چه کشورهایی ممکن است «نتانیاهو» را بازداشت کنند؟

زی‌سان: صدور حکم جلب کم‌سابقه از سوی قضات دیوان کیفری بین‌المللی برای بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم اسرائیل واکنش‌های گسترده‌ای به دنبال داشته است. مسئول سیاست خارجی اروپا گفته این حکم سیاسی نیست و تمامی ۲۷ عضو اتحادیه اروپا باید آن را اجرا کنند. در آن سو جو بایدن که کشورش عضو دیوان کیفری بین‌المللی نیست این حکم بازداشت را «غیرقابل قبول» خوانده و گفته آمریکا همچنان در کنار اسرائیل می‌ماند.

۱۲۴ کشور عضو دیوان کیفری بین‌المللی هستند و در ۲۹ کشور هم دولت‌ها معاهده بین‌المللی مربوطه را امضا کرده، اما در قوانین داخلی خود آن را تصویب نکرده‌اند.

ممکن است دولت‌های عضو به طور اصولی خود را ملزم به اجرای احکام آن بدانند، اما دیوان بازوی اجرایی مستقلی ندارد و در نهایت اجرای حکمش وابسته به تصمیم کشور‌ها است. پس از آن که ولادیمیر پوتین، که قرار بازداشت مشابهی برای او صادر شده، چندی پیش به مغولستان سفر کرد. اما این کشور با وجود عضویت در دیوان، اقدامی برای بازداشت آقای پوتین انجام نداد.

نقشه کشور‌های عضو دیوان کیفری بین‌المللی

به ترتیب مشابهی، اجرای حکم جلب برای نتانیاهو نیز وابسته به تصمیم تک‌تک کشور‌های عضو خواهد بود.

در میان متحدان غربی رژیم اسرائیل، رهبران اروپایی به جز آلمان و مجارستان، و همچنین کانادا پایبندی خود را به این حکم بازداشت اعلام کرده‌اند و به این ترتیب به طور بالقوه امکان بازداشت آقای نتانیاهو در صورت سفر به این کشور‌ها وجود دارد.

سخنگوی نخست‌وزیر بریتانیا هم به طور تلویحی اعلام کرده آقای نتانیاهو در صورت سفر به این کشور با احتمال بازداشت رو‌به‌رو خواهد بود. او در پاسخ به سوالی در این مورد گفت: «ما همواره به مسئولیت‌های حقوقی خود در رابطه با دیوان کیفری بین‌المللی عمل می‌کنیم.»

چین هم که خود عضو این دادگاه نیست، گفته در سمت «عدالت و حقوق بین‌الملل» می‌ایستد. سخنگوی وزارت خارجه چین با اشاره به بحران انسانی بی‌سابقه در غزه، گفته چین از تلاش‌های جامعه بین‌المللی برای دستیابی به عدالت و اعمال قوانین بین‌المللی حمایت می‌کند.

با توجه به واکنش مقام‌های اسرائیلی، به نظر می‌رسد صدور این حکم می‌تواند باعث ایجاد بحرانی دیپلماتیک در روابط اسرائیل با کشور‌هایی شود که پایبندی خود را به این حکم اعلام کرده‌اند.

هر چند جوزپ بورل به عنوان مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفته حکم بازداشت بنیامین نتانیاهو و یوآو گالانت سیاسی نیست و تمامی کشور‌های عضو باید به آن احترام بگذارند و اجرایش کنند، اما واکنش رهبران اروپایی به این حکم یکدست نبوده و دست‌کم یک رهبر اروپایی هم از نتانیاهو در برابر حکم دیوان دفاع کرده است.

تمامی کشور‌های اروپایی عضو پیمان رم هستند و صلاحیت دادگاه بین‌المللی کیفری را پذیرفته‌اند.

تا این لحظه، کشور‌های هلند، سوئیس، ایتالیا، ایرلند و اسپانیا اعلام کرده‌اند که به تعهدات خود در مورد پیمان رم و قوانین بین‌المللی مرتبط با آن پایبند خواهند بود.

وزارت خارجه بلژیک هم گفته از کار دادگاه بین‌المللی کیفری «به طور کامل» حمایت می‌کند و اعلام کرده «کسانی که مسئول جنایات انجام شده در غزه و اسرائیل هستند باید در بالاترین سطح، صرفنظر از این که چه کسانی هستند، محاکمه شوند.»

اتریش هم پایبندی خود را به احکام دادگاه بین‌المللی کیفری اعلام کرده، اما وزیر خارجه‌اش در عین حال گفته صدور حکم بازداشت نتانیاهو «بی‌معنی و مسخره» است.

وزارت خارجه فرانسه گفته واکنش کشورش در راستای تعهداتش به پیمان رم خواهد بود، اما از تایید اقدام به بازداشت نتانیاهو در صورت ورود به فرانسه خودداری کرده و به پیچیدگی‌های حقوقی در این مورد ارجاع داده است.

اسپن بارت آیده، وزیر خارجه نروژ گفته اطمینان دارد که دادگاه کیفری بین‌المللی به این پرونده با «بالاترین استاندارد‌های دادرسی عادلانه» رسیدگی خواهد کرد.

نروژ یکی از سه کشوری است که در کنار اسپانیا و ایرلند تابستان امسال کشور مستقل فلسطین را به رسمیت شناخت.

ماریا مالمر استنرگارد، وزیر خارجه سوئد گفته «اتحادیه اروپا و سوئد از عملکرد مهم دادگاه کیفری بین‌المللی حمایت می‌کنند و از استقلال و بی‌طرفی آن حفاظت خواهند کرد.»

در مقابل ویکتور اوربان، نخست‌وزیر راستگرای مجارستان، گفته نه تنها این حکم بازداشت را اجرا نمی‌کند، بلکه آقای نتانیاهو را هم برای سفر به بوداپست دعوت می‌کند.

گیدو کورستو، وزیر دفاع ایتالیا هم از کنار هم قرار گرفتن رهبران حماس با گالانت و نتانیاهو در حکم بازداشت دادگاه انتقاد کرده، اما در عین حال گفته اگر این دو وارد ایتالیا شوند، «چاره‌ای جز بازداشتشان نداریم.»

واکنش آلمان: باید بررسی کنیم

در میان کشور‌های اروپایی، آلمان به خاطر تاریخ خود رابطه‌ای خاص با اسرائیل دارد و این موضوع در واکنش این کشور به حکم بازداشت بنیامین نتانیاهو هم مشهود است.

یک سخنگوی دولت آلمان در واکنش به صدور این حکم بازداشت گفته کشورش حکم بازداشت دادگاه کیفری بین‌المللی برای نتانیاهو و گالانت را «به دقت بررسی می‌کند»، اما تا پیش از سفر مقام‌های اسرائیلی به آلمان تصمیمی در این مورد نخواهد گرفت.

واکنش آمریکا و کانادا به حکم بازداشت نتانیاهو

جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا صدور حکم بازداشت برای نتانیاهو و گالانت را «شوکه‌کننده» خوانده است.

آمریکا عضو دیوان کیفری بین‌المللی نیست و جو بایدن در بیانیه‌ای پس از صدور حکم بازداشت برای رهبران اسرائیل در کنار محمد ضیف، رهبر شاخه نظامی حماس گفت: «دیوان بین‌المللی کیفری هر چه می‌خواهد بگوید، اما هیچ چیز یکسان و مشابهی بین اسرائیل و حماس وجود ندارد.»

رئیس جمهور آمریکا تاکید کرد که «ما همیشه در کنار اسرائیل در برابر تهدیدات علیه امنیت آن خواهیم بود.»

اما جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، در واکنشی متفاوت گفته این کشور به احکام بازداشت دادگاه کیفری بین‌المللی برای رهبران اسرائیل پایبند خواهد بود.

ترودو در یک کنفرانس خبری تلویزیونی گفت: «بسیار مهم است که همه به قوانین بین‌المللی پایبند باشند. ما از قوانین بین‌المللی حمایت می‌کنیم و به تمامی مقررات و احکام دادگاه‌های بین‌المللی عمل خواهیم کرد.»

غزه و کرانه باختری

بر اساس گزارش رسانه‌ها و گفت‌و‌گو‌هایی که خبرگزاری‌ها با اهالی غزه انجام داده‌اند، ساکنان غزه که در سخت‌ترین شرایط ناشی از این جنگ ۱۳ ماهه به سر می‌برند، امید چندانی به اثرگذاری این حکم بازداشت بر وضعیت‌شان ندارند و با توجه به حمایت آمریکا از اسرائیل، تصور نمی‌کنند که نتانیاهو دلیلی برای نگرانی داشته باشد.

مقام‌های حماس و تشکیلات خودگردان فلسطینی در کرانه باختری، اما از صدور این احکام بازداشت استقبال کرده‌اند.

حماس از صدور حکم بازداشت برای گالانت و نتانیاهو استقبال کرد و آن را «گامی مهم در جهت عدالت» خواند.

تشکیلات خودگردان فلسطینی هم که در رام‌الله در کرانه باختری اشغالی مستقر است، اعلام کرد: «تصمیم دادگاه کیفری بین‌المللی مایه امید و اطمینان به قوانین و نهاد‌های بین‌المللی است.»

خاورمیانه و آفریقا

علاوه بر ایران، ایمن صفدی وزیر خارجه اردن هم خواهان احترام به حکم دادگاه و اجرای آن شده و گفته: «فلسطینی‌ها مستحق عدالت هستند.»

هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه هم حکم بازداشت صادر شده را «گامی مهم و امیدوارکننده در محاکمه رهبران اسرائیلی که علیه فلسطینی‌ها دست به نسل‌کشی زده‌اند» خوانده است.

آفریقای جنوبی هم که با طرح پرونده‌ای در دیوان بین‌المللی دادگستری در لاهه اسرائیل را متهم به نسل‌کشی در غزه کرده، از تصمیم دادگاه کیفری بین‌المللی استقبال کرد.

وزارت خارجه این کشور با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: «صدور این احکام بازداشت گامی مهم در جهت در جهت احقاق عدالت در مورد جنایات علیه بشریت و جنایات جنگی انجام شده در فلسطین است.»