قطب جنوب کجاست؟ چرا این منطقه تا این اندازه راز و رمزها عجیب زیادی دارد. نظرتان درباره اینکه قطب جنوب زمانی دارای آب و هوای بسیار گرمی بوده چیست؟ یا چه فکر میکنید اگر بدانید این نقطه از زمین همانطور که محل فرود شهاب سنگهاست، اما هیچ خرسی را در دل خودش جا نمیدهد؟
خیلی چیزها هست که ما انسانها هنوز درباره کره زمین نمیدانیم. به خصوص درباره مکانهای دور افتادهای که به راحتی قابل دسترس نیستند و آب و هوای سخت و غیرقابل تحملی دارند. قطب جنوب یکی از مرموزترین مکانهای دور افتاده روی کره زمین است که پر از رازهای کشف نشده است و دانشمندان هنوز هم در حال کشف اسرار این سرزمین وسیع هستند. بیایید با هم یک سفر به قطب جنوب داشته باشیم.
قطب جنوب جنوبیترین نقطه روی زمین است. این نقطه دقیق تقاطع جنوبی محور زمین و سطح زمین است.
از قطب جنوب همه جهات شمال است. عرض جغرافیایی آن ۹۰ درجه جنوبی است و تمام خطوط طول جغرافیایی در آنجا (و همچنین در قطب شمال) به هم میرسند.
قطب جنوب، در قطب جنوب -یکی از هفت قاره زمین- قرار دارد. اگرچه زمین در قطب جنوب تنها حدود صد متر بالاتر از سطح دریاست، ورقه یخی بالای آن تقریباً ۲۷۰۰ متر ضخامت دارد. این ارتفاع باعث میشود که قطب جنوب بسیار سردتر از قطب شمال باشد که در وسط اقیانوس منجمد شمالی قرار دارد. در واقع، گرمترین دمای ثبت شده در قطب جنوب ۱۲.۳- درجه سانتیگراد بوده است.
قطب جنوب سردترین مکان روی زمین نزدیک است. سردترین دمای ثبت شده در قطب جنوب، ۸۲.۸- درجه سانتیگراد است. این دما در ایستگاه تحقیقاتی وستوک روسیه در ۱۳۰۰ کیلومتری ثبت شد.
از آنجایی که زمین در حین چرخش به دور خورشید، روی یک محور کج میچرخد، نور خورشید به شدت در قطبها تجربه میشود. در واقع، قطب جنوب هر سال تنها یک طلوع خورشید (در اعتدال سپتامبر) و یک غروب خورشید (در اعتدال مارس) را تجربه میکند. خورشید قطب جنوب، در تابستان همیشه بالای افق و در زمستان زیر افق است. این بدان معناست که این منطقه تاریکی را تا ۲۴ ساعت در تابستان و ۲۴ ساعت در زمستان را تجربه میکند.
به دلیل تکتونیک صفحه، مکان دقیق قطب جنوب دائما در حال حرکت است. تکتونیک صفحهای فرآیندی است که در آن صفحات بزرگ پوسته زمین به آرامی در اطراف سیاره حرکت میکنند و به یکدیگر برخورد میکنند و از یکدیگر جدا میشوند.
در طی میلیاردها سال، قارههای زمین جابهجا شده، به هم نزدیک و از هم دور شدهاند. میلیونها سال پیش، سرزمینی که امروزه ساحل شرقی آمریکای جنوبی نام دارد، در قطب جنوب قرار داشت. امروزه، ورقه یخی بالای قطب جنوب هر سال حدود ۱۰ متر جابجا میشود.
در مقایسه با قطب شمال، سفر به قطب جنوب نسبتا آسان است. قطب شمال در وسط اقیانوس منجمد شمالی قرار دارد، در حالی که قطب جنوب در یک قطعه زمین پایدار است.
ایالات متحده از سال ۱۹۵۶ دانشمندانی در ایستگاه قطب جنوبی آموندسن-اسکات داشته است. در هر زمان بین ۵۰ تا ۲۰۰ دانشمند و کارمند پشتیبانی در این ایستگاه تحقیقاتی زندگی میکنند. خودِ این ایستگاه روی زمین یا یک صفحه یخ نمینشیند. این یعنی که این ایستگاه میتواند ارتفاعش را تنظیم کند تا از مدفون شدن در برف جلوگیری کند.
در زمستان، ایستگاه قطب جنوبی آموندسن-اسکات کاملاً خودکفا است. آسمان تاریک، دمای انجماد و بادهای تند مانع از پرواز یا آمدن به آن میشود. همه مواد غذایی، تجهیزات پزشکی و سایر مواد باید قبل از زمستان طولانی قطب جنوب تامین شوند. انرژی ایستگاه توسط سه ژنراتور عظیم که با سوخت جت کار میکنند تامین میشود.
در زمستان، انبارهای غذا با گلخانه ایستگاه قطب جنوبی آموندسن-اسکات تکمیل میشود. سبزیجات در گلخانه با هیدروپونیک، در محلول غذایی به جای خاک رشد میکنند
امروزه، ایستگاه قطب جنوبی آموندسن-اسکات میزبان طیف گستردهای از تحقیقات است. ورقه یخی نسبتا دست نخورده یک رکورد بکر از بارش برف، کیفیت هوا و الگوهای آب و هوا را حفظ میکند. هستههای یخ، دادههایی را برای یخچال شناسان، اقلیم شناسان و هواشناسان و همچنین دانشمندانی که الگوهای تغییرات آب و هوایی را ردیابی میکنند، فراهم میکند.
قطب جنوب دارای دما و رطوبت پایین و ارتفاع زیاد است که آن را به مکانی برجسته برای مطالعه نجوم و اخترفیزیک تبدیل کرده است.
اِمیل مارکو پالما اولین کودکی بود که در ژانویه ۱۹۷۹ در این قاره متولد شد. البته این تولد توسط دولت آرژانتین برنامهریزیشده بود تا با ارسال زنی باردار به این ناحیه بتوانند مدعی بخشی از این قاره شوند.
بدون کشیدن دندان عقل و درآوردن آپاندیس نمیتوانید در این سرزمین کارکنید. در این قاره جراحی انجام نمیشود بنابراین حتی اگر این دو عضو سالم هستند هم باید پیش از عزیمت به آنجا، آنها ا دربیاورید.
شهاب سنگها ممکن است هر جایی فرود بیایند. اگر در یک جنگل مرطوب فرود بیایند رطوبت و اکسیژن باعث فرسودگی آنها میشود. اما در جایی مثل قطب جنوب که آب و هوای خشکی دارد شهاب سنگها هرگز فرسوده نمیشوند به علاوه شهاب سنگها روی برف سفید راحتتر قابل تشخیص هستند.
این سنگها به طور طبیعی در سطح سفید یخهای قطب جنوب نمایان میشوند. گاهی اوقات مسیر ورقههای یخی «جنوبگان خاوری» به دریاها توسط کوهها یا دیگر موانع مسدود میشود. اگر این ورقهها به مدت طولانی در یک نقطه باقی بمانند، بادهای قوی و نور خورشید لایههای بالایی آنها را ذوب کرده و یخهای قدیمی و شهابسنگهای پنهان شده در آنها خود را نشان میدهند.
گفتنی است؛ از سال ۱۹۷۶ بیش از ۲۰ هزار نمونه از این سنگها با منابع ناشناخته جمعآوری شده است.
به دنبال مذاکرات مخفیانه ۱۲ کشور که به امضای معاهده ۱۹۵۹ قطب جنوب منجر شد، قرار شد که فقط فعالیتهای صلحآمیز در این منطقه انجام شود. تا به امروز ۴۸ ملت زیر آن را امضا کردهاند.
آیا در قطب جنوب انسان زندگی میکند؟ برخلاف عکسهایی که در آنها میبینید کاوشگران جسور پیروزمندانه پرچمهایی را در یخهای قطب جنوب فرومیبرند، قاره قطب جنوب تنها مکان روی کره زمین است که به هیچکس تعلق ندارد. تاکنون هیچ اثری از انسانهای بومی در آن کشف نشده است و قوانین این منطقه را نیز توافقنامه قاره قطب جنوب تعیین میکند. بر اساس این پیمان، از این قلمرو و منابعش تنها میتوان در راستای اهداف صلحآمیز و علمی بهرهبرداری کرد.
بر فراز منطقه قطب جنوب سوراخی در لایه اوزون وجود دارد که اکنون مساحت آن تقریبا سه برابر مساحت ایالاتمتحده (که شامل تمام ایالتهای آمریکا بعلاوه آلاسکا میشود) میباشد. لایه اوزون بالای منطقه قطب شمال نیز هرروز نازکتر میشود، اما هنوز هیچ سوراخی در آن به وجود نیامده است.
گروه موسیقی «متالیکا» اجرای زندهای به نام «فریز اِم آل» (Freeze ‘Em All) در قطب جنوب داشت و همین باعث شد نخستین گروه موسیقی باشند که در تمامی قارهها اجرا کردهاند.
یک درصد یا حدود ۴۰۰۰ کیلومتر از قاره قطب جنوب خالی از برف و یخ است. طبق تحقیقات دانشمندان استرالیایی تا پایان قرن ۲۱ این مکانهای خشک قطب جنوب به ۲۵ درصد رسیده است و این میتواند تنوع زیستی قطب جنوب را تغییر دهد.
طبق یک مطالعه به سرپرستی دانشمندان استرالیایی، مناطق بدون یخ در قطب جنوب به علت تغییرات آب و هوایی تا پایان قرن ۲۱، تا ۲۵ درصد گسترش مییابد و میتواند به شدت تنوع زیستی این قاره را تغییر دهد.
نگران نباشید اینها خون واقعی نیستند. ۵ میلیون سال گذشته زمانی که سطح آب دریا بالا آمد و قسمت شرق قطب را سیل فرا گرفت. بعد از میلیونها سال یخچالها شکل گرفتند و آب زیر یخچالها شورتر شد. اکنون این آب ۳ برابر شورتر شده و به همین دلیل یخ نمیزند. آب زیر یکی از این یخچالها به نام Taylor حاوی آهن است و زمانی که آهن در تماس با هوا قرار میگیرد اکسیده میشود و به قرمز تغییر رنگ میدهد.
تا قبل از سال ۱۸۲۰ که این قاره کشف شد، این منطقه ناشناخته بود. پیشازاین تصور میشد که این منطقه صرفاً از مجموعهای از جزایر تشکیلشده است.
برعکس تصور خیلی از ما، هیچ خرس قطبی در قطب جنوب زندگی نمیکند. این در حالی است که پنگوئنها تنها در نیمکره جنوبی زمین و قطب جنوب زندگی میکنند و در این قاره خطر حمله هیچ حیوان درندهای آنها را تهدید نمیکند. اگر پنگوئنها و خرسهای قطبی در یک منطقه زندگی میکردند، خرسها دیگر نگران منبع غذاییشان نبودند.
اگر تمام یخهای قطب جنوب آب شوند سطح آب دریا ۶۱ متر بالاتر میرود. حدود ۹۰ درصد از یخها و ۷۰ درصد آبهای شیرین جهان در قطب جنوب واقع شده است. اگر تمام یخهای این قاره ذوب شوند سطوح دریاها در جهان تا ۶۱ متر افزایش مییابد.
طبق برآوردهای اداره تحقیقات زمینشناسی ایالاتمتحده، تقریبا نیمی از منابع نفتی باقی مانده در جهان زیر لایهی یخی قسمت شمالی مدار قطبی جمع شدهاند. به همین دلیل، روسیه بر بخش عظیمی از منطقهی قطب شمال ادعای مالکیت کرده است و قصد دارد منابع خط الراس لومونوسوف (یک برآمدگی دریایی از زیر اقیانوس قطب شمال) را استخراج کند.
این در حالیست که بر اساس توافقنامه قطب جنوب، در حال حاضر هرگونه استخراج نفتی در این منطقه اکیدا ممنوع است.
سردترین دمای ثبتشده وی زمین با رکورد منفی ۱۲۸.۵۶ درجه فارنهایت (منفی ۸۹.۲ سلسیوس) متعلق به این قاره است. این دما در ۱۲ جولای ۱۹۸۳ در ایستگاه ووستوک قطب جنوب به ثبت رسید.
ضخامت صفحات یخی بستگی به شرایط و موقعیت آنها دارد. ضخامت یخهای شرق قطب جنوب بیشتر از غرب آن است. به طور میانگین ضخامت آنها ۱ کلیومتر است، اما در برخی نقاط ضخامت آنها به ۴ کیلومتر هم میرسد.
بزرگترین یخچال قطب جنوب به نام B-۱۵ حدود ۲۹۵ کیلومتر طول و ۳۷ کیلومتر عرض دارد و مساحت آن ۱۱۰۰۰ کیلومتر مربع تخمین زده شده است. در سال ۲۰۰۰ این یخچال به قطعات کوچک تری تقسیم شد و به سمت دریا رانده شد.
از آن جا که قطب جنوب یک منطقه غیر مسکونی است به محدودههای زمانی تقسیم نشده است. با این وجود بعضی از ایستگاههای تحقیقاتی از منطقه زمانی کشور تامین کننده یا نزدیکترین کشور را استفاده میکنند.
در سال ۲۰۱۵ دانشمندان سوئد اسپرم فسیل شده ۵۰ میلیون ساله نوعی کرم را کشف کردند که عمر بسیار کوتاهی دارد و به سختی یافت میشود.