علیرضا کاظمی؛ وزیر بدون مخالف در مجلس اما نامحبوب در میان کارشناسان!

اکو ایران نوشت:  با‌توجه به اینکه هیچ کدام از نمایندگان مجلس برای مخالفت با وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش نام‌نویسی نکرده بودند، طبق آیین نامه، موافقی هم صحبت نکرد؛ بنابراین دیروز بلافاصله بعد از قرائت گزارش کمیسیون آموزش مجلس درباره وزیر پیشنهادی، نوبت به او رسید تا از برنامه‌های خود دفاع کند.

گزارش کمیسون آموزش و تحقیقات مجلس را احسان عظیمی‌راد، سخنگوی این کمیسیون، خواند. گزارشی که در موافقت با وزیر پیشنهادی بود. بعد از آن نوبت به خود علیرضا کاظمی، وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش، در جلسه نوبت عصر امروز شنبه ۲۷ مرداد ۱۴۰۳ صحن مجلس شورای اسلامی، رسید. او گفت:

برای رفع چالش‌ها و حل مشکلات آموزش و پرورش تلاش‌های فراوانی شده است، اما حقیقت تلخی که باید بر آن تاکید کنم وجود چالش‌های مزمن و بنیادین در آموزش و پرورش است که همچنان بر دوش ما سنگینی می‌کند. این چالش‌ها تنها به فرد یا گروه خاصی تعلق ندارد و در حقیقت دغدغه‌ای ملی است که حل آنها نیازمند همدلی و همکاری همه جانبه ماست.

غفلت از جایگاه آموزش و پرورش، نگاه هزینه‌ای حاکمیت به آموزش و پرورش، غفلت از مشارکت مردم، سیاست‌زدگی، تمرکزگرایی افراط و عدم تفویض اختیار، کاهش تدریجی مقام معلم، کمبود نیروی انسانی، کسری شدید نیروی انسانی در ابتدای سال، ناترازی و کسری بودجه و... از چالش‌های آموزش و پرورش است.

آموزش و پرورش با وجود یک میلیون معلم و پرسنل و غریب به ۱۶ میلیون دانش آموز و فعالیت بیش از ۱۱۶ هزار مدرسه در سراسر کشور بزرگترین وزارتخانه گسترده‌ترین نهاد و تاثیرگذار در این دستگاه دولتی است که با قریب به ۵۰ میلیون مخاطب ارتباطی مستقیم دارد.

برنامه تقدیمی اینجانب به مجلس محترم در دو بخش تدوین شده است؛ یکی اقدامات دوره کوتاه مدت برای حل چالش‌های فوری و دیگری اقدامات بلند مدت برای رفع مسائل مزمن و اساسی؛ کلیه فعالیت‌های پیش‌بینی شده در این برنامه بر پایه اسناد بالادستی برنامه‌های ملی مصوب در زمینه آموزش و پرورش از جمله سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری، سند تحول بنیادین، بیانیه گام دوم، برنامه هفتم و نقشه جامع علمی پیشرفت استوار است.

ابزار‌های فناورانه جدید شامل هوش مصنوعی، متاورس، واقعیت مجازی و واقعیت افزوده در نوآوری و به‌روزرسانی روش‌های تربیت و آموزش و مواجهه هوشمندانه با تهدید‌های ناشی از تعدد منابع اثرگذار، ارتقاء کیفیت یادگیری و تحول در برنامه درسی با ایجاد تغییرات اساسی از نظام آموزشی حافظ محور و محدود به کتاب‌های درسی و دیوار‌های کلاس به سمت رویکرد‌های نوین در فرایند‌های یادگیری و یادگیری با تمرکز بر رویکرد‌های تلفیقی پروژه محور، پرورش خلاقیت و تفکر انتقادی از جمله برنامه‌های بنده در آموزش‌و‌پرورش خواهد بود.

دو محور اصلی برنامه‌های تقدیمی، شامل اهمیت نقش محوری معلمان و رفع دغدغه‌های آنها و توجه و به انتظارات و خواسته‌های دانش‌آموزان و خانواده‌ها است.

نگاهی به وزیر پیشنهادی و برنامه مکتوبش

معرفی علیرضا کاظمی، به عنوان گزینه پیشنهادی وزارت آموزش و پرورش از سوی مسعود پزشکیان به مجلس شورای اسلامی انتقاد‌هایی را با خود به همراه داشت. با این حال این سوال مطرح است که کاظمی قرار است در این وزارت خانه بزرگ و مهم، چه اقداماتی را در رأس امور خود قرار دهد.

کارنامه اجرایی علیرضا کاظمی 

مهم‌ترین مسئولیت‌های اجرایی کاظمی مربوط به دولت سیزدهم است. زمانی که رأی عدم اعتماد مجلس به حسین باغگلی -وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش دولت ابراهیم رئیسی- داده شد، وی از ۴ شهریور تا ۷ آذر ۱۴۰۰ به عنوان سرپرست وزارت آموزش و پرورش فعالیت کرد. او در دولت حسن روحانی نیز از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ به عنوان معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش فعالیت می‌کرد. همچنین مدیرکلی آموزش و پرورش استان خراسان رضوی و قائم مقامی ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز در کارنامه او دیده می‌شود.

رویکرد او برای وزارت

«علیرضا کاظمی» با ارائه برنامه‌های خود به مجلس، رویکرد‌های دولت چهاردهم در حوزه آموزش و پرورش را در ۷ محور ارائه کرده است.

۰۱ اقدامات فوری و اولویت‌دار کاظمی در وزارت آموزش و پرورش 
 

وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش در برنامه خود، ۱۳ مورد را به عنوان اقدام فوری و اولویت‌دارش در این وزارتخانه عنوان کرده است؛ مواردی که هر یک از آنها سال‌ها به عنوان یک خطر این وزارت خانه را تهدید کرده است. 

۰۲ یکی از عناوین ذکر شده در برنامه پیشنهادی علیرضا کاظمی، تقویت و توسعه فعالیت‌های فرهنگی، پرورشی مبتنی بر فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی است که در آن به‌طور مشخص برنامه‌هایی برای استفاده از تکنولوژی در راستای ارتقای آموزش و رشد دانش‌آموزان آمده است.

راه‌اندازی ابر ملی دانش‌آموزی برای ذخیره و بازیابی اطلاعات آموزشی و فرهنگی، راه‌اندازی سکو‌های بازی‌های رایانه‌ای و هوش مصنوعی مبتنی بر فرهنگ ایرانی و اسلامی و دسترسی رایگان دانش‌آموزان و معلمان به آن، طراحی و ایجاد سازوکار‌های لازم برای جمع‌آوری داده‌های حجیم، ایجاد شبکه دانشی، تحلیل داده‌ها و استفاده از هوش مصنوعی به منظور بومی‌سازی تجربیات، بازمهندسی سیاست‌ها و اصول حاکم بر برنامه‌های درسی و تربیتی در سطح ملی و بین‌المللی و تدوین سامانه‌ای برای اجرای فعالیت‌های آموزش و پرورش بر مبنای ماده ۹۲ قانون برنامه هفتم توسعه از پیشنهادات کاظمی در این بخش است.

 کاظمی ناکارآمدی نظام آمار و اطلاعات و یکپارچه نبودن سامانه‌ها و داده‌های بزرگ در وزارت آموزش‌وپروش و همچنین ضعف در زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری جهت توسعه فناوری اطلاعات وارتباطات و فناوری‌های نوین از کاستی‌های مهم این وزارتخانه دانسته، اما برای بهبود وضعیت ایجاد «بانک جامع سوابق فرهنگی، تحصیلی، آموزشی، ورزشی و مهارتی برای دانش‌آموزان در قالب «پرونده الکترونیکی آموزشی، رشدی و تربیتی» را پیشنهاد داده است. 

کاظمی در بخش‌هایی از برنامه خود به استفاده از فضا‌های جدید و پیشرفت‌های روز اشاره می‌کند؛ به عنوان مثال راه‌اندازی بازار مجازی و غیرمجازی نوجوانان کارآفرین در راستای بهینه‌سازی دوران نوجوانی و هویت بخشی به آنها، توسعه هنرستا‌ن‌ها و رشته‌های فنی و حرفه‌ای با مشارکت پارک‌های علم و فناوری، برخورداری بیشتر دانش‌آموزان از سواد رسانه‌ای و دیجیتالی. او همچنین برای تحول در گفتمان آموزش‌و‌پرورش و ارتقای تعلیم و تربیت، استفاده از هوش مصنوعی، متاورس و ابزار‌های جدید مثل واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR) و ترکیب این دو واقعیت (MR) یا واقعیت گسترده (XR) را پیشنهاد کرده است.

توجه به عدالت تربیتی و برقراری نصیب برابر آموزشی یکی از مهمترین اهداف سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است. با این حال تحقق این امر بنا به دلایل مختلف با چالش‌های اساسی رو به رو بوده است که مهم‌ترین آن نگاه مصرفی و شأن خدماتی به امر آموزش و تضعیف تدریجی مدارس دولتی است. 

از بی‌مخالفی در مجلس تا عدم اقبال کارشناسان

اکوایران در گفتگویی اختصاصی با محمدرضا نیک‌نژاد کارشناس حوزه آموزش، به بررسی نحوه انتخاب و برنامه‌های پیشنهادی علیرضا کاظمی در این وزارتخانه پرداخته است. در مقدمه این گفتگو در خصوص پروسه انتخاب کاظمی توسط کارگروه تعیین وزرا انتقاداتی مطرح شد.
در ادامه نکات مهم و کلیدی بحث این کارشناس حوزه آموزش را از نظر می‌گذرانید:

اساس تشکیل کارگروه انتخاب وزرا این بوده تا انتخاب وزرا باتوجه به دیدگاه‌های کارشناسان آموزش و پروش، ذینفعان، معلمان ومنتقدین صورت بگیرد، اما در انتخاب به گونه‌ای دیگر رفتار شده و گزینه‌ای را که در کارگروه چندان مطرح نبوده است را به عنوان وزیر معرفی کردند. این موضوع تا جایی بحث برانگیز شده که کاظمی در بخشی از سخنانش در مجلس اعلام کرده «بعید می‌دانم کسی از افراد موثر من را انتخاب کرده باشد و احتمالا امداد‌های غیبی کمک کرده که من در این جایگاه قرار بگیرم.» آنچه مسلم است نگاه کارشناسانه دلیل انتخاب کاظمی برای این وزارتخانه نبوده است.

از سوی دیگر اگر چه کاظمی کار خود را با دبیری در وزارت آموزش وپرورش آغاز کرده، اما تحصیلات تکمیلی‌اش در حوزه الهیات و معارف بوده و در حال حاضر نیز در حال تحصیل در مقطع دکترای مدیریت راهبردی در دانشگاه عالی دفاع ملی است. پژوهش‌های او نیز مرتبط با دین و الهیات بوده، جدای از این موارد ریاست ستاد مبارزه با مواد مخدر را نیز بر عهده داشته که هیچ تناسبی با آموزش و پرورش و سایر تجربه‌های ستادی ایشان ندارد.

در خصوص برنامه‌هایی که او مطرح کردند می‌توان گفت عینا کپی برداری از برنامه‌های دولت چهاردهم و برنامه هفتم توسعه است که در آن به موضوعات با نگاهی کلی توجه شده و پرواضح است که بسیاری از مباحثی که به صورت کلی مطرح شوند، شعارزده و غیرقابل اجرا هستند.

از سوی دیگر، بخش مهم تمرکز کاظمی مبتنی بر سند تحول بنیادین است. در حال حاضر سیاست‌گذارانی که این سند را تدوین کردند نیز اذعان دارند که این سند به دلیل تناقض‌ها و تعریف‌های کلی قابلیت اجرایی ندارد.

در خصوص حمایت از معلمان نیز واضح است که سازمان برنامه و بودجه به دلیل ناترازی‌هایی که از سنوات قبل داشته و باتوجه به تعداد معلمانی که هر سال بازنشسته می‌شوند با افزایش حقوقشان موافقت نخواهد کرد، اما این وزارتخانه نیز راهکاری برای اینکه بتواند معیشت معلمان را سروسامان بدهد ارائه نکرده است. 

در خصوص توسعه فعالیت‌های فرهنگی مبتنی بر هوش مصنوعی و دیجیتال باید گفت آنچه مسلم است جهان به سوی بهره گیری از فناوری‌های جدید پیش می‌رود. در برنامه هفتم توسعه نیز به آن توجه ویژه‌ای شده و در بعضی از گستره‌ها به خصوص حوزه آموزش نیز استفاده از آن غیر قابل انکار است.

اینکه دست‌اندرکاران این اراده را برای استفاده داشته باشند بسیار قابل تقدیر است، اما اینکه زیرساخت‌های نرم افرازی و سخت افرازی تا چه اندازه این اجازه را به ما می‌دهد که از این فناوری‌ها استفاده کنیم موضوع بسیار مهم‌تری است. در حال حاضر ۸۰ درصد مدارس کشور، دولتی عادی هستند.

همین اواخر بحران کمبود معلم به قدری سروصداکرد که اعلام شد در سال تحصیلی جدید از معلمان بازنشسته مجددا استفاده شود، نداشتن کلاس استاندارد، تراکم دانش‌آموزی بسیار بالاتر از استاندارد جهانی و. همه اینها باعث می‌شود که امکان استفاده از فناوری‌های نوین با گرفتاری‌های گسترده فیزیکی و نرم افزاری و سخت افزاری بسیار از دور از ذهن باشد.

این تنها محمدرضا نیک‌نژاد نیست که نسبت به وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش خوش‌بین نیست. پیش‌تر نیز کارشناسان زیادی در عرصه عمومی انتقاد خودشان را نسبت به این گزینه مطرح کردند از جمله عباس عبدی که خودش یکی از چهره‌های مهم کمیته راهبری انتخاب وزیران پیشنهادی بود. او حتی از رییس‌جمهور خواسته بود این گزینه را تغییر دهد.