چرا قیمت تریاک افزایش یافت؟

زی‌سان: سربازرس ویژه آمریکا در امور بازسازی افغانستان (سی‌گار) می‌گوید که با کاهش زمین‌های تحت کشت کوکنار، قیمت آن در بازار‌ها افزایش یافته و تجارت تریاک پررونق است. 

هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان، سوم آوریل ۲۰۲۲ در دستوری تولید، فروش، فراوری و مصرف انواع مواد مخدر را در افغانستان ممنوع می‌کرد.

براساس گزارش سی‌گار، این دستور کشت خشخاش را به میزان قابل توجهی کاهش داده است و این سوال را مطرح کرده که چگونه طالبان در مقابله با مواد مخدر موفق شده‌اند، در حالی که ایالات متحده و متحدانش با صرف نزدیک به ۹ میلیارد دلار و طی ۲۰ سال، نتوانستند موفق شوند. اما بررسی دقیق‌تر این ممنوعیت و موارد مشابه قبلی شک و تردید‌هایی را درمورد پایداری بلندمدت این دستاورد ظاهری ایجاد می‌کند. 

در گزارش سی‌گار آمده است که تجارت تریاک در افغانستان ادامه دارد و کشاورزان، پیش از اجرایی شدن فرمان رهبر طالبان، مقادیر زیادی خشخاش ذخیره و انبارهاشان را پر کرده‌اند. در این گزارش تصریح شده است که برخی از مناطق دربرابر ممنوعیت کشت خشخاش مقاومت کرده‌اند و این به‌دلیل نداشتن راه کسب درآمد جایگزین و کاهش سطح درآمدشان بوده است. 

سی‌گار اعلام کرد که پس از دستور رهبر طالبان، وزارت داخله (کشور) طالبان یک دوره دو ماهه را در سال ۲۰۲۲ برای برداشت فصل بهار خشخاش تعیین کرد تا کشاورزان تریاکشان را به فروش برسانند. 

این نهاد افزود: «براساس گزارش دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲، کشت خشخاش، به‌رغم ممنوعیت تریاک، ۳۲ درصد افزایش یافت. مهم‌تر از آن، قیمت تریاک در آوریل ۲۰۲۲ تا اکتبر ۲۰۲۲ به میزان ۳۰۰ درصد افزایش یافت و کشاورزان توانستند تریاک را انبار کنند تا آن را به قیمت بالاتر بفروشند.» 

 سی‌گار به نقل از دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد در سال ۲۰۲۳ اعلام کرد که میزان کشت تریاک ۹۵ درصد کاهش یافته است. 

سی‌گار نوشت: «تجارت تریاک همچنان ادامه دارد، زیرا کشاورزان انبار‌های قابل توجهی از تریاک در اختیار داشتند که پیش‌تر و در طول مهلت دو ماهه طالبان ذخیره کرده بودند. طالبان توانستند ممنوعیت کشت را در برخی از استان‌ها موثرتر از دیگر جا‌ها اجرا کنند، بنابراین نتایج در سراسر کشور ناهماهنگ بود.»

در گزارش سی‌گار آمده است که فرمان ممنوعیت رهبر طالبان باعث افزایش قیمت تریاک شده است. 

در این گزارش ذکر شده است: «در ماه مه ۲۰۲۳ قیمت تریاک در قندهار به ۲۶۳ دلار در هر کیلوگرم رسید، در حالی که در ماه مه ۲۰۲۲ حدود ۱۶۰ دلار بود. در ننگرهار نیز قیمت تریاک به ۳۶۲ دلار در هر کیلوگرم افزایش یافت، در حالی که در ماه مه ۲۰۲۲ این قیمت حدود ۲۲۰ دلار بود. همان‌طور که در تصاویر ماهواره‌ای نشان داده شده است، ولایت هلمند، پس از ممنوعیت سال ۲۰۲۲، در کشت خشخاش کاهش ۹۹ درصدی داشت.» 

سی‌گار اعلام کرد که قیمت هر کیلوگرم تریاک در ماه اوت سال گذشته ۴۱۷ دلار بود، اما در دسامبر همان سال به ۸۰۲ دلار رسید. 

سربازرس ویژه آمریکا در امور بازسازی افغانستان می‌گوید که وابستگی اقتصادی افغانستان به تولید تریاک به قبل از حاکمیت نخست طالبان در سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ برمی‌گردد و کشت خشخاش در اواخر دهه ۷۰ میلادی در این کشور افزایش یافته بود، اما تولید آن در افغانستان برای نخستین بار در قرن هجدم گزارش شد. 

در این گزارش آمده است که طالبان در دوره نخست حاکمیتشان پنج بار تلاش کردند که کشت تریاک را ممنوع کنند، اما نتوانستند در تولید خشخاش کاهش شدیدی را سبب شوند، این در حالی است که در سال ۲۰۰۰ طالبان در کاهش کشت خشخاش به موفقیت نسبی دست یافته بودند. در آن سال میزان زمین‌های زیر کشت از ۸۲ هزار به ۸ هزار هکتار کاهش یافته بود. 

در گزارش سی‌گار فاش شده است که ایالات متحده آمریکا در سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۲۱ نزدیک به ۹ میلیارد دلار برای از بین بردن کشت و تجارت رو به افزایش تریاک در افغانستان هزینه کرده است، اما این کشور همچنان بزرگ‌ترین تولیدکننده تریاک در جهان است. 

سی‌گار نوشت: «نبود نهاد‌های مجری قانون و قضایی افغان که معمولا مبارزه با مواد مخدر به آنها متکی است، گزینه‌های موجود برای مقابله با تجارت مواد مخدر را محدود کرده است.» 

سی‌گار اعلام کرد این ادعا که در جریان جنگ و شورشگری طالبان تریاک تا ۶۰ درصد از کل درآمد طالبان را تشکیل می‌داده است نادرست است. 

سی‌گار نوشت: «این روایت‌ها به سیاست‌های مبارزه با مواد مخدر غیرموثر منجر شد و بخش‌های وسیعی از جمعیت را از نظام جمهوری بیگانه و افغان‌ها را به طالبان نزدیک‌تر کرد. درواقع، باور به اینکه طالبان به‌شکل قابل‌توجهی از تریاک سود می‌برند، ایالات متحده را وادار کرد تا تلاش‌های ضدشورش خود را به مبارزه با مواد مخدر پیوند دهد تا طالبان را از منابع مالی محروم کند.» 

سی‌گار تصریح کرد که نابودی اجباری کشت تریاک و بمباران آزمایشگاه‌های تولید هروئین به افزایش حمایت کشاورزان از طالبان منجر شد، زیرا آنها معتقد بودند که طالبان می‌توانند دربرابر سیاست‌های مبارزه با مواد مخدر دولت افغان و حامیان خارجی‌اش از آنها دفاع کنند. 

نیرو‌های طالبان در چند استان افغانستان مزارع کشت خشخاش را تخریب کردند که این موضوع با واکنش تند روستاییان و حتی برخی نیرو‌های محلی طالبان مواجه شد. در فصل بهار، تخریب مزارع کشت خشخاش در شهرستان‌های درایم و ارگو استان بدخشان در شمال شرق افغانستان با مخالفت شدید ازجمله طالبان تاجیک‌تبار مواجه شد. در بدخشان نیز، در جریان نزاع طالبان با کشاورزان چندین نفر کشته و زخمی شدند. 

طالبان در مناطق غیرپشتون‌نشین کارزار تخریب مزارع و کارگاه‌های تولید مواد مخدر را با جدیت دنبال می‌کنند، اما در برخی مناطق دیگر کشاورزان همچنان اجازه دارند خشخاش بکارند. برخی مقام‌ها و فرماندهان محلی طالبان در تجارت مواد مخدر دخیل‌اند و شماری از آنها مواد مخدر انبار کرده‌اند تا پس از افزایش بهای آن به‌دلیل فرمان ممنوعیت بتوانند آن را به قیمت بالاتر بفروشند. 

افغانستان بزرگ‌ترین تولیدکننده مواد مخدر در سطح جهان است و هیچ تضمینی وجود ندارد که تحت حاکمیت طالبان، تولید، فراوری و نقل و انتقال مواد مخدر کاهش قابل‌توجهی پیدا کند.