با نگاهی ریزبینانه‌تر می‌توان حمایت مسکو از طرح زنگزور – لاچین را پیام غیرمستقیم مسکو به دولت جدید ایران مورد ارزیابی قرار داد. روس‌ها پس از تغییر دولت در ایران به شدت نگران این موضوع هستند که تهران در مسیر گفتگو و رفع تنش‌ها با غرب گام بردارد؛ لذا به نظر می‌رسد پوتین با اقدام اخیر خود قصد دارد به نوعی به تهران هشدار بدهد.
زیسان: دولت روسیه قبلا با حمایت از ادعا‌های غیرواقعی اعراب درباره جزایر سه‌گانه ایرانی در خلیج فارس، احساسات ایرانیان را جریحه‌دار کرده بودند، اما در جدیدترین نسخه از شیطنت روس‌ها، این بار نوبت به حمایت از طرح ایجاد زنگزور – لاچین رسیده است. مسکو در شرایطی از طرح بلندپروازنه و متوهمانه دولت باکو حمایت کرده که از مخالفت جدی ایران با این موضوع به صراحت اطلاع داشته است.
به گزارش «زیسان»، طی دو سال گذشته طرح ایجاد کریدور زنگزور – لاچین در استان سیونیک ارمنستان نه تنها با مخالفت رسمی ایران همراه شده، بلکه زمینه‌ای برای تنش و سردی روابط میان تهران و باکو نیز بوده است. حالا روس‌ها در مقام حامی این طرح خطرناک ظاهر شده‌اند. همین امر مخالفت شدید و کم سابقه محافل سیاسی و رسانه‌ای ایرانی را به همراه داشته است.
ایران ایجاد کریدور زنگزور – لاچین را علیه منافع ملی خود می‌داند و طی دو سال گذشته نشان داده که از هر اقدامی برای ممانعت از تحقق این دالان کوتاهی نخواهد کرد. ولادیمیر پوتین و دولت روسیه نیز به وضوح نسبت به رویکرد ایران اطلاع داشته و دارند، اما با این وجود در صدد حمایت از طرح دالان توارنی الهام علی اف برآمده‌اند.
از نگاه جامعه ایرانی رویکرد اخیر روسیه بر خلاف حسن همجواری، دوستی و همکاری‌های یک دهه اخیر میان دو کشور در ابعاد سیاسی و نظامی است. ایران در مساله جنگ اوکراین هزینه‌های هنگفتی را پیرامون ادعای غربی‌ها درباره حمایت از روسیه متحمل شده است. این که روس‌ها بدون توجه به تمامی حمایت‌های ایران و در میان بودن بحث امضای قرارداد همکاری استراتژیک ۲۵ ساله چنین تصمیمی را اتخاذ کرده‌اند، محل پرسش و تردید جدی است. در واقع، سوال اصلی این است که چرا روسیه از طرح ضدایرانی دالان زنگزور – لاچین حمایت می‌کند؟
حمایت رسمی روسیه از دالان تورانی باکو
به دنبال سفر ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه به باکو، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه این کشور در مصاحبه با کانال یک روسیه گفت: ما طرفدار انعقاد سریع یک معاهده صلح میان باکو و ایروان و رفع انسداد ارتباطات هستیم. وی دولت ارمنستان را مانع این مهم توصیف کرد و افزود: متأسفانه این رهبری ارمنستان است که در توافقنامه امضا شده توسط نخست وزیر پاشینیان، در مورد ارتباطات از منطقه سیونیک ارمنستان، کارشکنی می‌کند. لاوروف افزود: به دلیل بسته بودن زنگزور توسط ارمنستان ارتباط در منطقه بسیار دشوار شده است. این موضع وزیر امورخارجه روسیه، موجب تفاسیر مختلف از سوی رسانه‌ها و گمانه زنی درمورد تمایل مسکو برای بازشدن کریدور موسوم به «زنگزور» شد که مسیر شرق به غرب از جمهوری آذربایجان تا منطقه نخجوان از طریق خاک ارمنستان خواهد بود.
سپس ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه نیز در اظهاراتی گفت که زنگزور مسیری است که می‌تواند قلمرو اصلی آذربایجان به نخجوان را از طریق سیونیک ارمنستان متصل کند. وی افزود: «حتما در چارچوب گفتگو‌های صلح سه جانبه با ارمنستان، رفع انسداد زنگزور مورد بحث قرار می‌گیرد.»
وقتی که از وی درباره موضع ایران سوال شد، زاخارووا خطاب به خبرنگاران گفت: «ما نگرانی طرف ایرانی را در مورد کریدور زنگزور دیده ایم که باید برای شفاف سازی با تهران تماس بگیرید. اما موضع مسکو در این مورد کاملا قطعی است. ما بر اساس این واقعیت پیش می‌رویم که راه‌حل باید برای ارمنستان، آذربایجان و همسایگان منطقه قابل قبول باشد.»
چیستی کریدور زنگزور - لاچین
در شهریور ۱۴۰۱ درگیری‌های جدیدی میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان اتفاق افتاد، اما این بارهدف به هیچ عنوان قره باغ نبود. به روایتی دیگر بر خلاف سال ۲۰۲۰ کانون تمرکز حملات جدید باکو منطقه قره باغ کوهستانی نبوده بلکه جنوب خاک ارمنستان کانون تمرکز قرار گرفت. یعنی محلی که مرز باقی‌مانده ارمنستان با ایران را شامل می‌شود.
حملات جدید باکو پس از توافقنامه آتش‌بس ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰ (۲۰ آبان ۲۰۲۰) بود. بعد از این بود که تمامی نگاه‌ها به سوی هدف‌گذاری الهام علی‌اف برای اجرایی کردن طرح "دالان بین المللی تورانی" با حمایت ترکیه و رژیم اسرائیل جلب شد.
باکو قصد داشت و دارد با همراهی متحدان خود دالان «زنگزور- لاچین» یعنی شاه‌راه ارتباطی برای پیوند آسیا و اروپا را کنترل کند. منطقه زنگزور در شرق ارمنستان و در محدوده استان «سیونیک» یعنی کانون حملات جدید ارتش آذربایجان قرار دارد. اساسا سیونیک از شرق توسط جمهوری آذربایجان و از غرب توسط نخجوان احاطه شده است و فقط مرز ۴۴ کیلومتری از جنوب با جمهوری اسلامی ایران دارد.
این منطقه نه تنها برای باکو و ایروان بلکه برای ایران دارای اهمیت استراتژیک ویژه است. در صورت کنترل باکو بر این استان، عملا بخشی از راه ارتباطی ایران با ارمنستان و به تبع آن ارواسیا و اروپا در اختیار آذربایجان و متحدان‌اش قرار می‌گیرد.
این مسیر محل سالانه میلیون‌ها دلار تجارت خارجی ایران با همسایگان و حتی کشور‌های اروپایی است. اساسا کنترل باکو بر استان سیونیک می‌تواند به کانون برای حضور نظامی اسرائیل در مرز شمالی ایران در منطقه زنگزور تبدیل شود. همچنین، کنترل این منطقه موجب خواهد شد که آنکارا و باکو دست بالا را در زمینه انرژی و ترانزیتی نسبت به تهران داشته باشند.
طرح علی‌اف برای ایجاد این کریدور، به سرعت زنگ‌های خطر را برای ایران به صدا در آورد. بلافاصله تهران به تکاپو افتاد تا مانع اجرایی شدن این نقشه شوم در مرز‌های شمالی خود با ارمنستان شود. از همین جهت مقام‌های سیاسی کشورمان با صراحت مخالفت خود را با ایده ایجاد زنگزور لاچین اعلام کردند. حتی ایران در منطقه رود ارش مانور نظام نیز برگزار کرد تا پیام روشن خود را به باکو برساند.
مخالفت شدید ایران با موضع مسکو
موضع رسمی دولت مسکو در حمایت از دلالن زنگزور – لاچین، واکنش جدی مقام‌های سیاسی کشورمان را به همراه داشت. در مهم‌ترین واکنش، سید عباس عراقچی در صفحه خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «صلح، امنیت و ثبات منطقه‌ای تنها یک اولویت نیست، بلکه یکی از استوانه‌های امنیت ملی ما است. وی تاکید کرد: هر تهدیدی علیه تمامیت ارضی همسایگان ما، یا ترسیم دوباره مرزها، چه در شمال باشد، چه در جنوب، چه در شرق و چه در غرب، کاملا غیرقابل‌قبول است و برای ایران خط قرمز به شمار می‌رود.»
پیش از عراقچی، دمیرچی لو مدیر کل اوراسیا وزارت امور خارجه نیز در دیدار با سفیر روسیه در تهران، احترام به حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و منافع متقابل کشور‌ها را، ضامن صلح پایدار و زمینه‌ساز همکاری‌های منطقه‌ای در قفقاز ذکر کرده بود.
همچنین، محسن رضایی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام محسن رضایی در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «رفتار دولتمردان روسیه درباره گذرگاه زنگزور و جزایر سه‌گانه ایران، به هیچ وجه قابل‌قبول نیست و با اظهار دوستی آنها و روابط راهبردی با ایران، در تناقض آشکار است. این ابهامات را باید برطرف کنند.»
مهدی سبحانی سفیر ایران در ارمنستان نیز تاکید کرد: رویا‌ها و آرزو‌ها در مورد ارمنستان با نام‌های مختلف ازجمله به اصطلاح «کریدور» به واقعیت نمی‌پیوندد. تمامیت ارضی همسایگان خط قرمز ماست. ایران مخالف کنترل ارتباطات در سیونیک توسط نمایندگان دیگر کشورهاست. تهران طرفدار این است که هرگونه کنترلی باید از سوی ارمنستان باشد.
پوتین و مسکو چه می‌خواهند؟
پرسش مهم در شرایط کنونی این است که چرا ولادیمیر پوتین و مجموعه کرملین در موقعیت کنونی از طرح بلندپروازنه جمهوی آذربایجان حمایت کرده‌اند؟ در پاسخ به این موضوع می‌توان دو علت مهم را مطرح کرد که یکی به سیاست‌گذاری کلان مسکو ارتباط دارد و دیگری مستقیما به ایران.
در سطح نخست به نظر می‌رسد، با تداوم جنگ اوکراین و نبود چشم‌انداز روشن برای پایان جنگ در کوتاه مدت، پوتین در تلاش است تا متحدانی در میان کشور‌ها مشترک المنافع سابق خود داشته باشد و بتواند به کمک این کشوره فشار تحریم‌ها غرب را کاهش دهد. مسکو به طور حتم جمهوری آذربایجان و متعاقب آن ترکیه را گزینه‌های مناسبی برای کاهش فشار‌های تحریمی غرب می‌داند. همچنین، کرملین در قبال حمایت از ایجاد کریدور زنگزور – لاچین می‌تواند از میان دو متحد سنتی غرب یعنی باکو و آنکارا، دو بازیگر نزدیک به خود درست کند.
در سطح دوم، با نگاهی ریزبینانه‌تر می‌توان حمایت مسکو از طرح زنگزور – لاچین را پیام غیرمستقیم مسکو به دولت جدید ایران مورد ارزیابی قرار داد. روس‌ها پس از تغییر دولت در ایران و روی کار آمدن مسعود پزشکیان، به شدت نگران این موضوع هستند که تهران در مسیر گفتگو و رفع تنش‌ها با غرب گام بردارد. نزدیکی و تنش‌زدایی ایران با اروپا و آمریکا، به هیچ عنوان مطلوب روس‌ها نبوده و نیست؛ لذا به نظر می‌رسد پوتین با اقدام اخیر خود قصد دارد به نوعی به تهران هشدار بدهد.
سایر اخبار
غیر قابل انتشار: ۰ | در انتظار بررسی: ۰ | انتشار یافته:
پرطرفدار