در بنگلادش چه خبر است؟

اعتراضات گسترده در سراسر بنگلادش این هفته ناگهان به خشونت‌های مرگبار تبدیل شد. درگیری‌های خشن بین دانشجویان، حامیان دولت و نیرو‌های مسلح پلیس باعث شد تا خشم گسترده عمومی علیه سهمیه بندی‌های استخدام در مشاغل دولتی بیش از پیش شعله‌ورتر شود. معترضان معتقدند که این سهمیه‌ها تبعیض‌آمیز است.

به گزارش «زی‌سان»، تا کنون ده‌ها نفر در این خشونت‌ها کشته و صد‌ها نفر مجروح شده‌اند. پلیس ضدشورش از گاز اشک‌آور و گلوله‌های لاستیکی علیه معترضان استفاده کرده و معترضان نیز چماق به دست به خیابان‌ها و محوطه‌های دانشگاهی در شهر داکا، پایتخت بنگلادش و دیگر شهر‌ها ریخته‌اند.

بنا به گزارش‌ها، تلویزیون دولتی بنگلادش (BTV) روز جمعه پس از آن که دانشجویان معترض ادعا کردند که مقر آن را به آتش کشیدند، دیگر پخش نشد.

معترضان خواستار تعطیلی سراسری در کشور هستند که در نوع خود چالش بزرگی برای دولت خانم «شیخ حسینه»، نخست‌وزیر کهنه‌کار بنگلادش ایجاد کرده است.

سرویس‌های موبایل و اینترنت قطع شده، به مدارس و دانشگاه‌ها دستور تعطیلی داده شده، نیرو‌های امنیتی برای سرکوب ناآرامی‌ها در خیابان مستقر شده‌اند و گروه‌های حقوق بشر مقامات را به استفاده از قوه قهریه علیه معترضان متهم می‌کنند.

مطالبه دانشجویان چیست؟

بسیاری از دانشجویان بنگلادشی خواستار پایان دادن به سیستم سهمیه‌بندی دولتی هستند که به موجب آن قرار است بیش از نیمی از پست‌های استخدام کشوری برای گروه‌های خاص در نظر گرفته شود.

بر این اساس، فقط نزدیک به ۳۰ درصد از این مشاغل که کم هم خواهان ندارد، برای بستگان جانبازان و کهنه‌سربازانی است که در جنگ استقلال‌طلبی بنگلادش از پاکستان در سال ۱۹۷۱ میلادی جنگیدند.

بسیاری از نخبگان سیاسی فعلی در بنگلادش - از جمله نخست وزیر این کشور که دختر شیخ مجیب الرحمان، بنیانگذار بنگلادش مدرن است – نیز از همین نسل هستند. شیخ مجیب الرحمان در سال ۱۹۷۵ ترور شد.

معترضان استدلال می‌کنند که این سهمیه‌بندی‌ها تبعیض‌آمیز است و به نفع حامیان حزب حاکم «عوامی لیگ» به رهبری خانم حسینه است.

یک جوان ۲۹ ساله بنگلادشی به نام معروف خان که در استرالیا تحصیل می‌کند برای حمایت از این اعتراضات، به تظاهرات در سیدنی پیوسته است. او در مورد علت حضور خود گفت: «داشتن شغل دولتی واقعاً فرصت خوبی است. حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار نفر برای ۶۰۰ تا ۷۰۰ شغل دولتی با هم رقابت می‌کنند و دست آخر هم سهمیه ۵۶ درصدی روی آن اعمال می‌کنند. در نتیجه باید گفت که قبول شدن اصلا کار آسانی نیست.»

بنگلادش در بیشتر دوران زمامداری شیخ حسینه از رشد اقتصادی نسبتا خوبی برخوردار بوده است، اما این رشد در دوران پس از همه‌گیری کرونا کند شده است و آن طور که بانک جهانی در آخرین بررسی خود اشاره می‌کند، نابرابری «در مناطق شهری گسترش یافته است.» به طوری که در کشوری با ۱۷۰ میلیون نفر، بیش از ۳۰ میلیون نفر در حال کار و تحصیل نیستند.

این نظام سهمیه‌بندی در سال ۲۰۱۸ به دنبال اعتراض‌های مشابه لغو شد، اما دادگاه در ماه ژوئن آن را بازگرداند و حذف آن را خلاف قانون اساسی تشخیص داد. اما باز هم دیوان عالی بنگلادش در دهم ژوئیه (۱۰ تیر ۱۴۰۳)، این سهمیه‌ها را به مدت یک ماه تعلیق کرد، در حالی که پرونده آن را هم اکنون در دست بررسی دارد.

چرا اعتراضات تشدید شد و تا کنون چند نفر کشته شده‌اند؟

جرقه این اعتراضات نخستین بار از دانشگاه معتبر «داکا» در اول ژوئیه زده شد و پس از آن به تجمعات خیابانی روزانه در سایر دانشگاه‌ها و شهر‌های سراسر کشور تبدیل شد که در برخی از موارد شامل محاصره راه آهن و جاده‌ها نیز شد.

تا اینکه اعضای شاخه دانشجویی حزب حاکم در تاریخ ۱۵ ژوئیه (۲۵ تیر) به تظاهرکنندگان دانشجویی در محوطه دانشگاه داکا حمله می‌کنند و همه چیز به خشونت کشیده می‌شود.

از آن زمان، درگیری‌ها بین نیرو‌های امنیتی، معترضان و حامیان دولت تشدید شد و بنگلادش گردان شبه‌نظامی اقدام سریع خود را مستقر کرد. این گردان در سال ۲۰۲۱ به دلیل «ادعا‌های گسترده در مورد نقض جدی حقوق بشر» توسط ایالات متحده تحریم شد.

در کشوری با ۱۷۰ میلیون نفر، بیش از ۳۰ میلیون نفر در حال کار و تحصیل نیستند.
گزارش‌ها در مورد تعداد کشته‌شدگان متفاوت بوده است، به طوری که یک روزنامه محلی می‌گوید که فقط در روز پنج‌شنبه ۱۹نفر کشته شده‌اند و خبرگزاری فرانسه با استناد به آمار خود که از داده‌های بیمارستانی جمع‌آوری شده است، تعداد کل کشته‌ها را ۳۲ نفر گزارش کرده است.

اینترنت موبایلی هم اکنون در سراسر این کشور با قطعی و اختلال مواجه است.

دولت معترضان را «رضاکار» خطاب کرد

این تظاهرات بزرگترین چالشی است که خانم حسینه از زمان کسب چهارمین دوره متوالی نخست وزیری خود در ماه ژانویه با آن روبرو شده است. حزب اصلی اپوزیسیون آن انتخابات را تحریم کرد و مدعی سرکوب گسترده اعضای خود شد.

حسینه وعده پیگیری قضایی عاملان کشته شدن معترضان را داده و از سایر معترضان خواسته تا منتظر حکم دیوان عالی باشند.

اما به نظر می‌رسد که خود خانم حسینه هم عامل برانگیختن خشم معترضان شده است چرا که او این افراد را «رضاکار» خطاب کرد. رضاکار به معنی داوطلب، در حقیقت یک اصطلاح توهین‌آمیز برای کسانی است که در طول جنگ استقلال ۱۹۷۱ با ارتش پاکستان همکاری کرده‌اند.

یکی از معترضان در این مورد به سی‌ان‌ان گفته است که «حالا دیگر فقط بحث اعتراض به سهمیه‌ها نیست، خیلی فرا‌تر از آن است، در اعتراض‌های ساده علیه سهمیه‌ها، دولت به صدمه زدن و تیراندازی به دانشجویان دست نمی‌زند. این ماهیت فاشیستی و خودکامگی حکومت را نشان می‌دهد که بدون هیچ سیستم رأی‌گیری مناسبی به قدرت رسیده است.»

واکنش جهانی چه بوده است؟

دانشجویان بنگلادشی در نقاط دیگر جهان، از جمله در میدان تایمز نیویورک، شهر‌های ملبورن و سیدنی در استرالیا و کپنهاگ پایتخت دانمارک، تظاهرات کوچکتری برگزار کردند.

ایالات متحده از نزدیک خشونت ناشی از اعتراضات جاری در داکا را زیر نظر دارد. سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا با تاکید بر این که «آزادی بیان و تجمع مسالمت‌آمیز برای یک دموکراسی نوظهور بسیار مهم است» اعمال خشونت آمیز اخیر را محکوم کرد.

به گفته استفان دوجاریک، سخنگوی آنتونیو گوترش گفت که دبیرکل سازمان ملل متحد از همه طرف‌ها خواسته تا خویشتن‌داری کنند و از دولت بنگلادش خواست تا درباره تمام اعمال خشونت‌آمیز تحقیق کند.

منبع: یورونیوز