نقشه بزرگترین بحران خاورمیانه؛ اسرائیل چگونه فلسطین را بلعید!

زی‌سان: لورن تیرنی، لاریس کارکلیس و دنیل ولف در گزارشی تحقیقی برای روزنامه واشنگتن پست، به بررسی تاریخی مرز‌های اسرائیل و فلسطین می‌پردازند. نویسندگان نقشه موردمناقشه‌ترین منطقه خاورمیانه یا طولانی‌ترین منازعه جهان در سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم (بعد از ۱۹۴۵) را بررسی می‌کنند.

بیشتر بخوانید: نقشه غزه و اسرائیل را بررسی کنید.

به گزارش «زی‌سان» به نقل از واشنگتن پست، جغرافیای سیاسی اسرائیل و سرزمین‌های فلسطینی بیش از یک قرن است که در حال تغییر است. سلطه امپریالیستی بریتانیا، جنگ‌ها، شهرک‌های یهودی‌نشین و اشغالگری اسرائیل، قلمرو مردم فلسطین را بسیار کوچک کرده است، در حالی که اسرائیل ردپای خود را گسترش داده است. هم فلسطینی‌ها و هم اسرائیلی‌ها قلمرو بین رود اردن و دریای مدیترانه را متعلق به خود می‌دانند و مسیحیان، یهودیان و مسلمانان همگی بخش‌هایی از این سرزمین را مقدس می‌دانند.

با این تفاسیر، عواملی وجود دارد که نقشه منطقه مورد مناقشه خاورمیانه را تغییر داده است:

کنترل و دخالت انگلستان

در سال‌های پایانی جنگ جهانی اول، در سال ۱۹۱۷ انگلستان آنچه را که به عنوان اعلامیه بالفور شناخته می‌شود، صادر کرد. برتانیا از تأسیس یک کشور یهودی در فلسطین، منطقه‌ای با اکثریت مسلمان با جمعیت کوچک مسیحی و یهودی، حمایت کرد. این اعلامیه به کانونی برای قیمومیت انگلستان بر فلسطین تبدیل شد. بعد از آن نیز مهاجرت یهودیان به فلسطین آغاز و افزایش پیدا کرد.

پس از پایان جنگ جهانی اول، جامعه ملل - سلف سازمان ملل – کنترل اداری این منطقه را به انگلستان سپرد. در دهه‌های بعد، موج گسترده‌ای از پناهندگان یهودی از اروپا به این منطقه مراجعت کردند، زیرا بسیاری از آن‌ها از آزار و اذیت نازی‌ها در زمان هیتلر و در طول جنگ جهانی دوم (هولوکاست) فرار کردند. تحت قیمومیت بریتانیا به مرور جمعیت یهودیان فلسطین از ۱۰ درصد در سال ۱۹۱۷ به ۳۰ درصد در سال ۱۹۴۷ افزایش پیدا کرد. در همین مقطع بود که جمعیت اکثریت فلسطینی، از ترس آواره شدن، شورش‌هایی را سازماندهی کردند.

طرح تقسیم سازمان ملل ۱۹۴۷

در سال ۱۹۴۷، با نزدیک شدن به پایان قیمومیت بریتانیا، سازمان ملل متحد پیشنهاد تقسیم فلسطین به یک کشور یهودی و یک کشور فلسطینی کوچک‌تر را داد. بیت‌المقدس- به عنوان مکانی مقدس برای یهودیان، مسیحیان و مسلمانان - تحت یک سیستم امین بین المللی قرارگرفت. فلسطینی‌ها به شدت پیشنهاد سازمان ملل را که باعث می‌شد کمتر از نیمی آن‌ها در سرزمین و محل سکونت خود باقی بمانند، رد کردند. در سوی دیگر، نظامیان صهیونیست به روستا‌های فلسطینی حمله کردند و هزاران نفر را متواری کردند.

۱۹۴۸ استقلال اسرائیل و آوارگی فلسطینیان

دولت اسرائیل در سال ۱۹۴۸ اعلام استقلال کرد و اولین جنگ اعراب و اسرائیل را اتفاق افتاد. این جنگ با پیروزی اسرائیل در سال ۱۹۴۹ به پایان رسید. این درگیری منجر به آواره شدن ۷۰۰ هزار فلسطینی شد. این واقعه برای فلسطینی‌ها و کسانی که با آن‌ها همدل بودند به «النکبه» یا فاجعه معروف شد (۱).

در نتیجه این رخداد‌ها منطقه به سه قسمت تقسیم شد. خط آتش بس ۱۹۴۹ یا «خط سبز» مرز‌های اسرائیل، کرانه باختری (منطقه غرب رود اردن) و نوار غزه این سه منطقه بودند. تا سال ۱۹۶۷، مصر کنترل غزه و اردن کنترل کرانه باختری را در اختیار داشتند.

جنگ‌های ۱۹۶۷ و ۱۹۷۳

در سال ۱۹۶۷، جنگ دوم اعراب و اسرائیل با پیروزی اسرائیل به پایان رسید. اسرائیل، کشور‌های مصر، اردن و سوریه را شکست داد و غزه و شبه جزیره سینا، کرانه باختری، بیت المقدس شرقی و بلندی‌های جولان را اشغال کرد.

در سال ۱۹۷۳، ائتلافی از کشور‌های عربی به رهبری مصر و سوریه، حمله هماهنگ شده غافلگیرانه‌ای را به اسرائیل در جنگ «یوم کیپور» (Yom Kippur War) انجام دادند. در ابتدا ائتلاف عربی پیشروی چشم‌گیری داشت، اما در نهایت توسط یک ضد حمله اسرائیل عقب رانده شدند و نتیجه جنگ سوم هم شکست اعراب بود. پس از این این جنگ، در سال ۱۹۷۸، معاهده کمپ دیوید (Camp David accords) پایه و اساس توافق صلح بین اسرائیل و مصر را ایجاد کرد که منجر به خروج اسرائیل از شبه جزیره سینا در چند مرحله شد و در سال ۱۹۸۲ به پایان رسید.

الحاقات در دهه ۱۹۸۰

در سال ۱۹۸۰، اسرائیل «قانون اورشلیم» را تصویب کرد که الحاق قدس شرقی را رسمیت بخشید و کل بیت‌المقدس را به عنوان پایتخت اسرائیل اعلام کرد. سازمان ملل متحد اعلام کرد که این اقدام ناقض قوانین بین المللی است و وضعیت این شهر تنها از طریق روند مذاکره بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها قابل تعیین است. (در تغییر سیاست دیرینه ایالات متحده، ایالات متحده اورشلیم را به عنوان پایتخت اسرائیل در سال ۲۰۱۷ به رسمیت شناخت.)

اسرائیل پس از جنگ ۱۹۶۷ در بلندی‌های جولان باقی ماند و آن را در سال ۱۹۸۱ ضمیمه کرد. البته این اقدام در سطح بین‌المللی تا کنون به رسمیت شناخته نشده است. اسرائیل در سال ۱۹۸۲ به جنوب لبنان حمله و تا سال ۲۰۰۰ این منطقه را اشغال کرد.

کرانه باختری و غزه

در سال ۱۹۹۳، اولین توافقنامه اسلو امضا شد و در نهایت منجر به خودمختاری محدود برای فلسطینیان در کرانه باختری و غزه شد. در سال ۱۹۹۴ کرانه باختری به عنوان بخشی از معاهده صلح اسرائیل و اردن رسما از اردن جدا شد.

امروزه نیز بیش از نیم میلیون شهرک‌نشین یهودی در کرانه باختری در زمینی زندگی می‌کنند که زمانی توسط رهبران مذاکرات اسلو به عنوان بخشی از کشور آینده فلسطین تصور می‌شد. اسرائیل کنترل کامل ۶۰ درصد از این منطقه را در دست دارد، برخی از جاده‌ها که فقط اسرائیلی‌ها می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند و ایست‌های بازرسی که رفت و آمد فلسطینیان را محدود می‌کند.اسرائیل در سال ۲۰۰۵ پس از سال‌ها فشار بین المللی، نیرو‌های خود را از غزه خارج کردند. بعد از به قدرت رسیدن گروه حماس در غزه (۲۰۰۷)، اسرائیل محاصره فلج کننده‌ای را در محاصره اعمال کرد که توسط مصر نیز اعمال شد.

رنگ قهوه‌ایی: مناطق تحت کنترل فلسطینی‌ها

آبی پررنگ: شهرهک‌های اسرائیلی

طوسی کم رنگ: مناطق تحت کنترل اسرائیل

طوسی پررنگ: مناطق فلسطینی تحت حفاظت نیروهای امنیتی اسرائیلی

مناطق نقطه گذاری شده طوسی: مناطق تحت اشغال اسرائیل

(۱) روز نکبت (به عربی: یوم النکبه) نامی است که فلسطینیان و حامیان آنان برای اشاره به سالگرد بیرون راندن صد‌ها هزار فلسطینی و تشکیل اسرائیل در ۱۴ مه ۱۹۴۸ میلادی استفاده کرده و در آن روز عزا می‌گیرند. طبق اعلام خبرگزاری سازمان ملل، روز نکبت، «روز آوارگی دسته جمعی فلسطینی‌ها از سرزمینی بود که قرار بود به اسرائیل تبدیل شود»، و موجب شد «۷۰۰ هزار نفر فلسطینی تقریباً یک شبه به پناهنده تبدیل شوند»