پنج چالش بزرگ جهان در ۲۰۲۴؛ از بازگشت ترامپ تا معمای آب

زی‌سان: سال ۲۰۲۳ با چالش‌های بزرگی در سطح بین‌المللی پایان پیدا کرد، اما نکته نگران کننده این است که چشم‌انداز روشنی برای آینده تحولات جهانی در سال جدید میلادی پیش‌بینی نمی‌شود. 

به گزارش «زی‌سان»، سال جدید میلادی در شرایطی آغاز می‌شود که منطقه خاورمیانه بار دیگر به کانون بحران بین‌المللی تبدیل شده است. بسیاری از ناظران بر این باور هستند که سال جدید می‌تواند بسیار پر چالش و البته تعیین‌کننده باشد. پر چالش از این جنبه که جهان با بحران‌های بزرگی مواجه است و تعیین کننده از این جنبه تحولات سال جدید می‌توان آینده نظم جهانی را محوریت ببخشد. 

۱- بازگشت ترامپ به صحنه؛ شاه بیت تحولات ۲۰۲۴

مهم‌ترین چالش سال ۲۰۲۴ در رویه‌ای غیرمعمول یک بحران یا جنگ منطقه‌ای و بین‌المللی نیست، بلکه چالش بزرگی است که با نام یک سیاست‌مدار و تاجر غیرعادی رقم خورده است. انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و احتمال بازگشت ترامپ به کاخ سفید، مهم‌ترین چالشی است که جهان ۲۰۲۴ می‌تواند با آن مواجه شود. انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، از دیرباز تنها برای داخل آمریکا اهمیت نداشته، بلکه کل جهان نیز با حساسیت ویژه تحولات این کشور را در زمان انتخابات دنبال می‌کنند. 

ترامپ با وجود مواجه بودن با دادگاه‌های مختلف و ۹۱ اتهامی حقوقی و کیفری، در ۵ نوامبر ۲۰۲۴ یعنی موعد برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، از شانس بالایی برای پیروزی بر جو بایدن و دموکرات‌های برخوردار است. ۲۰۲۴ می‌توان اپیزود سوم از حیات سیاسی ترامپ باشد. در شرایطی که دموکرات‌ها تلاش می‌کنند مانع حضور نهایی او در انتخابات شوند، بر کسی پوشیده نیست حذف او آسان نخواهد بود. 

احتمال این که ترامپ بار دیگر به عنوان رئیس جمهور آمریکا برگزیده شود، شاید در ابتدا تنها یک انتخاب برای جامعه سیاسی آمریکا به نظر برسد، اما واقعیت این است که در صورت پیروزی او، زلزله‌ای بزرگ در ایالات متحده آمریکا و جهان اتفاق خواهد افتاد. روی کار آمدن ترامپ در آمریکا، به معنای دگردیسی بزرگ در آمریکا و البته منقلب شدن تحولات جهانی نیز خواهد بود. از متحدان و همسایه‌های آمریکا گرفته تا شمالی‌ترین و شرقی‌ترین نقاط کره زمین، می‌بایست خود را برای مواجهه با وضعیت بازگشت ترامپ به قدرت آماده کنند. رئیس‌جمهوری دیوانه و تاجر مسلک که نه بویی از قواعد کلاسیک سیاست برده و نه قواعد اخلاقی مرسوم را به رسمیت می‌شناسد. بازگشت ترامپ به قدرت را می‌وان همچون زلزله‌ی ۱۰ ریشتری برای کل جهان در سال جدید میلادی در نظر گرفت.

۲- جنگ غزه و چشم‌انداز نامشخص بحران در خاورمیانه

سال جدید میلادی در شرایطی آغاز شد که نزدیک به سه ماه از جنگ غزه میان اسرئیل و حماس سپری می‌شود. با وجود گذشت این مدت زمان طولانی، هیچ‌گونه چشم‌انداز مثبتی برای آینده حل بحران وجود نداشته و ندارد. در یک سوی میدان، اسرائیلی‌ها مصمم به ادامه حملات و اشغال غزه هستند و در سوی دیگر میدان، حماس و دیگر گروه‌ها مقاومت حاضر به تسلیم شدن و پذیرش شکست نیستند. 

در چنین وضعیتی، سه تهدید مهم هممچنان بر شانه‌های منطقه خاورمیانه سنگینی می‌کند. اول این‌که بحران آوارگی دو میلیون فلسطینی در غزه، همچنان باری بزرگ بر روی کشور‌های منطقه است که هر لحظه امکان تنش‌آفرینی بیشتر در بستر آن وجود دارد. در سطح دوم، امکان گسترش دامنه‌های جنگ از غزه به کرانه باختری و لاینحل باقی ماندن مساله فلسطین همچنان یک احتمال قوی است. در سطح سوم، بزرگ‌ترین نگرانی موجود در بستر جنگ غزه امکان گسترش بحران و تبدیل شدن مساله به یک جنگ منطقه است. در صورت افزایش شعله‌های جنگ و بروز درگیری ناخواسته میان اسرائیل و ایران، احتمال انفجار یک ابر بحران را در سطح جهانی می‌توان انتظار داشت. 

۳- همه در انتظار تعیین سرنوشت جنگ اوکراین

روسیه در فوریه ۲۰۲۲ بزرگ‌ترین جنگ اورپا بعد از جنگ جهانی دوم را آغاز کرد، اما با گذشت دو سال از این جنگ نه تنها سرنوشت درگیری‌های میان مسکو و کی‌یف مشخص نشده، بلکه چشم‌انداز روشنی از آینده جنگ نیز وجود ندارد. در یک سوی ماجرا به نظر می‌رسد روس‌ها توان پیشروی و شکست اوکراین را ندارند. در سوی دیگر ماجرا، دولت اوکراین نیز با وجود همراهی متحدان غربی خود، توان ضد حمله و عقب راندن روس‌ها را ندارد. اکنون بسیاری از ناظران بر این باور هستند که سال ۲۰۲۴ باید سال تعیین سرنوشت برای این جنگ باشد. یعنی یا باید صلح بزرگ اتافق بیافتد یا این‌که یکی از طرفین شکست را بپذیرد. با وجود درگیر بودن غرب در جنگ غزه نیز بسیار بعید به نظر می‌رسد که آن‌ها رد سال جدید حمایت چندان قوی‌ای از دولت زلنسکی داشته باشند. همین موضوع می‌تواند زمینه‌ساز ابهام در آینده این جنگ مهم نیز باشد. 

۴- سایه جنگ بر شرق آسیا در بستر بحران چین با تایوان و کره شمالی با توکیو و سئول

دیگر بحران بزرگ بین‌المللی در سال جدید را باید مرتبط با شرق آسیا دانست. جایی که جهان با دو بحران بزرگ دست و پنجه نرم می‌کند. از یک سو، همچنان موضوع تنش تایوان و چین به عنوان مساله‌ای حل نشده که استعداد تبدیل شدن به یک جنگ بزرگ بین‌المللی را دارد، باقی مانده است. از سوی دیگر، کره شمالی همچنان شیطنت‌های هسته‌ای خود را در منطقه ادامه می‌دهد. یک رخداد ناخواسته در ارتباط با هر یک از این چالش‌ها می‌تواند جهان را غرق در بحران کند. 

۵- تداوم چالش بحران زیست‌محیطی

همانند سال‌های اخیر، بحران زیست محیطی در نقاط مختلف جهان می‌تواند یک چالش بزرگ رد ۲۰۲۴ باشد. در این ارتباط، روزنامه گاردین می‌نویسد: در کنار هشدار‌های فزاینده در مورد وضعیت آب و هوای زمین، طبیعت در حال رسیدن به مجموعه جدیدی از نقاط بحرانی است. جمعیت حیات وحش از سال ۱۹۷۰ تقریباً ۷۰ درصد کاهش یافته است. نقاط اوج آب و هوا در حال نزدیک شدن هستند و سیاره ما در آستانه شکستن محدودیت آب و هوای ۱.۵ درجه سانتیگراد تا سال ۲۰۲۷ است. این درحالیست که دولت‌ها پیوسته در بکار بستن اقدامی [کارآمد]ناکام مانده اند و هرگز به یک هدف سازمان ملل برای جلوگیری از روند از دست دادن تنوع زیستی نرسیده اند.

گاردین پیش بینی می‌کند موضوع جهان طبیعت و تغییرات آب و هوایی همچنان نقش محوری در مذاکرات بین المللی خواهد داشت و با تشدید بحران آب و هوا، از بین رفتن حیات وحش تسریع خواهد شد. جهان همچنین شاهد افزایش آگاهی از این موضوع است که این دو بحران در هم تنیده شده‌اند، و این درک تنها زمانی عمیق‌تر می‌شود که به درکی در زمینه اثرات تاثیر آب و هوا بر جهان طبیعی و نقش محوری راه حلی برای رسیدگی به آن دست یابیم.