گوگل در آستانه دگرگونی بزرگ؛ پایان عصر جست‌وجوی سنتی نزدیک است
زیسان: گوگل، که سال‌ها بی‌رقیب‌ترین بازیگر صحنه جست‌وجوی اینترنتی بود، اکنون با تغییری اساسی مواجه است. پس از معرفی چت‌جی‌پی‌تی (ChatGPT) در اواخر سال ۲۰۲۲، نگرانی‌ها در رفتار گوگل بروز کرد. این نگرانی‌ها با رونمایی «اوپن‌ای‌آی» از «جست‌وجوی چت‌جی‌پی‌تی»، که رقیب مشخص گوگل است، جدی‌تر شد. گوگل هم در واکنش، به‌شکلی گسترده و آشکارا، به سمت هوش مصنوعی مایل شد و بسیاری این تغییر را «بحران میانسالی» گوگل تعبیر کردند.
شرکت گوگل در کنفرانس سالانه «آی/او» (I/O) بیش از ۱۰۰ ویژگی جدید معرفی کرد که بیشتر آنها بر پایه هوش مصنوعی بود، ازجمله مشخصه‌ای با نام «حالت هوش مصنوعی» (AI Mode) و یکپارچه‌سازی گسترده‌تر مدل زبانی «جمنای» (Gemini) با مرورگر کروم. برخی این تحولات را نوآورانه می‌دانند، اما عده‌ای دیگر معتقدند گوگل سنتی در حال محو شدن است.
طی ۱۵ سال گذشته، گوگل نه‌تنها بر نحوه جست‌وجوی ما، که بر ساختار خود وب نیز، عمدتا از راه جست‌و‌جو و تبلیغات، سلطه داشته است. شیوه سنتی جست‌و‌جو این بود که کاربران عباراتی را در گوگل وارد می‌کردند، روی یکی از لینک‌های آبی کلیک می‌کردند، و سایت‌ها با نمایش تبلیغات درآمد کسب می‌کردند. اما حالا با حضور پررنگ هوش مصنوعی، این الگو در حال تغییر است. چت‌بات‌هایی مانند چت‌جی‌پی‌تی و پرپلکسیتی (Perplexity) مستقیما به کاربران پاسخ می‌دهند و دیگر نیازی به مراجعه به سایت‌ها نیست.
به‌گزارش وبسایت وُکس، این تغییرات در آمار هم دیده می‌شود و در آوریل گذشته برای اولین بار در تاریخ، تعداد جست‌و‌جو‌های گوگل در مرورگر سافاری کاهش یافته است. همچنین، سهم گوگل از بازار جست‌و‌جو به زیر ۹۰ درصد رسیده که در ده سال گذشته بی‌سابقه است. حتی شبکه‌هایی مانند تیک‌تاک هم در این تغییر الگو نقش داشته‌اند.
گوگل که متوجه این تحول شده، می‌کوشد خود را بازآفرینی کند. ابتدا مشخصه «مرور کلی هوش مصنوعی» (AI Overviews) را معرفی کرد؛ خلاصه‌ای هوشمند از نتایج جست‌و‌جو که با کمک «جمنای» تولید می‌شود. سپس «حالت هوش مصنوعی» (AI Mode) را معرفی کرد که شکلی گفتگومحور از جست‌و‌جو را عرضه می‌کند. در این حالت، کاربر با وارد کردن چند جمله، بدون نیاز به کلیک روی لینک‌ها، پاسخ‌هایی مفصل و دقیق دریافت می‌کند. با اینکه منابع ذکر می‌شوند، اما اغلب نیازی به مراجعه به آنها نیست.
با این حال، این تجربه بی‌نقص نیست. مدل‌های زبانی بزرگ گاهی دچار «خطا» می‌شوند و اطلاعات اشتباه تولید می‌کنند. با این حال، چون لحن آنها قانع‌کننده است کاربران چندان به بررسی صحت مطالب فکر نمی‌کنند. این موضوع باعث کاهش شدید بازدید سایت‌های خبری و محتوایی شده است، چرا که کاربران مستقیم به چت‌بات‌ها مراجعه می‌کنند. البته این روشِ سریع‌تر همیشه دقیق نیست.
اکنون گوگل ابزار‌های جدیدی مانند «جمنای» را به مرورگر کروم افزوده که می‌تواند محتوای صفحات وب را تحلیل کند، مقاله‌ها را خلاصه کند و حتی ویدیو‌های یوتیوب را به‌صورت زنده بررسی کند. این دستیار مجازی تجربه جست‌و‌جو را از نو تعریف کرده است.
جست‌وجوی سنتی احتمالا مدتی دوام بیاورد، اما روند کلی نشان می‌دهد که آینده متعلق به هوش مصنوعی است. بسیاری از کارشناسان این لحظه را نقطه عطف می‌دانند. برخی آن را «پایان اینترنت مبتنی بر تبلیغات» می‌خوانند و برخی دیگر هم صریح‌تر گفته‌اند که «گوگل دارد وب را زنده‌زنده دفن می‌کند».
در ابتدای شکل‌گیری وب، گوگل با ساده‌سازی جست‌و‌جو محبوب شد. اما در دوره هوش مصنوعی دیگر تضمینی برای برتری آن نیست. شاید این بار شرکت نوآورانه (استارتاپ) جدیدی بیاید که نقش راهنمای دیجیتال آینده را بازی کند. در حال حاضر گوگل در میانه راهی قرار دارد که هم هولناک است و هم هیجان‌انگیز. اینکه در پایان این راه با یک گوگل نیرومندتر مواجه شویم یا شاهد افول تدریجی آن باشیم، هنوز معلوم نیست. اما یک چیز قطعی است: شکل جست‌وجوی ما در حال دگرگونی است و بازگشت به گذشته ممکن نیست.
