شهاب حسینی و کمال تبریزی سرشاخ شدند | حق با کیست؟

جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران مهم‌ترین دستاورد و به اصطلاح ویترین فعالیت‌های انجمن سینمای جوانان ایران است. با اینکه بخش مهمی از وظایف انجمن در حوزه آموزش سینما به جوانان و تولید فیلم کوتاه در دفاتر انجمن در سراسر کشور تعریف شده، اما همواره مدیران انجمن به نسبت استقبالی که از جشنواره شده است، نمره قبولی گرفته‌اند.

 برگزاری جشنواره آنقدر در میان فعالیت‌های متنوع انجمن اهمیت دارد که مدیرعامل انجمن از سوی رئیس سازمان سینمایی به عنوان دبیر جشنواره منصوب می‌شود تا از تمام امکانات انجمن و اختیارات مدیریتی‌اش برای بهتر برگزار شدن این رویداد سینمایی استفاده کند. در سه دوره اخیر که مهدی آذرپندار به عنوان مدیرعامل انجمن سینمای جوان دبیری ۳ دوره سی‌ونهم، چهلم، و چهل‌ویکم جشنواره را بر عهده داشت، بیش از همیشه بر برگزاری باشکوه و پررونق جشنواره تأکید می‌شد.

به هر حال، بعد از مسائلی که جشنواره در سال ۱۴۰۱ با آنها روبه‌رو شد و انصراف عده‌ای از فعالان فیلم کوتاه از جشنواره، این ذهنیت در مدیران جشنواره شکل گرفت که جشنواره باید به قدری بزرگ و پررونق برگزار شود که چنین برخورد‌هایی در آینده تکرار نشود. این تفکر به شکل تأکید زیاده از حد بر تولید فیلم‌های ژانری و تنوع بخشیدن به جشنواره خودش را نشان داد.

در حالی که ژانر اساسا مسئله‌ای صنعتی و مختص سینمای بلند است که به گیشه نظر دارد، مدیران انجمن سعی کردند فیلمسازی مستقل کوتاه را به سمت تولید فیلم ژانری سوق دهند که معمولا متکی به حمایت و دریافت کمک‌های دولتی است. اهدای جوایز پرتعداد در مراسم اختتامیه یکی دیگر از شیوه‌های حمایتی در این ۳ دوره بود که امسال صدای اعتراض یکی از داوران بخش ملی یعنی شهاب حسینی را هم درآورد.

نه فقط جشنواره فیلم کوتاه تهران بلکه حتی جشنواره فجر، جشنواره مستند سینماحقیقت و جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان اصفهان جوایز پرشماری دارند که از ارزش جوایز اصلی این جشنواره‌ها می‌کاهد. اما ماجرای اعتراض شهاب حسینی چه بود و دیگر داوران جشنواره به آن چه واکنشی نشان دادند؟

جوایزی که داوران ندادند

در شب اختتامیه جشنواره، بعد از اهدای جوایز بخش سینمای ایران، شهاب حسینی که یکی از اعضای هیئت داوری این بخش بود، قبل از پایین رفتن از روی صحنه به همراه سایر داوران به دو نکته مهم و قابل تأمل اشاره کرد. حسینی گفت: «امشب خارج از روال داوری شاهد بودیم که از فیلم‌هایی تقدیر شد.

این فیلم‌ها را داوران دیده‌اند و اگر خوب بودند حتما از آنها تقدیر می‌شد. با این تقدیر‌ها نمی‌شود فیلمساز خوب تولید کرد.» او سپس خطاب به فیلمسازان جوان گفت: «مدتی بود که حضور بازیگران حرفه‌ای در فیلم‌های کوتاه زیاد شد و این اتفاق در بیشتر موارد به فیلم‌ها آسیب زد. از این پس به جای آنها، با همان بازیگران تازه‌کار و درست و حسابی کار کنید.»

هر دو نکته موردِ اشاره را حسینی باید با توجه به سیاست‌های جشنواره و انجمن سینمای جوان تفسیر کرد. اگر داورانی برای بررسی و سنجش کیفیت فیلم‌ها انتخاب می‌شوند، باید به آنها و رأی‌شان احترام گذاشته شود و خارج از آثاری که گروه داوری لایق دریافت جایزه می‌دانند، به فیلمی جایزه نداد. حالا شاید برخی توجیه کنند که دبیر جشنواره از این حق برخوردار است که به فیلمی خارج از روال داوری جایزه دهد. 

در پاسخ باید یادآوری کرد که این حقِ دبیر معمولا فقط شامل یک فیلم می‌شود و آن‌هم در موارد خاص و هیچ هیئت داوری باپرنسیبی در هیچ جشنواره معتبری نمی‌پذیرد که تعداد زیادی جایزه خارج از برگزیدگان مورد تأییدش جایزه بگیرند. نکته دیگر حسینی یعنی استفاده از بازیگران حرفه‌ای در کار‌های کوتاه به همان سیاست تولید ژانری و گران شدن ساخت فیلم کوتاه و تولید فیلم‌هایی شبیه فیلم‌های بلند، بدون جسارت و خلاقیت آثار کوتاه، برمی‌گردد. 

حضور بازیگران حرفه‌ای در فیلم‌های کوتاه در چند سال اخیر خیلی زیاد شده که کمترین لطمه‌اش بسته شدن راه ورود بازیگران جوان و مستعد و ناشناخته به سینما و اتفاقا ضربه خوردن خود سینمای بلند از این محدودیت است. از طرف دیگر، نکته دوم حسینی، به طور ضمنی نقد همکاران و همصنفان خودش هم بود که هم کیفیت کارشان را زیر سوال می‌بُرد و هم حضورشان در پروژه‌های کوتاه را که معمولا فرصتی برای استعداد‌های جوان است به نقد می‌کشید.

اعمال نظر نشد

کمال تبریزی یکی دیگر از دوران بخش سینمای ایران بعد از پایان اختتامیه، پنج‌شنبه شب، متن کوتاهی را در ایسنا منتشر کرد و به نوعی جواب شهاب حسینی را داد. تبریزی در این متن کوتاه نوشت: «با توجه به اظهارات مختلف و شائبه‌های به وجود آمده در داوری بخش ملی جشنواره فیلم کوتاه تهران جهت رفع هر گونه سوء‌تفاهم می‌خواهم تاکید کنم که همه نامزد‌ها و برندگان این بخش، جمع بندی و نظر نهایی همه داوران بوده و هیچ گونه اعمال نظری خارج از هیأت داوری بر تصمیم جمعی اعمال نگردیده است؛ خاصه این که با توجه به روحیه عدالت و انصاف جمع داوری بخش ملی، اساسا هر گونه اعمال نظری خارج از هیأت، قطعا غیر قابل قبول و ناممکن بوده است و شخصا به همه فیلمسازان جوان و هنرمند کشور اطمینان می‌دهم که داوری امسال در نهایت دقت و سنجش و بی‌هیچ شائبه‌ای صورت گرفته است. برای همه فیلمسازان آینده ایران آرزوی موفقیت می‌کنم.»

در سینمای ایران اتفاق عجیبی نیست که یکی از داوران هماهنگ با دبیر یا سایر مسئولان جشنواره از عملکرد گروه داوری دفاع یا حرف‌ها و نظرات داور دیگری را رد کند. همین امسال فریدون جیرانی بعد از انتخاب فیلم «در آغوش درخت» به عنوان نماینده ایران در اسکار متنی منتشر کرد که شبنم مقدمی از اعضای هیئت انتخاب نماینده ایران به آن واکنش نشان داد و بعد جیرانی مجددا بخشی از حرف‌هایش را تصحیح کرد. حالا هم با توجه به جواب ملایم کمال تبریزی به نظر نمی‌رسد که کلیت حرف‌های شهاب حسینی درباره برخی جوایز بدون موضوعیت باشد.