یکی دیگر از این هفت استاد کم شد؛ سیراک ملکنیان که بود؟

سیراک ملکنیان از جمله هنرمندانِ نامدار ایرانی است که نه فقط به دلیل نامِ خاصِ ارمنی‌اش که به دلیل سبک و سیاق متفاوت خود نامش بر سر زبان‌ها افتاد. خبر درگذشت این هنرمند امروز در حدود ۹۳ سالگی‌اش اعلام شد. ملکنیان به دلیل سبک منحصربه‌فرد و نقش آفرینی‌های بدیعش در هنر معاصر ایران شناخته شد و امروز کارنامه‌ای پربار و ارزشمند، با تاثیرات عمیق فرهنگی و هنری را از خود بر جای گذاشت. 

سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۰ را می‌توان زمان رشد و شکوفایی ملکنیان عنوان کرد. سال‌هایی که او نیز همانند بسیاری هنرمندان جوان به دنبال یافتن صدایی نو و زبان بصری جدید بودند. این هنرمند از جمله جوانانی بود که به زبان بصری جدیدی دست یافت و به واسطه آن صدای آثار صامت خود را به گوش دیگران رساند. او از جمله اعضای کلیدی «گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان» بود که در دهه ۱۹۶۰ تاسیس شد. این گروه در سال ۱۳۵۳ با هفت عضو آغاز به‌کار کرد؛ مارکو گریگوریان، مرتضی ممیز، غلامحسین نامی، سیراک ملکنیان، مسعود عربشاهی، میرعبدالرضا دریابیگی و فرامرز پیلارام. «گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان» را می‌توان اولین گروهی در ایران دانست که رویکرد هنر مفهومی به آنها نسبت داده شد.

از راست به چپ:
سیراک ملکنیان ـ غلامحسین نامی ـ مارکو گریگوریان

سیراک ملکنیان درباره جایگاه و اهمیت این گروه گفته بود «گروه آزاد هنر این مملکت را تکان داد و جنبش عظیمی در آن به وجود آورد.» 

بر اساس پیشنهاد اولیه مارکو گریگوریان این هفت نفر تصمیم گرفتند که در اعتراض به وضعیت کپی آثاری به نام هنرِ مدرن، پاسخی اساسی در پیش گیرند و به همین سبب با تدوین یک آیین‌نامه و تعیین اهداف تصمیم بر این گرفتند که نوترین جنبه‌های مدرنسیم دنیا را به‌شکل اصولی ارائه دهند.

این گروه شامل هفت عضو اصلی و تعدادی مدعو در هر نمایشگاه بود که با تاثیرپذیری از جریان هنر روز جهان شکل گرفت و و همچنین نگاهی ضد بازار هنر داشت.

از راست به چپ 
غلامحسین نامی ـ سیراک ملکنیان ـ مسعود عربشاهی ـ میرعبدالرضا دریابیگی ـ مارکو گریگوریان

بسیاری پژوشگران معتقدند که اواسط دهه ۵۰ زمانی بود که ساختار نقاشی سیراک ملکنیان به بلوغ فکری و شیوه اجرایی خاصی رسید و زبان بصری خاصش به بار نشست. او با نقشِ دشت‌های پهناور، فرم‌های متقاطع چین و گسست‌های زمین، بازنمایی شکل کوه و دشت‌ها و ... طبیعت را به شیوه‌ای انتزاعی به تصویر کشید. آثار او در دهه ۵۰ بازنمای ترکیب‌بندی‌های هندسی و به‌کارگیری خط با رویکردی مدرنیستی و کمینه‌گرایی در رنگ‌آمیزی است.

بر اساس روایت غلامحسین نامی، مقابله با آثار کپی به اسم هنر مدرن در نمایشگاه‌های هنری دهه ۵۰، سرآغاز شکل‌گیری گروه آزاد بود «در اوایل دهه ۵۰ موج نوگرایی مبتذل و شبه‌مدرنیسم به درجه‌ای گسترش یافت که هر بی‌هنری با تقلید کور از آثار مبتذل غربی به خود اجازه می‌داد خود را هنرمند مدرنیست بخواند و آثار بی‌محتوای خود را در گالری‌های شهر با تبلیغات فراوان به نمایش گذارد.»

گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان در سال ۱۳۵۶ از سوی غلامحسین نامی «مخالفت‌های شدید بدخواهان» عنوان شده بود، اما بی‌شک تاثیر آن بر ملکنیان غیرقابل انکار است. به عقیده برخی همکاری او با گروه «آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان» فرصت تازه‌ای بود تا با بنیان‌های هنر مفهومی، همچنین هنر چیدمان از چشم‌اندازی دیگر آشنا شود.

این گروه که با هفت عضو اصلی شروع به فعالیت کرد، از تأثیرگذارترین گروه‌های هنری در تاریخ هنر معاصر ایران بوده. گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان با برگزاری نمایشگاه‌های داخلی و شرکت در نمایشگاه‌های خارجی مهم‌ترین رویداد‌های هنری آن زمان را رقم زد.

منبع: ایسنا