چه کسی پس از یحیی السنوار رهبر حماس می‌شود؟

کلویی کورنیش و اندرو انگلند در روزنامه فایننشال تایمز نوشتند: قتل یحیی سینوار در روز پنجشنبه حماس را ناگزیر به انتخابی با پیامد‌های گسترده می‌سازد: انتخاب رهبری در ضعیف‌ترین دوران حیات خود از زمان ترور موسسش به دست اسرائیل در سال ۲۰۰۴.

در ادامه این مطلب آمده: زنده ماندن سینوار که شاخه نظامی حماس در غزه را برای حدود ۷ سال رهبری کرد، نماد مقاومت این گروه فلسطینی زیر آتش حملات اسرائیل بود. تا زمانی که معمار اصلی حمله ۷ اکتبر آزاد بود اسرائیل نمی‌توانست ادعای پیروزی کند.

اکنون با کشته شدن وی حماس در وضعیتی قرار گرفته که فاقد چهره‌ای محوری است که هم در عملیات‌های نظامی و هم در امور سیاسی جلودار این سازمان باشد. مخایمار آبوسادا، تحلیلگر سیاسی فلسطینی در دانشگاه نورث وسترن در این باره گفت: «حذف (سینوار) قرار است خلاء بزرگی ایجاد کند.»

سینوار رهبری سیاسی حماس را در ماه جولای و پس از ترور اسماعیل هنیه، که از تبعید شاخه سیاسی این سازمان را هدایت می‌کرد بر عهده گرفت. وضعیت جدید سبب خواهد شد تا حماس مجبور شود هم برای فعالیت هایش در غزه و هم برای کلیت گروه رهبری جدید انتخاب نماید.

این انتخاب ناگزیر نشان دهنده جهت گیری حماس در قبال اهداف جنگی این سازمان خواهد بود و پیامد‌هایی بر نحوه رویکرد آن در قبال مذاکرات آتش بس و آزادی گروگان‌ها خواهد داشت. امجد عراقی، تحلیلگر اندیشکده چتهم هاوس در این باره اظهار داشت: «حماس اکنون باید تصمیم بگیرد که آیا می‌خواهد با شخصیت ایدئولوژیک قدرتمندی نظیر سینوار ادامه دهد، یا ... به سمت شخصیت معتدل‌تر (یا) عملگراتری نظیر هنیه میل نماید.»

خلیل الحیه، معاون سینوار و یکی از کاندیدا‌های احتمالی جانشینی وی روز پنجشنبه در یک سخنرانی آتشین اظهار داشت که بخش‌هایی از حماس نیازی به تغییر جهت این سازمان نمی‌بیند.

وی افزود: «بدون پایان کامل جنگ علیه مردم غزه، خروج کامل نیرو‌ها و آزادی زندانیان قهرمان ما از زندان‌های اشغالگران، گروگان‌ها آزاد نخواهند شد.»

در درون غزه، رهبر جدید حماس ممکن است از خانواده خود یحیی سینوار باشد. برادر کوچکتر وی، محمد سال‌ها در رده‌های مختلف حماس رشد کرده و به یکی از فرماندهان ارشد گردان‌های قسام در غزه تبدیل شده است. به عقیده تحلیلگران او یکی از کاندیدا‌های احتمالی عهده دار شدن سمت رهبری سیاسی این سازمان است.

ابراهیم دلالشا، مدیر مرکز هورایزن برای مطالعات سیاسی در رام الله اظهار داشت: «شاخه نظامی حماس در غزه اصلی‌ترین بخش حماس است که در حال حاضر در غزه نیازمند رهبری است.» وی افزود، برادر کوچک سینوار «می تواند عملا فرد شماره یک باشد، اما سایر فرماندهان ارشد نیز به او کمک کنند.»

سینوار جوان که یکی از مظنونان دست داشتن در ربایش گیلاد شالیت، سرباز اسرائیلی در سال ۲۰۰۶ است در سال‌های اخیر عمدتا از نظر‌ها پنهان بوده است. اما وی در سال ۲۰۲۲ در مصاحبه‌ای نادر با شبکه الجزیره اظهار داشت: «برای ما شلیک راکت به تل آویو آسانتر از آب خوردن است.»

به گفته گای آوید، یکی از مقام‌های سابق ارتش اسرائیل، دیگر فرمانده ارشد حماس در غزه عزالدین الحداد است. وی که به ابوصهیب معروف است فرمانده گردان حماس در شهر غزه بوده و مسئولیت تمام عملیات‌های این سازمان در شمال باریکه را بر عهده دارد. به گفته وی، محمد سینوار مسئول علمیات‌ها در جنوب غزه بوده است.

در خارج از غزه، جانشین سینوار یعنی «الحیه» که در دوحه مستقر است مسئولیت انجام مذاکرات آتش بس را بر عهده داشته و به عنوان یک رابط کلیدی بین رهبری سیاسی حماس در خارج و فرماندهان آن در داخل نوار غزه عمل کرده است.

الحیه بخش تندروتر و جریان طرفدار ایران حماس را نمایندگی می‌کند. اسامه حمدان، ریاست دفتر بیروت حماس را بر عهده دارد و رابط اصلی سازمان با حزب الله لبنان است.

به گفته تحلیلگران، خالد مشعل، که ریاست دفتر سیاسی خارج از کشور حماس را بر عهده دارد و در دوحه مستقر است، جریان دیگری را در درون حماس نمایندگی می‌کند که به اعراب سنی سنتی نزدیک‌تر بوده و قرابت کمتری با ایران دارد.

دلالشا افزود، بازیگران دیگری از جمله ایران و سایر کشور‌های عربی نیز در این میان تلاش دارند بر انتخاب حماس تاثیر بگذارند. «این تنها تصمیم حماس نیست.»

حال نام سینوار به فهرست دیگر فرماندهان کشته شده حماس در سال جاری میلادی اضافه شده است. ارتش اسرائیل امسال، محمد دیف، از رهبران ارشد نظامی و مروان عیسی، فرد شماره سه حماس را نیز ترور کرده است.

تشکیلات رزمی حماس در غزه به شدت تضعیف شده است. مقام‌های اسرائیلی می‌گویند آسیب جدی‌ای به شبکه تونل‌ها و توانمندی‌های پرتاب راکت این سازمان وارد کرده و هزاران نفر از مبارزان حماس را به قتل رسانده اند.

بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل ماه گذشته گفته بود: «ما تقریبا کل گردان‌های حماس یعنی ۲۳ گردان از ۲۴ گردان را نابود کرده ایم.».

اما با وجود اینکه حجم حملات راکتی حماس به سمت اسرائیل به شکل قابل توجهی کاهش یافته و این حملات به طور کامل متوقف نشده است. ممکن است گردان‌های حماس انسجام خود را از دست داده باشند، اما مبارزان این گروه همچنان در نقاط مختلف باریکه غزه حضور دارند و در جنگ‌های چریکی علیه نظامیان اسرانیلی شرکت می‌کنند.

عراقی افزود، در غزه ویران شده «از شمال تا جنوب شما همچنان شاهد خیزش مجدد این مبارزان هستید.» این مبارزان «تلاش دارند کنترل حماس و مدیریت اقتصاد جنگ و توزیع کمک‌ها را بر عهده بگیرند؛ بنابراین حماس همچنان آنجاست و دارد کارش را می‌کند.»

این تحلیلگر اندیشکده چتهم هاوس افزود: «اغلب این فرض وجود دارد که این جنبش‌ها متکی به افراد هستند، اما این گزاره درستی نیست. همواره کسانی هستند که نقش‌ها را بر عهده بگیرند.»

پس از ترور اسماعیل هنیه، «خلیل الحیه» به عنوان جانشین وی اظهار داشت که استراتژی حماس با مرگ رهبران از بین نمی‌رود. وی در تهران گفت: «حماس و مقاومت همچنان یک استراتژی روشن دارند... این استراتژی با مرگ یک یا ده رهبر منحرف نمی‌شود.»