اسماعیل بقایی، سخنگوی جدید وزارت خارجه کیست؟

با گذشت دو ماه از آغاز کار دولت چهاردهم، سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه طی حکمی، اسماعیل بقائی را به عنوان رئیس جدید مرکز دیپلماسی عمومی و سخنگوی وزارت امور خارجه منصوب کرد. حالا ناصر کنعانی که ششم تیر سال ۱۴۰۱ با حکم شهید حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه وقت به عنوان سیزدهمین سخنگوی وزارت امور خارجه منصوب شده بود، جای خود را به یک دیپلمات کهنه کارِ با سابقه‌ای نزدیک به دو دهه در حوزه دیپلماسی چندجانبه و سازمان‌های بین المللی داده است. 

اسماعیل بقائی که متولد ۱۳۵۴ در یزد است، بعد از اخذ مدرک کارشناسی ارشد در رشته دیپلماسی و سازمان‌های بین المللی در سال ۱۳۷۹، در سمت کارشناس حقوقی در وزارت امور خارجه مشغول به کار شد و تاکنون عمده مسئولیت‌ها و تجربه‌های حرفه ایش در حوزه حقوقی و دیپلماسی چندجانبه بوده است.

 بقائی مقطع کارشناسی خود را در دانشگاه تهران گذرانده و در ادامه در دانشگاه شهید بهشتی و دانشکده روابط بین الملل، در دو رشته "حقوق بین الملل" و "دیپلماسی و سازمان‌های بین المللی" تحصیل کرده و رساله‌های پایان این دو مقطع ارشد را به ترتیب در مورد "کنوانسیون بین المللی مبارزه با فساد" و "رژیم حقوقی بین المللی پیشگیری و مقابله با تروریسم" نگاشته است. وی مقالات متعددی نیز راجع به ابعاد حقوقی تروریسم بین الملل تهیه یا ترجمه نموده است که در نشریات معتبر به چاپ رسیده است. 

نکته قابل توجه در شرح حال تحصیلی سخنگوی جدید دستگاه دیپلماسی، برخورداری از دانش و تجربه و فعالیت رسانه‌ای است. بقائی که از دهه ۱۳۷۰ تجربه همکاری با برخی روزنامه‌ها را در کارنامه خود دارد و طی سال‌های ۱۳۷۹-۱۳۷۸ موفق به گذراندن دوره‌های تخصصی روزنامه نگاری در موسسات وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شده است..
اسماعیل بقایی از جمله دیپلمات‌هایی است که همه مقاطع تحصیلی خود را در داخل کشور گذرانده و در عین حال از فرصت حضور در عرصه‌های دیپلماتیک بین المللی، از جمله مراکز آموزشی و پژوهشی مستقر در وین، ژنو و نیویورک برای آزمودن توانمندی‌ها و تقویت ظرفیت‌های علمی و تجربی خود کمال استفاده را کرده است.

 شروع فعالیت حرفه‌ای بقائی در دستگاه دیپلماسی به اویل دهه ۱۳۸۰ بر می‌گردد که او به عنوان کارشناس حقوقی در 'اداره معاهدات و حقوق بین الملل عمومی' مشغول به کار شد. وی در این مسئولیت، وظیفه پیگیری موضوعات و ابعاد حقوقی- بین المللی مرتبط با تروریسم و جرایم سازمان یافته و همچنین مباحث مربوط به مقابله با جرم و عدالت کیفری را بر عهده داشت. 

بقائی بعد از حدود ۵ سال کار در بخش حقوقی وزارت امور خارجه، در آذر ۱۳۸۵ به عنوان نماینده ایران در کمیته ششم (حقوقی) مجمع عمومی سازمان ملل متحد، عازم نیویورک شد. وی طی دوره مسئولیت (۱۳۸۹-۱۳۸۵) علاوه بر ایفای وظیفه نمایندگی کشورمان در کمیته حقوقی سازمان ملل، مسئولیت هماهنگی کمیته حقوقی جنبش عدم تعهد را بر عهده داشت. بقائی در سال ۱۳۸۸ به عنوان معاون کمیته ششم از منطقه غرب آسیا انتخاب شد و وظیفه مدیریت بخش قابل توحهی از مباحث این کمیته را نیز بر عهده گرفت. 

سخنگوی جدید وزارت خارجه بعد از بازگشت از نیویورک در اوایل سال ۱۳۹۰، ابتدا به عنوان معاون و بعد از مدتی به عنوان رئیس اداره معاهدات و حقوق بین الملل عمومی انتحاب شد که تا سال ۱۳۹۴ ادامه یافت و بعد از آن به مدت ۳ سال به عنوان مشاور ارشد معاون حقوقی-بین المللی وزارت امور خارجه انجام وظیفه نمود. 

 اسماعیل بقایی از تیرماه ۱۳۹۷ به پیشنهاد وزیر وقت امور خارجه به عنوان سفیر و نماینده دائم ایران نزد دفتر سازمان ملل متحد در ژنو منصوب شد. وی در این مسئولیت که همزمان با چالش‌های کم سابقه ناشی از شرارت‌های ترامپ علیه کشورمان و خروج آمریکا از برجام و نیز مصادف با همه گیری کرونا بود، نقش مهمی در پیشبرد دیپلماسی بین المللی کشور در مصاف با فشار حد اکثری آمریکا داشت.

به گواه همکاران وی در وزارت خارجه و نیز دیپلمات‌های خارجی، دوره خدمت بقائی در ژنو یکی از فعال‌ترین و پر ابتکارترین دوره‌های کاری نمایندگی کشورمان در ژنو به شمار می‌آید به نحوی که علیرغم فشارو کارشکنی همه جانبه آمریکای ترامپ برای ممانعت از نقش آفرینی دیپلمات‌های ایرانی در مباحث و موقعیت‌های دیپلماتیک، سفیر ایران و همکارانش در نمایندگی در بسیاری از سازمان‌ها و نهاد‌های بین المللی مستقر در ژنو ازجمله سازمان مالکیت معنوی (وایپو)، سازمان جهانی بهداشت، سازمان بین اللی کار، کمیته اجرایی کمیساریای عالی پناهندگان، سازمان بین المللی مهاجرت، شورای حقوق بشر، مرکز جنوب و آنکتاد نقشی اثرگذار و تعیین کننده داشتند.

 ریاست کنفرانس دولت‌های عضو کنوانسیون جهانی مقابله با دخانیات طی سال‌های ۲۰۲۱-۲۰۱۹، ریاست کمیته هماهنگی سازمان جهانی مالکیت فکری (وایپو) در ۲۰۱۸ و معاون رئیس پنجاه و دومین اجلاس سالیانه مجمع عمومی وایپو در سال ۲۰۲۰؛ عضو و معاون هیات رئیسه (vice convenor) مرکز جنوب، طی سال‌های ۲۰۲۱-۲۰۱۹ نمونه‌هایی از نقش آفرینی بقائی در سطح سازمان‌های بین المللی در زمان خدمت به عنوان سفیر ایران در ژنو می‌باشد.

دوره ماموریت بقائی در ژنو در شهریور ۱۴۰۱ خاتمه یافت و وی بعد از بازگشت به تهران به عنوان مشاور و دستیار وزیر وقت، شهید امیرعبداللهیان، به خدمت در دستگاه دیپلماسی ادامه داد.

گفته می‌شود که فعالیت مستمر و حرفه‌ای در حوزه دیپلماسی چندجانبه، فرصت‌های کم نظیری برای رفتارشناسی دولت‌ها و بازیگران کوچک و بزرگ در عرصه تصمیم سازی بین المللی در اختیار دیپلمات‌ها قرار می‌دهد. با توجه به برخورداری بقائی از تحصیلات و دانش تخصصی در حوزه دیپلماسی و حقوق بین الملل، تنوع تجربه‌های دیپلماتیک و مذاکراتی وی در نهاد‌های حقوقی و بین المللی و شناخت او از سازوکار‌های این نهاد‌ها و چند و، چون هنجارسازی توسط آنها، به همراه سوابق مشارکت وی در برخی از مهمترین روند‌های مذاکراتی کشورمان، امید می‌رود که کارکرد بخش دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای دستگاه دیپلماسی به صورت محسوسی تقویت شود. 

به نظر می‌رسد موفقیت‌های بقایی در موقعیت نمایندگی ایران در نهاد‌ها و سازمان‌های بین المللی و شناخت وی از حقوق بین الملل، او را نامزدی شایسته برای حضور در جایگاه سخنگویی وزارت خارجه نموده است. 

انتصاب اسماعیل بقایی در پست سخنگویی وزارت خارجه در حالی است که دکتر عباس عراقچی در برنامه ارائه شده خودش به مجلس توجه ویژه‌ای به ابعاد رسانه‌ای دیپلماسی داشته و از جمله محور‌های ارائه شده به نمایندگان مجلس در این برنامه، توجّه جدّی به «دیپلماسی غیررسمی»، «دیپلماسی عمومی»، «دیپلماسی رسانه‌ای» و «دیپلماسی فضای مجازی»، روایت‌سازی هوشمندانه در جنگ شناختی دشمن و بهره‌گیری از قدرت نرم و معنایی کشور با استفاده از عناصر هویتی، فرهنگی، تمدّنی، گفتمانی بوده است. هدفگذاری که از سوی وزیر خارجه کشورمان با هدف گسترش دیپلماسی رسانه‌ای و توجه به رسانه به عنوان لازمه موفقیت و هم افزایی 'دیپلماسی' و 'میدان' برجسته شده است.

منبع: خبرآنلاین