این «کاپشن» و آن «کاپشن»!

زی‌سان: مسعود پزشکیان به این سوال که در مراسم تنفیذ «چه بپوشم» در عمل پاسخ داد و «کاپشن» همیشگی را نپوشید و به جای آن یک کت تیره رنگ به تن کرد.

رئیس جمهور منتخب ایران روز یکشنبه ۷ مرداد ۱۴۰۳ به دیدار رهبر معظم انقلاب رفت و در حضور میهمانان داخلی وخارجی حکم ریاست جمهوری‌اش را دریافت کرد. همانطور که انتظار می‌رفت یکی از حاشیه‌های این مراسم نوع پوشش پزشکیان بود.

«کاپشن» رئیس جمهور ایران مدتی است که مورد مناقشه رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی قرار گرفته است. موافقان و مخالفان پوشیدن کاپشن استدلال‌های خودشان را در فضای مجازی و روزنامه‌ها منتشر کرده‌اند. بعضی استدلال کردند که آقای پزشکیان کت و شلوار مرتب و هماهنگ بپوشد و بعضی هم گفتند که «مشتی‌وار» و «خودمانی» همین کاپشنی که به تن دارد، خوب است و نباید آقای پزشکیان کاری به نقد و انتقاد‌ها داشته باشد و باید راه خودش را برود.

موضوع «کاپشن» با یادداشت اینستاگرامی رضا کیانیان، بازیگر مطرح سینمای ایران پرمناقشه شد. او هفته گذشته نوشته بود مردم از «کاپشن» خاطره خوبی ندارند.

در ایران و در بین روشنفکران و منتقدان، «کاپشن» نمادی از دوران ریاست جمهوری احمدی‌نژاد است که به باور آنها نتیجه آن «تحریم، انزوای سیاسی ایران، کنار گذاشتن عقل و عقلانیت، بریدن ترمز، بازگشت به اوایل انقلاب و حاکم شدن تندروی و پوپولیسم» بود.

کیانیان خطاب به رئیس جمهور نوشته بود: «می‌خواستم خواهش کنم لطفا به‌جای آن کاپشن یک کت سبک تابستانی بپوشید. اصلا کاپشن به درد تابستان نمی‌خورد».

این بازیگر سینما با اشاره به اینکه رئیس جمهور، مردم را نمایندگی می‌کند و ظاهرش باید آراسته باشد نوشت: «شما چند ماه دیگر باید به نیویورک بروید. خیلی مهم است چه می‌پوشید... لطفا کت و شلوار خوب و خوش دوخت، کفش مناسب، جوراب‌های هماهنگ و اصلاح موی شکیل داشته باشید».

او تاکید کرده بود که «خوش لباسی» فقط مربوط به ظاهر نیست و «یک تفکر است و اولین نشانه اندیشه‌های شماست».

در ۱۳ تیرماه و قبل از نوشته کیانیان، روزنامه هم میهن در یادداشتی با عنوان «رئیس جمهوری مشتی و بامرام» به کاپشن آقای احمدی‌نژاد طعنه زده بود و نوشته بود کاپشنی که به تن مسعود پزشکیان است از «زمین تا آسمان» با «کاپشن‌پوش هزاره سوم توفیر دارد».

روزنامه‌های اصلاح‌طلب، روزگاری به کاپشن آقای احمدی‌نژاد ایراد می‌گرفتند، اما یادداشت روزنامه هم میهن با لحن و ادبیات کوچه بازاری، «کاپشن» را هم‌ردیف و نشانه «لوطی‌گری»، «داش‌مشتی» و «با معرفت‌بازی» قرار داده و نوشته بود: «شاید برای اولین بار رئیس‌جمهوری داشته باشیم که مرام دارد. راه رفتنش؛ نشستنش؛ دست روی صورت بردنش؛ تسبیح در دست داشتنش؛ انگشت به شقیقه بردنش؛ همه و همه دلچسب است. این‌بار از جنس مردم بودن را نوع دیگری معنا می‌دهد».

نوشته این روزنامه اصلاح‌طلب خواننده را یاد فیلم «قیصر» و سینمای قبل از انقلاب می‌انداخت به خصوص که در ادامه نوشته بود «نگاه کنیم به راه رفتن مشتی‌وارش. آری کلامی است عامیانه و کوچه‌بازاری؛ ولی دنیایی تصور و تصویر در آن نهفته است».

روزنامه هم‌میهن دوباره در ۴ تیرماه با تیتر «کاپشنت را سفت بچسب دکتر...» به نوشته آقای کیانیان واکنش نشان داد، زندگی مجلل مسئولین را از نشانه‌ها و تجربه باقی‌مانده از دوران محمدرضا پهلوی دانست و نوشت «عده‌ای بحث آب و نان را رها کرده و به کاپشن دکتر پزشکیان می‌تازند... کت و شلوار ممکن است از کاپشن زیباتر و رسمی‌تر باشد (که آن هم خیلی نسبی است) و دکتر پزشکیان نیز در برنامه‌های انتخاباتی گاهی می‌پوشیدند، اما بهتر است که ما خود را از عادات فرمی رها کرده، کمی دل به عالم معنا دهیم و بدانیم که از هر چیزی چه می‌خواهیم».

در پایان این یادداشت آمده: «بهتر است به جای این ناسنجیده‌گویی‌هایمان، ساده‌پوشی دکتر پزشکیان را ارج نهیم و یاری‌اش کنیم تا در همین فرم مردمی و ساده خود، زیبا‌ترین و شیک‌ترین معنا‌ها و دستاورد‌ها را برایمان به ارمغان آورد».

به نظر می‌رسد این روزنامه اصلاح‌طلب با روزنامه اصولگرای «جوان» برسر کاپشن اقای پزشکیان تفاهم و اشتراک نظر دارند. هرچند روزنامه جوان به طعنه نوشته بود که «او هنوز پوشش غیر تشریفاتی یعنی استفاده از کاپشن به جای کت و شلوار را حفظ کرده که برخی اصلاح‌طلبان چنین رویه‌ای را برای یک رئیس‌جمهور در گذشته، رفتاری پوپولیستی می‌نامیدند».

روزنامه ایران نیز سوم مردادماه در ستون «دیگه چه خبر» نوشت: «این اظهارنظر‌ها درباره لباس رئیس جمهور منتخب که این روز‌ها دارد به افراط هم می‌گراید، درحالی صورت می‌گیرد که اساساً توجه و نگاه مسعود پزشکیان به مسائل دیگری است... پزشکیان در ۲۰ سال گذشته به همین شیوه و با همین کاپشن زندگی کرده است. گویا برخی اصرار دارند که او حتماً باید تغییر کند».

بعد از محمد خاتمی پدیده «کاپشن» وارد ادبیات سیاسی ایران شد. محمود احمدی‌نژاد در انتخابات ۱۳۸۴ با پوشیدن «کاپشن» به نمادی از «ساده زیستی و همرنگی با قاطبه مردم» بدل شد و برخی تصور می‌کنند همین پوشش و پیام آن نقش موثری در پیروزی او داشت.

پوشش آن روزهای آقای احمدی‌نژاد خیلی سریع از مرزها عبور کرد. بعضی از منتقدین خرده می‌گرفتند که این نوع پوشش برازنده یک رئیس جمهور نیست. کاپشن او دستمایه طنز و شوخی هم شده بود تا جایی که حتی خودش نیز در مصاحبه‌ها به آن اشاره می‌کرد.

باوجود افول احمدی‌نژاد، «کاپشن» و معانی سیاسی اجتماعی آن همچنان در سپهر سیاسی ایران باقی مانده است.