جام ملت های آسیا

جام ملت‌های آسیا تورنمنت فوتبالی در قاره آسیا است که توسط تیم‌های ملی بزرگسالان مردان اعضای کنفدراسیون فوتبال آسیا (اِی‌اِف‌سی) برگزار می‌شود و قهرمان قاره آسیا را تعیین می‌کند. این جام پس از کوپا آمریکا قدیمی‌ترین مسابقات قهرمانی قاره‌ای فوتبال در جهان محسوب می‌شود. قهرمان این تورنمنت به عنوان قهرمان قاره آسیا در رشته فوتبال شناخته می‌شود.

تورنمنت هر چهار سال یکبار برگزار می‌شود. این جام از سال ۱۳۳۵ خورشیدی (۱۹۵۶ میلادی) به میزبانی هنگ کنگ آغاز شد و تا سال ۲۰۰۴ هر چهار سال یک بار برگزار می‌گردید، اما به دلیل هم‌زمانی این جام با جام ملت‌های اروپا و المپیک، کنفدراسیون فوتبال آسیا تصمیم گرفت تا دورهٔ برگزاری بازی‌ها را تغییر دهد و در سطح جهانی به این جام توجه بیشتری شود. بعد از جام ملت‌های آسیا ۲۰۰۴، دوره بعدی این جام در سال ۲۰۰۷ برگزار شد و از آن پس فاصله چهار ساله در برگزاری رعایت می‌شود.

در ۳ دوره ابتدایی شمار تیم‌های شرکت‌کننده در این جام کم بود و تنها ۴ تیم در مرحله پایانی حضور پیدا کردند. دوره چهارم این مسابقه‌ها در سال ۱۹۶۸ به میزبانی ایران و با شرکت پنج تیم در مرحله پایانی و به صورت دوره‌ای برگزار گردید. دوره بعدی مسابقات در سال ۱۹۷۲ در تایلند برگزار شد و تا قبل از این سال مسابقات به‌صورت امتیازی برگزار می‌شد و از این سال مرحله حذفی به این مسابقات اضافه شد.

دور بعدی مسابقات سال ۱۹۷۶ در ایران با حضور شش تیم در مرحله پایانی برگزار شد که در این دو دوره، تیم‌ها به دو گروه ۳ تیمی تقسیم شدند و سپس دو تیم برتر گروه‌ها به مرحله نیمه پایانی راه یافتند. دوره‌های ۱۹۸۰ در کویت، ۱۹۸۴ در سنگاپور و ۱۹۸۸ در قطر این مسابقه‌ها با حضور ده تیم و در دو گروه پنج تیمی در مرحله پایانی برگزار گردید، اما در سال ۱۹۹۲ تنها هشت تیم در دور پایانی حاضر بودند. با افزایش تعداد تیم‌ها، دوره‌های ۱۹۹۶ در کشور امارات و ۲۰۰۰ در لبنان، بازی‌ها با شرکت ۱۲ تیم و در سه گروه چهار تیمی برگزار گردید و در این دوره‌ها برای نخستین بار مرحله یک چهارم پایانی پس از دور مقدماتی به مسابقه‌ها اضافه شد. دوره بعدی در سال ۲۰۰۴ در چین، سال ۲۰۰۷ به صورت مشترک به میزبانی چهار کشور اندونزی، تایلند، مالزی و ویتنام، سال ۲۰۱۱ در قطر و سال ۲۰۱۵ در استرالیا با شرکت ۱۶ تیم و در چهار گروه چهار تیمی برگزار شد.

در جام هفدهم در سال ۲۰۱۹ مسابقه‌ها در کشور امارات و با شرکت ۲۴ تیم برگزار گردید که تیم‌ها در شش گروه چهار تیمی قرار گرفتند. همچنین در این دوره، مرحله یک‌هشتم نهایی برای نخستین بار و پس از دور مقدماتی به مسابقات اضافه گردید و نیز بازی رده‌بندی برای اولین بار از این مسابقات حذف شد. از چند روز قبل نیز دوره نوزدهم این رقابت‌ها یعنی جام ملت‌های آسیا ۲۰۲۳با میزبانی قطر برگزار شده‌است.

تیم ملی ایران از دوره سوم رقابت‌ها در سال ۱۹۶۸ در این جام شرکت داشته و تا دوره هیجدهم در سال ۲۰۲۳ در تمام پانزده دوره‌ای که مسابقات برگزار شده، حضور داشته‌است، کره‌جنوبی هم ۱۴ مرتبه در این مسابقات شرکت کرده تا این دو کشور رکورددار حضور در جام ملت‌های آسیا لقب بگیرند. تا دوره هجدهم در سال ۲۰۲۳ ژاپن با چهار قهرمانی پر افتخارترین تیم این مسابقات است. پس از ژاپن، تیم‌های عربستان و ایران هر کدام سه بار به قهرمانی این مسابقات رسیده‌اند. پس از آن‌ها کره‌جنوبی دو بار و تیم‌های اسرائیل، کویت، عراق، استرالیا و قطر نیز هر کدام یک بار قهرمان جام ملت‌های آسیا شده‌اند.