۳۰ سال بی‌خبری؛ بر سر کودک شش‌ساله‌ای که قرار بود رهبر تبت شود چه آمد؟
زیسان: در ۱۴ مه ۱۹۹۵، دالایی لاما، رهبر تبعیدی بوداییان تبت، پسربچه‌ای شش‌ساله به نام گدون چوئیکی نیاما را به‌عنوان تناسخ پانچن لامای دهم شناسایی کرد؛ شخصیتی که پس از دالایی لاما، بالاترین جایگاه مذهبی را در آیین بودیسم تبتی دارد.
به گزارش زی سان به نقل از بی بی سی؛ یازدهمین پانچن لاما سه روز بعد ناپدید شد و از آن زمان تاکنون خبر مستقلی از محل یا سرنوشت او منتشر نشده است.
مقامات چینی اذعان دارند که از محل زندگی او آگاه‌اند، اما اطلاعات اندکی درباره او ـ که اکنون باید ۳۶ ساله باشد ـ ارائه کرده‌اند.
بی‌بی‌سی برای روشن شدن وضعیت کنونی پانچن لامای ناپدیدشده با دولت چین تماس گرفت. سفارت چین در لندن پاسخ داد: «فرد مورد نظر فقط یک شهروند عادی چینی است که زندگی معمولی دارد. نه او و نه خانواده‌اش تمایلی به جلب توجه عمومی ندارند» و از بی‌بی‌سی خواست تا در انتشار این گزارش تجدیدنظر کند.
تبت، منطقه‌ای دورافتاده و عمدتاً بودایی‌نشین، به‌عنوان یک منطقه خودمختار تحت حکومت چین اداره می‌شود. پکن همواره به سرکوب آزادی‌های مذهبی و فرهنگی در آنجا متهم شده است. سازمان‌های حقوق بشری گدون چوئیکی نیاما را «جوان‌ترین زندانی سیاسی جهان» توصیف کرده‌اند و از خواست تبتی‌ها برای آزادی او حمایت می‌کنند.
پانچن لاما چه زمانی ناپدید شد؟
صومعه‌ای چند طبقه با گنبد طلایی که در نور خورشید می‌درخشد؛ این صومعه تاشیلهونپو است که اکنون تحت رهبری پانچن لامای منصوب‌شده توسط دولت چین اداره می‌شود.
بوداییان تبتی به تناسخ باور دارند و معتقدند افراد با سلوک معنوی بالا می‌توانند زمان و مکان تناسخ خود را تعیین کنند.
پس از مرگ پانچن لامای دهم در تاریخ ۲۸ ژانویه ۱۹۸۹، تحت شرایطی مشکوک (برخی بر این باورند که او مسموم شده بود)، جست‌و‌جو برای یافتن تناسخ او آغاز شد.
گروهی به رهبری یک راهب ارشد، پسربچه‌ای را که در ۲۵ آوریل ۱۹۸۹ در منطقه لهاری در استان ناگچو از پدری به نام کونچوک فونتسوگ و مادری به نام دچن چودون متولد شده بود، به‌عنوان تناسخ او معرفی کرد.
سندی که توسط سازمان غیردولتی «جامعه مردم در معرض تهدید» به سازمان ملل ارائه شده، دولت چین را به ربودن کل خانواده و بازداشت راهبی که مسئول این جست‌و‌جو بود، متهم می‌کند.
دولت در تبعید تبت ناپدید شدن نیاما را یکی از «واضح‌ترین نمونه‌های نقض شدید حقوق بشر توسط چین» توصیف کرده است.
تنزین لکشی، سخنگوی دولت مرکزی تبت، به بی‌بی‌سی گفت: «از آن زمان، محل و وضعیت او ناشناخته باقی مانده و در پرده‌ای از راز حکومتی پنهان شده است. ما از دولت چین خواهان اطلاع‌رسانی درباره محل اقامت و وضعیت سلامت پانچن لاما هستیم.»
هیچ کشوری دولت در تبعید تبت را به‌صورت رسمی به رسمیت نمی‌شناسد.
«پانچن قلابی»
چین از به رسمیت شناختن پانچن لامای معرفی‌شده توسط دالایی لاما خودداری کرد و در همان سال، گیالتسن نوربو را به‌عنوان یازدهمین پانچن لاما منصوب کرد.
هرچند نوربو در مراسم رسمی شرکت می‌کند، اما در میان تبتی‌های تبعیدی به‌طور گسترده «پانچن قلابی» نامیده می‌شود و از مشروعیت مذهبی برخوردار نیست. اگرچه ممکن است نیاما در داخل تبت بیشتر شناخته شده باشد، اما انتشار عکس‌های دالایی لاما و پانچن لاما ممنوع است.
با این حال، تنها یک عکس از آن پسربچه‌ای که گفته می‌شود «توسط مقامات ربوده شد» در دست است.
چرا پانچن لاما برای تبت اهمیت دارد؟
در آیین بودایی تبتی، پانچن لاما تنها از نظر مقام پایین‌تر از دالایی لاما قرار دارد. دالایی لاما در سال ۱۹۵۹ از تبت گریخت و به نماد مقاومت در برابر کنترل چین تبدیل شد.
یافتن سرنوشت پسربچه ناپدیدشده اکنون بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته، زیرا دالایی لاما و پانچن لاما به‌طور سنتی تناسخ یکدیگر را شناسایی می‌کنند.
یالکون اولویول، پژوهشگر سازمان دیده‌بان حقوق بشر، می‌گوید: «دولت چین یک کودک شش‌ساله و خانواده‌اش را ربود تا روند انتخاب دالایی لامای بعدی و کل آیین بودایی تبت را تحت کنترل خود درآورد.»
او افزود: «جامعه جهانی باید بر چین فشار وارد کند تا به این بی‌رحمی پایان دهد و آزادی نیاما و خانواده‌اش را تضمین کند.»
چین درباره پانچن لاما چه می‌گوید؟
بلافاصله پس از ناپدید شدن نیاما، چین به سازمان ملل اعلام کرد که «هیچ موردی از ناپدید شدن یا ربودن خانواده کودک وجود نداشته است.»
سال بعد، مقامات چینی گفتند افراد «بی‌وجدان» قصد داشتند آن پسر را به خارج ببرند و به همین دلیل، والدینش خواهان محافظت شده‌اند.
چین تأکید کرده که نیاما و خانواده‌اش زندگی عادی دارند و تمایلی به دیده‌شدن در انظار عمومی ندارند. این موضع در سال‌های بعد نیز بار‌ها تکرار شده است.
در سال ۱۹۹۸، چین اعلام کرد که مادر پانچن لاما در حال گذراندن دوران محکومیت در زندان است، بدون ارائه جزئیاتی درباره دلیل یا مدت محکومیت.
در سال ۲۰۰۰، وزیر خارجه وقت بریتانیا، رابین کوک، گفت چین دو عکس از پسری را که مدعی بود پانچن لامای ناپدیدشده است به مقامات بریتانیایی نشان داده، اما اجازه نگهداری عکس‌ها داده نشده است.
در پاسخ به پرسش اخیر بی‌بی‌سی، سفارت چین دوباره تأکید کرد که نیاما «شهروند عادی چینی» است و خانواده‌اش نمی‌خواهند مورد توجه عمومی قرار گرفته و وارد مناقشه سیاسی شوند.
چین همچنین دالایی لاما را به فعالیت‌های جدایی‌طلبانه متهم کرده و معرفی نیاما به‌عنوان پانچن لاما را «غیرقانونی و نامعتبر» خوانده است.
چهره بازسازی شده پانچین لاما در سی و چند سالگی توسط یک چهره نگار
آیا امیدی به یافتن او هست؟
با این حال، هنوز هیچ پیشرفتی در یافتن آن پسربچه با گونه‌های سرخ حاصل نشده است.
برای بسیاری از تبتی‌ها، بی‌خبری از سرنوشت پانچن لاما، تجربه‌ای تلخ و عذاب‌آور است. جوامع تبتی در هند و اروپا همچنان به برگزاری تظاهرات برای آزادی او ادامه می‌دهند.
تنزین سوندیو، نویسنده و فعال تبتی مقیم هند، به بی‌بی‌سی گفت: «حتی فکر اینکه او ۳۰ سال زندانی بوده، دردناک است. ما هر روز برای آزادی فوری‌اش دعا و کارزار برگزار می‌کنیم. او برای مردم تبت نه فقط یک رهبر معنوی، بلکه نماد امید است.»
او افزود: «من باور دارم که او زنده است و امیدوارم روزی او را ببینم.»
سوندیو همچنین گفت که معتقد است چین از او برای کنترل روایت درباره تناسخ بعدی دالایی لاما استفاده خواهد کرد. دولت در تبعید تبت تأکید می‌کند که غیبت پانچن لاما به‌شدت احساس می‌شود.
تنزین لکشی می‌گوید: پانچن لامای دهم نقش مهمی در حفظ زبان، دین و فرهنگ تبت در دوران حاکمیت چین ایفا کرد. صدای او و چشم‌اندازش در تبت امروز به‌شدت جای خالی دارد
