بینند.

گولن در سال ۲۰۰۲ به اردوغان در رسیدن به قدرت کمک کرده بود. با این حال اتحاد میان آنها بدلیل آنچه اختلاف بر سر تقسیم قدرت و شیوه خاص اردوغان در رهبری گزارش شده، از هم پاشید. این اختلاف‌ها به اندازه‌ای رسیده که در می ۲۰۱۶ «جنبش خدمت» گولن در ترکیه به عنوان یک گروه تروریستی شناخته شد.

البته پیش از این حزب و دولت حاکم در ترکیه از سال ۲۰۱۳ به تعقیب آشکار هواداران و فعالان خدمت دست زده و برخی از مقامات دولت بلندپایه را به اتهام همکاری با فتح‌الله گولن دستگیر کرده بود.

اردوغان چندین بار گولن را به تلاش‌های پشت پرده برای مخدوش کردن دولت خود محکوم کرده است. از جمله در سال ۲۰۱۳ و در جریان بررسی یک رسوایی از سوی پلیس که چند تن از نزدیکان اردوغان به دست داشتن در این رسوایی مالی محکوم شدند.  

نظر فتح‌الله گولن درباره رابطه دین و سیاست

فتح‌الله گولن طرفدار سرسخت جدایی دین و دولت است و از این نظر با مصطفی کمال آتاتورک، پایه‌گذار ترکیه نوین، هیچ اختلاف نظری ندارد.
در واقع، فتح‌الله گولن علاقه‌ای نداشت که دولت، شریعت اسلامی را به‌کار گیرد.

وی بر این مسله اشاره می‌کند که بیشتر قوانین و احکام اسلام درباره زندگی شخصی انسان‌هاست و فقط بخش کوچی از آنها به حکومت و کشورداری مرتبط است.  

او بهترین شکل حکومت را حکومت دموکراتیک می‌دانست و از همین‌رو از حکومت‌های ایران و عربستان انتقاد می‌کرد.  

او با سعید نورسی موافق بود که جمهوریت انطباق زیادی با مفهوم مشورد دارد و در منابع اسلامی درباره‌اش بحث شده است.  

اهداف گولن به‌طور هم‌زمان، اسلامی کردن ایدئولوژی ناسیونالیستی ترکیه و ترکی کردن اسلام بود.  

او امیدوار بود که ارتباط میان مذهب و دولت بار دیگر مانند دوره عثمانی که رهبران زندگی خصوصی خود را بر مبنای احکام اسلام تنظیم می‌کنند، احیا شود.