برای مقابله با خواب چای و قهوه بخوریم یا انرژی‌زا؟

فروش نوشیدنی‌های انرژی‌زا در حال بالا رفتن است. اما آیا برند‌هایی مانند مانستر، ردبول یا ریلنتلس واقعاً به آنچه وعده می‌دهند عمل می‌کنند؟

حتماً شما هم می‌خواهید بدانید آیا این نوشیدنی‌ها واقعاً بیشتر از چای یا قهوه در طول روز به شما نیرو می‌دهند؟ شاید بخواهید کمی بیشتر در مورد مواد تشکیل‌دهنده این نوشیدنی‌ها مانند تائورین یا گوارنا بدانید. اینکه در بدن چه‌کار می‌کنند و اینکه آیا این نوشیدنی‌ها امن هستند؟

گرگ فوت، مجری بی‌بی‌سی با یک متخصص تغذیه و یک متخصص قلب و عروق صحبت کرده است تا بفهمد آیا نوشیدنی‌های انرژی‌زا به همان اندازه که معروف شده‌اند، اثربخشی دارند، یا اینکه همه این سر و صدا‌ها تنها یک ترفند بازاریابی است؟

قبل از آنکه لیوان چای یا قهوه‌تان را با این نوشیدنی‌های عوض کنید، بهتر است مطلب زیر را بخوانید:

۱. دوز بالای کافئین به‌جای تمرکز، ما را عصبی و بی‌قرار می‌کند

مصرف کافئین میزان هورمون‌های کورتیزول و آدرنالین بدن ما را بالا می‌برد. این دو هورمون در فرآیند «ستیز یا گریز»، که در مواجه با خطر‌ها در بدن اتفاق می‌افتد، ترشح می‌شوند. با این وجود، چندان مشخص نیست که آیا کافئین ما را هشیار و «متمرکز» می‌کند، یا هشیار، اما «بی‌دقت» و «عصبی».

آقای دوین توضیح می‌دهد: «بعضی افراد نسبت به کافئین بسیار حساس هستند. این ماده می‌تواند موجب افزایش ضربان قلب و تپش قلب شود.»

میزان توصیه‌شده کافئین که برای بدن مضر نیست، ۴۰۰ میلی‌گرم در روز است. این مقدار نباید در هر دوز مصرف بیشتر از ۲۰۰ میلی‌گرم باشد. یک فنجان قهوه بسته به شیوه‌ای که دم شده است بین ۸۰ تا ۱۲۰ میلی‌گرم کافئین دارد. قهوه‌های فوری، میزان کافئین پایین‌تری دارند و اسپرسویی که چند شات قهوه دارد، کافئین بیشتری دارد.

برای مقایسه، یک قوطی ردبول ۸۰ میلی‌گرم کافئین دارد که از یک قهوه قوی، کمتر است. نوشیدنی‌های انرژی‌زای تولید سوپرمارکت‌های مختلف حدود ۷۰ تا ۷۵ میلی‌گرم کافئین دارند. مانستر اوریجینال و ریلنتلس اورجینال ۱۶۰ میلی‌گرم کافئین دارند؛ و راک استار اوریجینال ۲۰۰ میلی‌گرم کافئین دارد که حداکثر میزان مجاز در هر دوز است.

۳. کافئین ممکن است آن‌طور که فکر می‌کنیم برایمان بد نباشد

دکتر روهین فرانسیس، متخصص قلب و عروق است. به نظر او لازم است در مورد خطر‌های کافئین و نوشیدنی‌ها انرژی‌زا تجدیدنظر کنیم.

او می‌گوید: «در طول دهه‌های اخیر شواهد زیادی به‌دست آمده‌اند که کافئین ماده پرخطری برای قلب ما نیست. حتی در بیمارانی که دچار بعضی مشکلات قلبی هستند، تحقیقات هیچ خطری از جانب کافئین نشان نداده‌اند. مگر وقتی‌که در دوز بسیار بالا مصرف شوند. افراد به شکل معمول چنین میزانی از کافئین دریافت نمی‌کند.»

۴. احتمالا شکر موجود در نوشیدنی‌های انرژی‌زا برای سلامتی مضرتر است

وقتی شکر موجود در این نوشیدنی‌ها را بررسی می‌کنیم، داستان متفاوتی پیش می‌آید. در هر قوطی ۲۵۰ میلی‌لیتری، معمولاً بین ۲۵ تا ۳۰ گرم شکر وجود دارد. در قوطی‌های ۵۰۰ میلی‌لیتری بین ۲۵ تا ۵۵ گرم یا حتی بیشتر. میزان شکر مجاز و توصیه‌شده از طرف دولت، ۴۵ گرم در روز است. آقای دوین می‌گوید: «با نوشیدن یک قوطی از این نوشیدنی‌ها، از حد مجاز مصرف روزانه‌تان عبور می‌کنید.»

وقتی فرد میزان بالایی از شکر فوق تصفیه‌شده مصرف می‌کند، این شکر با سرعت زیادی جذب بدن می‌شود. این شکر سریع جذب‌شده می‌تواند بیشتر از کافئین برای بدن مضر باشد.

۵. نوشیدنی‌های انرژی‌زای کم شکر، کم خطرترند، اما کاملاً بی‌خطر نیستند

نوشیدنی‌های انرژی‌زای فراوانی هم هستند که شکر کمتری دارند یا بدون شکر هستند. دکتر روهین می‌گوید این نوشیدنی‌ها احتمالاً کم‌خطرتر هستند. او می‌گوید: «اگر قرار بود فقط یک توصیه کنم، می‌گفتم تا جای ممکن سعی کنید از نوشیدنی‌های بدون شکر استفاده کنید. در این صورت ضرر کمتری متوجه شما می‌شود.»

با اینکه مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زای بدون شکر که در آن از شیرین‌کننده‌های مصنوعی استفاده شده، نسبت به نوشیدنی‌های انرژی‌زای شکر‌دار بهتر است، آقای دوین می‌گوید آنها می‌توانند بر بیولوژی بدن ما تأثیر منفی داشته باشند؛ از جمله بر میکروبیوم مفیدی که در روده ما وجود دارد. به نظر او قهوه شیرین نشده می‌تواند نسبت به نوشیدنی‌های انرژی‌زای بدون شکر انتخاب بهتری باشد.

۶. در مورد مفید بودن دیگر مواد به کار رفته در نوشیدنی‌های انرژی‌زا، شواهدی وجود ندارد

تائورین یک نوع آمینواسید است که برخلاف دیگر آمینواسیدها، از آن برای ساختن پروتئین استفاده نمی‌شود. به نظر می‌رسد این ماده می‌تواند تا حدی روی سیستم عصبی و مغز تأثیر بگذارد و میزان هشیاری و تمرکز را تا حدی بالا ببرد. دوین می‌گوید: «اما و اگر‌های فراوانی درباره این ماده وجود دارد و شواهد قاطعی درباره تأثیر آن موجود نیست.»

جینسینگ عصاره‌ای گیاهی و ماده‌ای است که قدرت تحریک‌کنندگی ملایم دارد. گفته می‌شود فواید مختلفی دارد، اما بیشتر این فواید بر اساس شواهد صرفاً آزمایشگاهی هستند و داده‌ای در مورد تأثیر آن بر بدن انسان‌ها وجود ندارد.

ال- کارنیتین مانند اتوبوس سریع‌السیری است که اسید‌های چرب را به میتوکندری سلول‌های ما می‌رساند. میتوکندری جایی است که در آن انرژی موجود در غذا در بدن ما آزاد می‌شود. آقای دوین توضیح می‌دهد: «مشکل این است که ال-کارنیتین در خون وجود دارد، اما به‌راحتی وارد سلول‌های ما نمی‌شود». داده‌های ثابت شده‌ای در مورد اینکه ال-کارنیتین واقعاً مؤثر است، وجود ندارد.

بی سی‌ای‌ای مخفف اسید آمینه‌های شاخه‌دار است. این اسید آمینه‌ها برای بدن ضروری هستند، اما رژیم غذایی عادی افراد حاوی مقدار زیادی از این نوع اسید آمینه است. صحبت‌هایی در مورد اینکه که آنها قدرت ترمیم ماهیچه‌ها را بالا می‌برند و باعث رفع خستگی می‌شوند وجود دارند، اما به گفته دوین در این مورد هم مدرک تأیید شده‌ای وجود ندارد.

الکترولیت‌ها می‌توانند برای بدن مفید باشند. مثلاً بدن ما برای جذب آب نیاز به سدیم دارد. در نوشیدنی‌های مخصوص ورزشکاران معمولاً از پتاسیم به‌عنوان الکترولیت استفاده می‌شود که ممکن است حتی اثر معکوس داشته باشد. پتاسیم میزان جذب آب بالایی ندارد و می‌تواند موجب اسهال شود.

مجله بریتیش مدیکال ژورنال مورد فردی ۲۱ ساله‌ای را بررسی کرده است که به مدت دو سال، روزی یک قوطی ۵۰۰ میلی‌لیتری نوشیدنی انرژی‌زا مصرف کرده است و دچار نارسایی شدید قلبی شده است.

دکتر روهین می‌گوید: «عوامل زیادی در مورد نوشیدنی‌های انرژی‌زا وجود دارد که من را کمی نگران می‌کند. بخشی از آن مربوط به مواد دیگری است که در ساخت این نوشیدنی‌ها به کار می‌رود». استفاده از مقدار برابر کافئین به‌صورت قهوه یا چای تاکنون منجر به عوارض منفی از این دست نشده است. او می‌گوید: «بعضی از نهاد‌های رسمی در حال به‌روز کردن توصیه‌ها و دستورالعمل‌های خود درباره نوشیدنی‌های انرژی‌زا و هشدار در مورد تأثیرات منفی آنها هستند».

هرچند این متخصص قلب فکر نمی‌کند نوشیدنی‌های انرژی‌زا مضر هستند، اما توصیه می‌کند باید احتیاط کرد و بهتر است زیاد از این نوشیدنی‌ها مصرف نکرد.

هیچ کدام از متخصصان فکر نمی‌کنند مصرف نوشیدنی انرژی‌زا به جای قهوه، حسن و فایده‌ای دارد.

آقای روهین می‌گوید: «اگر به من بگویند بین یک فنجان قهوه یا چای، و نوشیدنی انرژی‌زا یکی را انتخاب کنم، امکان ندارد نوشیدنی انرژی‌زا را انتخاب کنم و حتماً سراغ قهوه یا چای «ارل گری» می‌روم. البته می‌دانم این انتخاب ریشه در پس‌زمینه‌های فرهنگی خاص خودش دارد.»

دوین فکر می‌کند مصرف این نوشیدنی‌ها بیشتر به دلیل بازاریابی است که برایشان می‌شود و نه فایده واقعی آنها. این متخصص تغذیه می‌گوید: «شواهدی در مورد فواید مصرف طولانی مدت قهوه وجود دارد، اما ما هیچ داده‌ای در مورد مصرف طولانی مدت این نوشیدنی‌های انرژی‌زا در دست نداریم».

منبع: بی بی سی