در سه کشور غرب آفریقا (یعنی گینه بیسائو، ساحل عاج (ساحل عاج) و لیبریا، مشاهده شده که شامپانزهها در مراسمی عجیب شرکت میکنند.
به گزارش «زیسان» به نقل از راز بقا، آنها تعداد زیادی سنگ را در سوراخ درختان ذخیره میکنند. سپس، معمولاً یک نر، یکی از سنگها را میگیرد، با آن دور میزند، غرغر میکند و سنگ را به سمت درخت پرتاب میکند و اثری روی آن باقی میگذارد. سپس سنگ دوباره در حفره قرار میگیرد تا مجدداً به این روش استفاده شود.
به گفته دانشمندان هیچ دلیلی مبتنی بر بقا پشت این رفتار وجود ندارد. اینکار ربطی به بهدستآوردن غذا، جفتگیری یا ارتقای موقعیت فرد ندارد. محققان میگویند که این ممکن است یک نمایش منحصر به فرد از قدرت مردانه، مشخص کردن مرز قلمرو سربازان او، یا حتی یک مراسم معنوی باشد.
تیمی متشکل از ۸۰ دانشمند بین المللی این مطالعه را انجام دادند. کوهل و کالان سرپرستان تیم تحقیقاتی، از مؤسسه ماکس پلانک در آلمان هستند.
این تیم تلههای دوربین را در چهار مکان دورافتاده در غرب آفریقا نصب و فیلمهایی از شامپانزهها که این رفتار غیرمعمول و تاکنون غیرقابل توضیح دارند را ضبط کردند. یافتههای آنها در مجله نیچر (Nature) منتشر شد.
استفاده از ابزار در میان شامپانزهها امری عادی است.
نویسندگان این پژوهش مینویسند: «ما چهار جمعیت را در غرب آفریقا یافتیم که در آنها شامپانزهها معمولاً سنگها را به درختان میکوبند یا آنها را به داخل حفرههای درخت پرتاب میکنند و در نتیجه تجمع سنگهای آشکاری در این مکانها ایجاد میشود.
شامپانزهها از سنگها به عنوان ابزار استفاده میکنند، مثلاً میوهها یا آجیلها را با آنها در هم میکوبند. حتی دیده شده که گروههای خاصی از آنها، از چوبهای جداشده از برگها و تیز کردن نیزه برای شکار استفاده میکنند.
با این حال هرگز مشاهده نشده بود که شامپانزهها در رفتاری خارج از رفتارهای مرتبط با بقا شرکت کنند.
با گذشت زمان، محققان دریافتند که پرتکردن و گذاشتن سنگ داخل درخت یک شیوه به اصطلاح تشریفاتی است که بیشتر مردان و گاهی حتی چند زن در آن دخیل هستند. پس آیا میتواند یک مراسم معنوی باشد؟
به گزارش راز بقا، محققان تیم کوهل و کالان، انباشتههای سنگ را به انواع سازههای سنگی که مردم بومی این مناطق میسازند تشبیه کردهاند.
سازههای سنگی انبوهی از سنگها هستند که اهداف زیادی دارند. مردم از عصر حجر آنها را ساخته اند. آنها میتوانند محل وقوع یک نبرد یا به عنوان یک یادبود، یک نشانگر برای یک مکان قبر، تعیین محدوده قلمرو، یک تابلوی راهنما در یک مسیر، برای نشان دادن یک مکان مقدس و بسیاری اهداف دیگر باشند. این کشف این چهار مکان را از مناطق تماشای شامپانزهها به مکانهای باستانی نخستیها تبدیل کرد.
یکی از محققان نوشته است: «تجمع سنگ برای زیارتگاه در درختان «مقدس»، به خوبی برای مردم بومی غرب آفریقا توصیف شده است. از نظر ظاهری، این حفرهها بسیار شبیه به مکانهای پرتاب سنگهای انباشتهشده شامپانزههاست؛ بنابراین جالب است که بررسی کنیم آیا شباهتی بین پرتاب سنگ شامپانزهها و ساختنِ ساختمان صخرههای مقدس انسانی وجود دارد یا خیر؟ به ویژه در مناطقی از غرب آفریقا که در آن محیط محلی زندگی شامپانزه و انسان مشابه است.»
لورا کهو، یکی از نویسندگان این مطالعه، ادعایی را عنوان کرد که باعث سروصدا شد. او گفت: «شاید ما اولین شواهد را از ساختن نوعی زیارتگاه توسط شامپانزهها پیدا کردهایم که میتواند نشان دهنده درختان مقدس برای آنها باشد.»
اثبات چنین چیزی زمان زیادی طول میکشد. اولین مانع بزرگ برای اثبات این ادعا، بحث بزرگی در جامعه باستان شناسی است که میگوید اساسا چه چیزی به عنوان یک آیین به حساب میآید، یا حتی چگونه میتوان آن را تعریف کرد؟
کریگ استنفورد، انسان شناس زیستی، برای مدتی طولانی شامپانزهها را در این زمینه مورد مطالعه قرار داده است. او به آتلانتیک گفت که دلایل زیادی برای پرتاب سنگ وجود دارد. او این ایده را که این کار شامپانزهها یک مراسم مذهبی است، «احمقانه» خواند. او به آتلانتیک گفت: «رفتار تشریفاتی در دنیای حیوانات رایج است و شامپانزهها در بسیاری از زمینهها سنگ پرتاب میکنند.»
دکتر جین گودال به مدت ۵۵ سال شامپانزهها را مورد مطالعه قرار داد و اغلب از کاری که آنها انجام میدهند به عنوان یک کار مقدس صحبت میکند.
لوری سانتوس، روانشناس شناختی نیز میگوید که چنین رفتاری «با تعریف اولیه آیینی مطابقت دارد». با این حال، او نگران تفسیر درست این رفتار به درستی است.
قبلاً نشان داده شده بود که این میمونهای بزرگ هم در اسارت و هم در طبیعت از خلاقیت و تخیل استفاده میکنند. برای مثال، شامپانزههای ماده جوان، چوبی را حمل میکنند و از آن مراقبت میکنند، انگار که یک عروسک است.
شامپانزهها میتوانند با دیگران همدلی داشته باشند و از قوانین تعیین شده توسط برادران خود پیروی کنند. اما هیچ مدرکی وجود ندارد که به باورهای معنوی اشاره کند.
به گزارش راز بقا، نخستیشناس مشهور جهان، دکتر جین گودال، شامپانزهها را به مدت ۵۵ سال در گومبه، تانزانیا مشاهده کرد. او اغلب از دیدگاه انجامِ رفتار مقدس توسط این حیوانات تحقیق میکند.
او مواردی را توضیح میدهد که شامپانزهها در نزدیکی آبشارها میرقصند یا با نگاههای شیفته به طوفانهای بزرگ باد و باران فکر میکنند. در نتیجه این رفتارها او میپرسد: چرا آنها نباید احساس نوعی معنویت داشته باشند؟
برخی از محققان در زمینه باستانشناسی نخستیها، بر این باورند که شامپانزهها و دیگر نخستیها، عصر حجر خود را میگذرانند و ممکن است رفتارهای آیینی و حتی مذهبی در آنها بروز پیدا کرده باشد، درست مانند روالی که انسان طی کرده است.