آیا هفته آینده تعطیل می‌شود؟

زی‌سان: از حوالی ساعت ۱۱ صبح تا ۴ بعد ازظهر، تقریباً کولر‌های آبی جواب نمی‌دهد. هر چقدر هم که لای درز پنجره را با پرده بپوشانیم، بر روی کولر‌ها سایبان بزنیم و دوش ظهرگاهی بگیریم، بازهم به محض خوردن گرما بر روی سطح پوست، گویی ذره‌ذره سلول‌های پوست سوخته و آب می‌شود، گاهی اوقات احساس می‌کنم، دود هم می‌کند؛ پوستم را می‌گویم. ماوراء‌بنفش هم اضافه شده و قرار است علاوه بر سوختگی نسبی پوست، سرطان را قطعی بر شهروندان عارض کند. 

سازندگی نوشت: ادارات روز چهارشنبه از ساعت ۱۲ تعطیل شدند و امروز هم از ساعت ۱۱ تعطیل می‌شوند. می‌گویند دو هفته جهنمی در انتظار تهران و سایر شهر‌های ایران است، به طوری که وزارت بهداشت و برخی رسانه‌ها از معاول اول رئیس‌جمهور درخواست عاجل کردند که شنبه و یک‌شنبه هم در تهران تعطیل شود تا مردم برای حفظ جان‌شان هم که شده در خانه بمانند. 

همه مردم، اما نه؛ کوچه را به سمت خیابان سرازیر می‌شوم. آسمان را دوده گرفته؛ سنگینی هوا را بر روی ریه‌هایم حس می‌کنم. شالم را تا حوالی بینی و نزدیک عینک آفتابی جلو می‌کشم، صدای سوختن را می‌شنوم، پوستم را می‌گویم؛ با بلند کردن دستم، تاکسی زردی جلوی پایم روی ترمز می‌زند.

راننده تمام پنجره‌ها را پایین داده، لنگ خیسی را حائل میان خود و پنجره کرده است. روکش صندلی‌ها آفتاب سوخته و زرد شده و به محض نشستن بر روی صندلی‌ها، حس نشستن بر روی اجاق گذاری را دارم که بی‌خبر با شعله زیاد روشن شده است. از راننده می‌خواهم صندلی عقب دیگر مسافر نزند، پول دو نفر دیگر را حساب می‌کنم که حداقل تنم به تن دیگران در این ماهی‌تابه داغ نخورد.

صدای قطعات ماشین که عن‌قریب گسستن است، هاله هوای گرم که پایین‌تر آمده و حالا دیگر با چشمانم آن را می‌بینم، بوق ماشین‌ها، ترافیک، عصبانیت گاه‌وبیگاه راننده‌ها و خیس شدن تنم از گردن تا کمر، حتی کف دست، ظهر سگی را رقم می‌زند، سگی سگی. یخ بزرگ بطری آب که حالا ته‌مانده‌اش به فاصله ۲۰ دقیقه مانده را بروی پیشانی می‌گذارم. موبایلم را خاموش می‌کنم، داغ کرده، آلارم داغ کردن می‌دهد، ما هم داغ کردیم، اما آلارم‌هایمان کسی را بیدار نمی‌کند.

«موسسه کوپرنیک پیش‌بینی کرده است ماه پیش‌رو، گرم‌ترین ماه جهان از زمان ثبت دما باشد. این درحالی است که گنبد حرارتی که روی غرب آسیا مستقر شده است، دمای هوا را در این منطقه به حدی بالا برده که در لحظه تدوین این گزارش ۶ نقطه از ۱۰ نقطه گرم جمیعتی جهان در غرب آسیا قرار گرفته است. یکی از این ۶ نقطه، اهواز در ایران است»؛ این را رسانه‌ها می‌گویند، وقتی با سرعتی برافروخته و سرخ به محل کارم رسیده‌ام و سیستم را روشن کرده‌ام.

گفته می‌شود متوسط دما در دنیا از زمان انقلاب صنعتی تا الان یک درجه افزایش یافته است، در ایران از انقلاب صنعتی تا الان دو درجه افزایش یافته است. یعنی سرعت رشد دمای ایران، دو برابر دنیاست. این زنگ خطر به این معناست که اگر دنیا درحال ویرانی با گرمایش زمین است، ایران دو برابر جهان درحال ویرانی است. درحال حاضر هم مناطقی از جنوب‌شرق ایران دچار ناهنجاری شدید دمایی هستند. به شکلی که رکورد دمای ۳۰ ساله خود را شکسته‌اند. پیش‌بینی می‌شود، در تهران دما در شنبه و یک‌شنبه پیش‌رو بین ۴۳ تا ۴۵ درجه خواهد شد که به لحاظ شدت گرما و طولانی بودن بازه‌زمانی گرما، بی‌سابقه در نیم‌قرن اخیر است.

در هفته گذشته دمای هوا نسبت به ۳۰ ساله اخیر در ایران یک درجه گرم‌تر بوده است و در یک ماه گذشته نسبت به متوسط ۳۰ ساله دمای کل ایران ۱/۳ دهم درجه گرم‌تر بوده است؛ در مناطقی تا ۴ درجه افزایش گرما نسبت به متوسط ۳۰ ساله را شاهد بودیم. این درجه‌های یک و دو شاید در عدد رقمی نباشد، ولی در افزایش دما با خود خطر و بیماری و ویرانی به همراه دارد.

پیش‌بینی می‌شود، تهران رکورد نیم‌قرن اخیر خود را در گرما بشکند. این گرما به‌اضافه تابش فرابنفش بسیار خطرناک‌تر است. قرار گرفتن در معرض اشعه «UV» منجر به آفتاب‌سوختگی و افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست می‌شود. همچنین اشعه «UV»، به‌ویژه نوع «UVB» می‌تواند به «DNA» سلول‌های پوست آسیب برساند و خطر ابتلا به ملانوما و سایر انواع سرطان‌های پوست را افزایش دهد.

قرار گرفتن در معرض اشعه «UV» به مشکلاتی مانند کاتاراکت (آب مروارید)، دژنراسیون ماکولا و آسیب به قرنیه منجر می‌شود. اشعه «UV» عملکرد سیستم ایمنی بدن را تحت تاثیر قرار داده و توانایی بدن در مبارزه با عفونت‌ها را کاهش می‌دهد. برخی از افراد ممکن است به دلیل قرار گرفتن در معرض اشعه «UV» دچار بیماری‌های پوستی مانند پسوریازیس یا اگزما شوند.

ناترازی مساله‌ساز

اما مساله دیگر ماجرای ناترازی انرژی و ناترازی برق است که هر سال با اوج‌گیری گرمای هوا، زخم ناترازی برق تازه می‌شود. نکته قابل توجه آنکه برای احداث این نیروگاه‌ها و رفع نسبی ناترازی برق نیاز به سرمایه‌گذاری جدید داریم که دقیقاً مشکل از همین‌جا شروع می‌شود، زیرا به دلیل قیمت ارزان برق سرمایه‌گذاران بخش خصوصی رغبتی به سرمایه‌گذاری در این بخش نشان نمی‌دهند.

افزایش دو درجه‌ای دما درحالی رخ داده که با هر درجه افزایش دما بار شبکه برق حدود ۱۸۰۰ مگاوات افزایش می‌یابد و از آن طرف ظرفیت تولید نیروی برق و تاسیسات شبکه بیش از ۴۰۰ مگاوات کاهش می‌یابد؛ یعنی با هر درجه افزایش دما ناترازی بین تولید و مصرف به بیش از ۲۲۰۰ مگاوات می‌رسد که این ناترازی به شبکه تحمیل می‌شود؛ در واقع به ازای هر یک درجه افزایش میزان مصرف، اختلاف بین بار و تولید یا افزایش بار و کمبود تولید به ۲۲۰۰ مگاوات می‌رسد که همین امر منجر به ایجاد ناترازی می‌شود.

بر همین اساس نیز طی روز‌های گذشته میزان مصرف برق از ۷۷ هزار مگاوات عبور کرد و با گرم‌تر شدن هوا به نظر می‌رسد مصرف برق هم به همان تناسب افزایش پیدا کند، وجود توافقات وزارت صمت و نیرو با کاهش یک روز کاری صنایع، اما محدودیت مصرف انرژی توسط صنایع مساله ساده‌ای نبوده و تا به امروز گلایه‌های فراوانی از سوی صنعتگران صورت گرفته، چراکه اعمال محدودیت در این بخش عدم‌النفع صنایع را نیز به دنبال داشته است.

بررسی آمار سال گذشته نشان می‌دهد که ناترازی برق در سال ۱۴۰۲ منجر به عدم‌النفع ۱۰۰ همتی شده که به نظر می‌رسد این عدم‌النفع در سال جاری به ۱۵۰ همت برسد؛ این درحالی است که به گفته کارشناسان این میزان از عدم‌النفع با اعتبار ساخت یک نیروگاه ۵ هزار مگاواتی برابری می‌کند.

کمبود برق نداریم!

ماجرای ناترازی انرژی به حدی چالش‌برانگیز است که مدیریت آن، می‌تواند دستاوردی برای دولت‌ها به‌شمار آید. شهریور سال ۱۴۰۱ بود که کیهان با انتشار مطلبی از اقدامات دولت رئیسی در مدیریت برق در تابستان تقدیر کرد و نوشت: تابستان امسال با تدبیر دولت رئیسی بدون خاموشی سپری شد و حالا انجمن کارفرمایان صنعت سیمان در نامه‌ای به وزیر نیرو تعامل مثبت و سازنده در تامین برق کارخانه‌های سیمان را عامل ثبات و تعادل تولید و بازار سیمان در تابستان امسال ذکر کرد و از تلاش‌های به عمل آمده در این راستا تقدیر کرد.

اگرچه این تحسین از عملکردی است که در سال نخست فعالیت دولت سیزدهم صورت گرفته، اما حالا و پس از گذشت ۲ سال از آن زمان، به نظر می‌رسد برنامه‌های دولت سیزدهم برای رفع ناترازی برق جوابگو نبوده چه آنکه همچنان افزایش ناگهانی گرمای هوا با وجود برخی سیاست‌ها نظیر تغییر ساعات کار ادارات، حتی به کاهش ساعات خاموشی و مدیریت مصرف منجر نشده، چه رسد به آنکه چالش ناترازی با سیاست‌های اعمالی بهبود یافته باشد.

به‌رغم انتقاد‌ها به عملکرد وزارت نیرو درباره تامین برق، اما رجبی‌مشهدی، مدیرعامل توانیر دیروز گفته درخواست تعطیلی ادارات و شهر‌ها به دلیل گرما نیست. او گفته که «رکورد مصرف برق برای چندمین بار در روز‌های اخیر شکسته شده است، تقاضای مصرف برق کشور روز گذشته ۷۸ هزار و ۱۰۶ مگاوات ثبت شده که علت آن می‌تواند استقرار گنبد حرارتی و افزایش دمای بی‌سابقه هوا، مصرف بی‌رویه و غیراصولی از وسایل سرمایشی باشد».

اگرچه دولتی‌ها در تلاش‌اند تا به دفاع از اقدامات خود در زمینه مدیریت مصرف بپردازند، اما ناترازی برق آنقدر بالا رفته که در سال جاری، دولت بدون وقفه از نیمه خردادماه سیاست تغییر ساعات اداری کارکنان دولت را پیاده کرد و ساعت پایان کار ادارات را به ساعت ۱۳ رساند.

با این همه، درحالی که هنوز نیمه‌تابستان هم به پایان نرسیده، قطعی گسترده برق در پایتخت و سایر شهرها، صدای مردم و صاحبان صنایع را در آورده است. عواقب قطع شدن برق در مناطق مختلف کشور تنها به آسیب رسیدن به وسایل برقی و اختلال در کسب‌وکار‌ها و … محدود نمی‌شود، بلکه در سطح شهر‌ها نیز شاهد بی‌نظمی‌هایی هستیم که می‌تواند ساعت‌ها زمان شهروندان را تلف کند. به‌عنوان مثال، در بسیاری از معابر و گذرگاه‌های پایتخت چراغ‌های راهنمایی از کار افتاده و باعث ترافیک سنگین در خیابان‌ها شده است.