پرویز قلیچ‌خانی و سرنوشت تلخ یک کاپیتان!
روز پیش، فضای مجازی و برخی کانال‌های خبری فارسی‌زبان، خبری مهم را دست‌به‌دست کردند: «پرویز قلیچ‌خانی، اسطوره فوتبال ایران درگذشت». این خبر در حالی منتشر شده که هنوز هیچ‌یک از منابع رسمی یا نزدیکان او آن را تایید نکرده‌اند. حتی یکی از سایت‌ها نیز به نقل از «یک عضو خانواده» این خبر را تایید کرد، اما معلوم نبود که این عضو خانواده کیست. از آن سو، اگرچه هیچ‌یک از خبرگزاری‌های رسمی و سایت‌های معتبر، این خبر را منتشر نکردند، اما در صفحه فارسی ویکی‌پدیای پرویز قلیچ‌خانی، تاریخ مرگ او «۳ خرداد ۱۴۰۴» درج کرد!
موضوعی که احتمالا به استناد منابع غیررسمی یا اشتباهات انسانی ثبت شده و به سردرگمی عمومی دامن زده است. در این گزارش، نگاهی می‌اندازیم به کارنامه ورزشی درخشان «پرویز قلیچ‌خانی»، فعالیت‌ها و موقعیت فعلی او که در سال‌های اخیر نیز خبرساز شده بود. ضمن اینکه در سال‌های اخیر، چندباری تلاش شد او به ایران بازگردد، اما در نهایت، این خبر منتشر شد که او را در یک خانه سالمندان در حومه پاریس بستری کرده‌اند.
تولد یک اسطوره در تهران
«پرویز قلیچ‌خانی» در «۸ آذر ۱۳۲۴» در تهران به دنیا آمد. استعداد او در فوتبال خیلی زود شکوفا شد و پس از درخشش در رده‌های نوجوانان و جوانان به تیم ملی جوانان ایران راه یافت. در دهه ۴۰ شمسی، او به‌عنوان یکی از باهوش‌ترین، تکنیکی‌ترین و منظم‌ترین بازیکنان فوتبال ایران شناخته می‌شد.
پست تخصصی او «هافبک میانی» بود، اما در واقعیت، او بازیکنی همه‌کاره و چندمنظوره بود که می‌توانست در دفاع، میانه و حتی حمله بازی کند. هوش بالای فوتبالی‌اش و مهارت در پاس‌های بلند و شوت‌های دقیق، او را به مهره‌ای کلیدی برای تیم‌های باشگاهی و ملی تبدیل کرده بود. قلیچ‌خانی را باید پرافتخارترین بازیکن تاریخ تیم ملی فوتبال ایران دانست. او در دوره‌ای طلایی از فوتبال ایران حضور داشت و نقشی محوری در موفقیت‌های آن زمان ایفا کرد.
مهم‌ترین افتخارات ملی او عبارت‌اند از: قهرمانی در جام ملت‌های آسیا (سه دوره پیاپی) در سال‌های ۱۹۶۸ در تهران، ۱۹۷۲ در بانکوک و ۱۹۷۶ در تهران. همچنین حضور در سه دوره بازی‌های المپیک در سال‌های ۱۹۶۴ توکیو، ۱۹۷۲ مونیخ و ۱۹۷۶ مونترال.
قلیچ‌خانی همچنین کاپیتانی تیم ملی ایران را در اوج دوران طلایی بر عهده داشت. او در مجموع ۶۶ بار پیراهن تیم ملی ایران را پوشید و ۱۴ گل ملی به ثمر رساند. کمتر بازیکنی در فوتبال آسیا توانسته است چنین رکوردی از نظر ثبات، افتخار و حضور مستمر در رقابت‌های بزرگ به جا بگذارد.
«پرویز قلیچ‌خانی» در سطح باشگاهی برای تیم‌های بزرگ و تاریخی ایران بازی کرد: دارایی، تاج (استقلال فعلی)، پاس و پرسپولیس. یکی از درخشان‌ترین دوران‌های باشگاهی او با تیم تاج رقم خورد؛ زمانی که این تیم در سال ۱۹۷۰ موفق شد قهرمان جام باشگاه‌های آسیا شود.
سرنوشت تلخ چپ‌گرایی
اما زندگی قلیچ‌خانی تنها در میدان فوتبال خلاصه نشد؛ او از جمله معدود ورزشکاران ایرانی بود که از اواخر دهه ۴۰ شمسی، وارد فاز آگاهی اجتماعی و سیاسی شد. آشنایی‌اش با دانشجویان مبارز و وقایع تلخی همچون حادثه «سیاهکل» در سال ۱۳۴۹ نگاه او را نسبت به جامعه تغییر داد. در سال ۱۳۵۰ به اتهام «فعالیت سیاسی» و «ارتباط با گروه‌های چپ‌گرا» دستگیر شد و مدتی را در زندان ساواک گذراند.
پس از این واقعه، او دیگر همان فوتبالیست محبوب نبود و دستگاه حاکم از او فاصله گرفت. با وجود آنکه بار دیگر به تیم ملی دعوت شد، مشخص بود که او تحت نظر است. پس از انقلاب ۱۳۵۷ قلیچ‌خانی در سال‌های ابتدایی در ایران ماند، اما به‌زودی به دلایل سیاسی کشور را ترک کرد و در فرانسه اقامت گزید.
از آن پس، او به منتقد جدی وضعیت سیاسی ایران تبدیل شد. در فرانسه، قلیچ‌خانی سردبیری مجله سیاسی- فرهنگی «آرش» را بر عهده گرفت؛ مجله‌ای که به طور خاص بر مسائل سیاسی، حقوق بشر و تحلیل وضعیت فرهنگی- اجتماعی ایران تمرکز داشت. مجله آرش تا سال ۱۳۹۲ منتشر می‌شد.
بیماری و شایعه مرگ
در سال‌های اخیر، تصاویری از «پرویز قلیچ‌خانی» در آسایشگاهی در نزدیکی پاریس منتشر شد. گفته می‌شد او با یک بیماری سخت (احتمالا ALS یا نوعی بیماری عصبی–عضلانی) روبه‌روست و توانایی حرکت ندارد.
این تصاویر واکنش‌های بسیاری در شبکه‌های اجتماعی برانگیخت: برخی با تحسین، برخی با حسرت و برخی با نقد رویکرد دستگاه‌های رسمی به قهرمانان گذشته. از شامگاه «۳ خرداد ۱۴۰۴» شایعاتی درباره درگذشت او در رسانه‌های اجتماعی فارسی‌زبان منتشر شده است؛ اما تاکنون هیچ تایید رسمی یا بیانیه‌ای از خانواده یا منابع پزشکی ارائه نشده است. با این حال صفحه ویکی‌پدیای فارسی، تاریخ مرگ او را درج کرده که باعث سردرگمی مخاطبان شده است.
پرویز قلیچ‌خانی بیش از آنکه فقط یک فوتبالیست باشد، نمادی از ترکیب ورزش و سیاست بود؛ روح پرشورش در زمین سبز فوتبال بی‌قرار بود، آن‌چنانکه به سیاست نیز سرک می‌کشید. اگرچه در ورزش سرآمد شد، اما در سیاست، سرشکسته شد؛ با این حال، چه زنده باشد و چه آن‌چنانکه شایعات می‌گویند از میان ما رفته باشد، از خاطر ورزش‌دوستان پاک نخواهد شد.
منبع: سازندگی
