جزئیات پیشنهاد ۳۰ میلیارد دلاری آمریکا برای ایران
به گفته چهار منبع آگاه، دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا بحث‌هایی درباره امکان کمک به ایران برای دسترسی به ۳۰ میلیارد دلار جهت توسعه یک برنامه هسته‌ای غیرنظامی تولید انرژی، کاهش تحریم‌ها و آزادسازی میلیارد‌ها دلار از منابع مالی مسدود شده ایران انجام داده است.
سی‌ان‌ان در گزارشی اختصاصی ضمن اشاره به این موضوع نوشته است که این بخشی از تلاش گسترده دولت ترامپ برای بازگرداندن تهران به میز مذاکره است.
در ادامه این گزارش و به نقل از منابع آگاه آمده است: در دو هفته گذشته با وجود موجی از حملات نظامی در ایران و اسرائیل بازیگران کلیدی از آمریکا و خاورمیانه در پشت‌پرده با ایرانی‌ها گفت‌و‌گو کرده‌اند. این گفت‌و‌گو‌ها در این هفته نیز پس از توافق آتش‌بس ادامه یافته‌اند.
مقامات دولت ترامپ تأکید کرده‌اند که چندین طرح پیشنهادی مطرح شده‌اند. این طرح‌ها مقدماتی و در حال تغییرند، اما یک اصل غیرقابل مذاکره ثابت باقی مانده: صفر درصد غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران؛ موضوعی که ایران همواره گفته بر سر آن مذاکره‌ای نخواهد داشت. اما دست‌کم در یکی از پیش‌نویس‌های اولیه، که دو منبع توضیح داده‌اند، مشوق‌هایی برای ایران در نظر گرفته شده است.
برخی جزئیات این طرح در جلسه‌ای محرمانه و چند ساعته میان استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا، و شرکای خلیج‌فارس در کاخ سفید در روز جمعه یعنی یک روز پیش از حملات هوایی آمریکا به ایران بررسی شده است.
در میان مفاد مورد بحث، یک سرمایه‌گذاری ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلاری برای ساخت یک برنامه هسته‌ای بدون غنی‌سازی در ایران مطرح شده که هدف آن تولید انرژی هسته‌ای غیر نظامی است. به گفته مقامات دولت ترامپ و منابع آگاه، این برنامه جزء مذاکرات اخیر نیز بوده است. یک مقام تأکید کرده این پول مستقیما از سوی آمریکا پرداخت نمی‌شود و ترجیح این است که کشور‌های عربی منطقه آن را تامین کنند. سرمایه‌گذاری در تأسیسات انرژی هسته‌ای ایران، در دور‌های پیشین مذاکرات هسته‌ای نیز مطرح شده بود.
این مقام آمریکایی همچنین می‌گوید: «آمریکا مایل است که رهبری این مذاکرات را با ایران بر عهده بگیرد؛ و یک نفر باید هزینه ساخت برنامه هسته‌ای را پرداخت کند، اما ما چنین تعهدی نخواهیم داد.»
بر اساس پیش‌نویس ارائه‌شده، مشوق‌های دیگر شامل امکان برداشتن برخی تحریم‌ها و اجازه دسترسی ایران به ۶ میلیارد دلاری است که در حساب‌های خارجی بلوکه شده‌اند.
یکی دیگر از ایده‌هایی که هفته گذشته مطرح شد و در حال حاضر مورد بررسی است، این است که متحدان آمریکا در خلیج فارس هزینه جایگزینی سایت هسته‌ای فردو با برنامه هسته‌ای دیگری که در آن غنی‌سازی وجود نداشته باشد را پرداخت کنند. هنوز مشخص نیست که آیا ایران می‌تواند از خود این سایت استفاده کند یا خیر، و نیز معلوم نیست این طرح تا چه حد جدی است.
یکی از منابع آگاه در این خصوص گفت: «ایده‌های زیادی از سوی افراد مختلف مطرح شده و خیلی‌ها دارند سعی می‌کنند خلاق باشند.»
منبع دیگری که با پنج دور اول مذاکرات میان آمریکا و ایران پیش از حملات اسرائیل و آمریکا آشناست، گفت: «فکر می‌کنم کاملاً نامشخص است که چه اتفاقی خواهد افتاد.»
استیو ویتکاف روز چهارشنبه به شبکه آمریکایی CNBC گفت که آمریکا به دنبال «توافق صلحی جامع» است و یک مقام دولت ترامپ مدعی شد که همهٔ این پیشنهاد‌ها با هدف جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای طراحی شده‌اند.
در دولت ترامپ این امید وجود دارد که ایران پس از اتفاقات دو هفته اخیر، تمایل بیشتری به پذیرش شروط آمریکا پیدا کند و برنامه‌های نزدیک به ساخت سلاح هسته‌ای را متوقف کند. هرچند تهران همواره تاکید کرده که چنین قصدی نداشته و گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای نیز این موضوع را تایید کرده است.
اما برخی کارشناسان ایرانی هشدار داده‌اند که این حملات ممکن است باعث شود ایران تصمیم بگیرد به سمت ساخت سلاح هسته‌ای حرکت کند. مجلس ایران قانونی را تصویب کرده که به همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پایان می‌دهد.
پیش از تهاجم اسرائیل علیه ایران پنج دور مذاکره میان آمریکا و ایران برای رسیدن به چارچوب یک توافق هسته‌ای جدید برگزار شده بود. آمریکا یک پیشنهاد رسمی به تهران داده بود و انتظار می‌رفت که ایران در دور ششم مذاکرات که قرار بود در عمان برگزار شود، پاسخ دهد. اما حملات رژیم اسرائیل به ایران، آن مذاکرات را متوقف کرد.
روز شنبه، پیش از حملات آمریکا به سه سایت هسته‌ای ایران، دولت ترامپ از طریق میانجی‌ها با ایران ارتباط برقرار کرد. به گفته منابع، پیام آمریکا دو بخش داشت: اول اینکه حملات پیش‌رو محدود خواهد بود؛ و دوم اینکه شروط آمریکا برای یک توافق دیپلماتیک روشن و ساده هستند: تعطیلی غنی‌سازی اورانیوم.
آمریکا اعلام کرده که ایران می‌تواند یک برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز غیرنظامی داشته باشد، اما برای این برنامه نباید شامل غنی‌سازی اورانیوم باشد. در عوض، پیشنهاد شده ایران اورانیوم غنی‌شده را وارد کند. ویتکاف این طرح را شبیه به برنامه هسته‌ای امارات متحده عربی توصیف کرده است.
او به CNBC گفت: «الان موضوع این است که با ایران صحبت کنیم تا چطور بتونیم یک برنامه هسته‌ای بدون غنی‌سازی اورانیوم و بهتر را برای این کشور بسازیم.»
احتمال دیدار مستقیم، در سایه تردید‌ها
دولت ممکن است به‌زودی پیش‌نویس توافقی را به ایران ارائه دهد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، روز چهارشنبه گفت که آمریکا و ایران هفته آینده پای میز مذاکره خواهند نشست —، اما اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، اعلام کرد از چنین دیداری در هفته آینده اطلاعی ندارد، و منابع درگیر در برنامه‌ریزی گفتند هنوز جزئیات نهایی نشده‌اند.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران نیز چهارشنبه شب در گفت‌و‌گو با تلویزیون ایران اعلام کرد که هیچ برنامه‌ای برای مذاکرات جدید برنامه‌ریزی نشده است.
سی‌ان‌ان نیز به نقل از منابع آگاه خود گزارش داده که هنوز هیچ تاریخ مشخصی برای مذاکرات جدید تعیین نشده است.
با وجود دیپلماسی پشت‌پرده‌ای که ویتکاف پیش برده، ترامپ این هفته به‌طور علنی اهمیت دستیابی به توافق هسته‌ای را کم‌اهمیت جلوه داد. او روز چهارشنبه گفت: «برایم مهم نیست توافقی داشته باشم یا نه.»
گرچه رئیس جمهوری در ظاهر بی‌تفاوت به نظر می‌رسید، بسیاری از مشاورانش معتقدند پیگیری یک توافق بلندمدت، می‌تواند باعث تثبیت آتش‌بس شود. البته ترامپ در اظهارات خود بسیار متفاوت بوده و گاهی بسیار از لزوم دستیابی به توافق می‌گوید و گاهی اوقات خود را بی‌تفاوت نشان می‌دهد. رویکردی که از ویژگی‌های شخصیتی ترامپ به شمار می‌ورد.
شروطی که در جلسه محرمانهٔ ویتکاف تدوین شد، در روز‌های اخیر از طریق واسطه‌های منطقه‌ای به‌ویژه قطری‌ها در حال پیگیری با ایران بوده‌اند. قطر نقشی کلیدی در شکل‌گیری آتش‌بس بین ایران و اسرائیل در ابتدای این هفته داشت، و به گفته یکی از منابع، اکنون به‌شدت با آمریکا همکاری می‌کند تا مانع از سرگیری درگیری شود.
ترامپ درباره چشم‌انداز توافق با احتیاط صحبت کرده و پس از اعلام گفت‌و‌گو با ایران در هفته آینده به خبرنگاران گفت: «ممکن است توافقی امضا کنیم، نمی‌دانم.»
او در نشست ناتو گفت: «ممکن است بیانیه‌ای داشته باشیم که ایران دنبال سلاح هسته‌ای نمی‌رود. احتمالاً چنین چیزی را از آنها بخواهیم.»
ترامپ همچنین افزود که دولت او همان تعهداتی را از ایران می‌خواهد که پیش از درگیری اخیر با رژیم اسرائیل در مذاکرات مطرح کرده بود. او گفت: «تنها چیزی که می‌خواهیم همون چیزی است که قبلاً می‌خواستیم. آنها نباید سلاح هسته‌ای داشته باشند.»
مارکو روبیو، وزیر خارجه و مشاور امنیت ملی، نیز روز چهارشنبه گفت که هرگونه توافقی بستگی به تمایل ایران برای مذاکره مستقیم با آمریکا دارد، نه از طریق واسطه‌ها.
او در کنفرانسی مطبوعاتی در کنار آقای ترامپ در لاهه گفت: «ما دوست داریم با هر کشوری در جهان رابطهٔ مسالمت‌آمیز داشته باشیم؛ و این بستگی به تمایل ایران دارد. نه فقط برای صلح، بلکه برای مذاکره مستقیم با آمریکا، نه از طریق کشور سوم یا چهارم.»
ویتکاف روز چهارشنبه گفت نشانه‌هایی وجود دارد که امکان رسیدن به توافق فراهم است.
او به سی ان بی سی گفت: «ما داریم با ایرانی‌ها صحبت می‌کنیم. واسطه‌های مختلفی با ما در تماس‌اند. به‌نظرم آنها آماده توافق هستند.»
