نگاهی به کارنامه وزیر خارجه شهید ایران؛ حسین امیرعبداللهیان که بود؟

زی‌سان: حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران  روز گذشته در حادثه تلخ سقوط بالگرد رئیس جمهور و همراهانش به شهادت رسید،. او وزیر خارجه‌ای بسیار باتجربه بود که سوم اردیبهشت ماه ۶۰ سال پیش در دامغان متولد شد و در محله ۱۷ شهریور تهران بزرگ شد.

به گزارش زی‌سان،  امیرعبداللهیان در سال ۷۳ ازدواج کرد و دو فرزند دارد. او درباره نحوه آشنایی با همسرش گفته است: «محله ما آن زمان درمانگاه نداشت که من با همکاری جمعی از دوستان بسیجی و جبهه رفته جمع شدیم و یک درمانگاه تاسیس کردیم. یکی از پزشکان آن درمانگاه که الان باجناق من هستند باعث آشنایی من و خانمم شد و ما باهم ازدواج کردیم.»

او که دراواخر دهه شصت  شمسی وارد دانشکده وزارت امور خارجه ایران شد، همان‌جا تحصیلاتش را در رشته علوم سیاسی و روابط دیپلماتیک در مقطع کارشناسی پی گرفت و کارشناسی ارشد روابط بین الملل را از دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و دکترای روابط بین الملل را در همین دانشگاه ادامه داد. او در دهه هفتاد به عنوان یک دیپلمات به وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران اضافه شد و در دهه هشتاد به سرعت در این  وزارتخانه رشد کرد.

آخرین ماموریت دیپلماتیک امیرعبداللهیان در دیدار رئیس جمهور ایران و جمهوری آذربایجان 

حسین امیرعبداللهیان در طول دهه‌های اخیر مسئولیت‌های متعددی در وزارت خارجه و همچنین سفارت‌خانه‌های ایران در کشور‌های مختلف به ویژه در منطقه خاورمیانه برعهده داشته است. اولین مسئولیت خارجی او به سال ۱۳۷۶ برمی‌گردد؛ جایی که آن‌طور که در سامانه اینترنتی وزارت امور خارجه ذکر شده، به عنوان کارشناس راهی سفارت ایران در بغداد شد.

پس از آن او در سال ۱۳۸۱ به تهران برگشت و در گروه خلیج فارس در معاونت عربی و خاورمیانه وزارت خارجه مسئولیت پذیرفت. در آن سال‌ها امیرعبداللهیان در سمت‌هایی، چون رئیس ستاد ویژه عراق، معاون مدیرکل خلیج فارس و همچنین معاون نماینده ویژه وزیر خارجه در امور عراق حضور داشت.

او سال ۱۳۸۶ در نشست سه جانبه ایران-آمریکا-عراق که در بغداد برگزار شد سرپرست تیم مذاکره کننده ایرانی بود. این نشست با هدف تأمین امنیت عراق به درخواست آمریکایی‌ها که شرایط عراق را خطرناک خوانده بودند برگزار شده بود. این شاید اولین مسئولیت حساس این دیپلمات در وزارت خارجه بود.  

نخستین مسئولیت امیرعبداللهیان به عنوان سفیر در دولت محمود احمدی‌نژاد رقم خورد و او در سال ۱۳۸۶ در سن ۴۳ سالگی به عنوان نماینده جمهوری اسلامی عازم منامه شد. او سه سال در بحرین به عنوان سفیر ایران حضور داشت و در سال ۱۳۸۹ به تهران برگشت.

او در بازگشت ابتدا به عنوان مدیرکل خلیج فارس و خاورمیانه وزارت خارجه منصوب شد و در ترفیعی قابل توجه در سال ۱۳۹۰ در دولت محمود احمدی‌نژاد معاون عربی و آفریقایی وزارت امور خارجه شد.

این اتفاق در دوران وزارت خارجه علی اکبرصالحی رخ داد. امیرعبداللهیان دقیقا زمانی مسئولیت دیپلماتیک کشور‌های عربی و آفریقایی را برعهده گرفت که بهار عربی آغاز شد. دورانی بسیار سخت و پرتنش در سیاست خارجی ایران که یکی از بازیگران اصلی‌اش امیرعبداللهیان بود. در همین زمان جنگ سوریه آغاز شد و امیرعبداللهیان رایزن دیپلماتیک ایران در رابطه با جنگ سوریه بود.  

امیرعبداللهیان در کتابی با عنوان «صبح شام، روایتی از بحران سوریه» خاطرات خود را از آن سال‌ها در وزارت امور خارجه به رشته تحریر درآورده است. او در خصوص ماجرای برکناری منوچهر متکی، وزیر امور خارجه دولت محمود احمدی نژاد در سال ۸۹ در کتاب خاطراتش چنین می‌نویسد: «آقای متکی در زمانی نامناسب و در اثنای مذاکره رسمی با مقامات عالی رتبه کشور سنگال و در حالی که خارج از کشور حضور داشت از سوی آقای احمدی نژاد کنار گذاشته شد و آقای صالحی هدایت دستگاه دیپلماسی را بر عهده گرفت. در همان چند هفته اول که آقای صالحی وزیر خارجه شد وقایع و جریانات بی‌سابقه‌ای که به بیداری اسلامی شهرت یافت در کشور‌های تونس و مصر آغاز شد و به سرعت جایگاه نخست را در تمام رسانه‌های دنیا به خود اختصاص دادند».

امیرعبداللهیان رابطه بسیار گرمی با سردار شهید قاسم سلیمانی داشت

پس از دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد و انتخاب محمد جواد ظریف به عنوان وزیر خارجه، امیرعبداللهیان در سمت معاون عربی و آفریقایی وزارت خارجه ابقا شد. دورانی که همچنان جنگ سوریه ادامه داشت و امیرعبداللهیان همکاری مستمری با سپاه قدس و سردارشهید سلیمانی داشت.  

در دوران معاونت امیرعبداللهیان اتفاق مهم دیگری رخ داد، آن هم حمله سفارت عربستان و قطع رابطه ایران و سعودی بود. امیرعبداللهیان در این باره می‌گوید: «آن شب من در تماس‌های مستمر با سردار ذوالفقاری معاون امنیتی و انتظامی وزارت کشور و حسین صادقی سفیر وقت کشورمان در ریاض برای مدیریت اوضاع خیلی تلاش کردم. بعد از ظهر همان روز هم در جلسه شورای معاونین وزارت خارجه که به ریاست دکتر ظریف تشکیل شد بر ضرورت امر تأکید و حتی طی نامه رسمی از طریق اداره کل تشریفات وزارت خارجه از پلیس دیپلماتیک خواستیم که به وظایف خود عمل کند. متأسفانه برای لحظاتی کنترل از دست پلیس خارج شد و خساراتی به ساختمان سفارت در تهران وارد شد. البته هیچ یک از دیپلمات‌های سعودی در تهران و مشهد آسیب ندیدند ولی ریاض رفتار عجولانه و در تراز خصمانه از خود بروز داد».

او معتقد است اقدام عربستان در قطع روابط با ایران عجولانه بوده است.  

امیرعبداللهیان پس از سه سال همکاری با محمد جواد ظریف از سمت معاونت برکنار شد و به عنوان مشاور وزیر خارجه ماموریت گرفت. برکناری او با انتقاد رسانه‌های اصولگرا همراه شد. پس از انتخابات مجلس یازدهم  و حضور محمدباقر قالیباف در رأس بهارستان، امیرعبداللهیان در حکمی جدید در مرداد ۱۳۹۹ باز هم به عنوان مشاور رئیس مجلس به کار خود ادامه داد.

دوری امیرعبداللهیان از وزارت امور خارجه چندان طولانی نبود و با پیروزی ابراهیم رئیسی در انتخابات سال ۱۴۰۰ او این‌بار در مقام وزیر به این وزارت‌خانه بازگشت. برخی مدعی بودند او سهمیه قالیباف از دولت رئیسی بوده است. او در مراسم معارفه خود به خوبی از محمد جواد ظریف وزیرخارجه پیشین تجلیل کرد. امیرعبداللهیان بارها ظریف و دیگر وزرای خارجه پیشین را برای برگزاری نشست و دوره وزارت خارجه دعوت کرد. از اتفاقات مهم در دوران وزارت خارجه امیرعبداللهیان می‌توان به بهبود روابط ایران با کشور‌های عربی، به ویژه عربستان اشاره کرد. بهبود روابط با طالبان، نزدیکی بیشتر به روسیه و چین هم در کارنامه وزارت او ثبت شده است.  

از دیگر اتفاقات دوران وزارتخارجه امیرعبداللهیان می‌توان به افزایش تنش میان ایران و غرب، فراز و فرود فراوان در پرونده هسته‌ای و نهایتا درگیری مستقیم ایران و اسرائیل اشاره کرد.  

حسین امیرعبداللهیان به عنوان دهمین وزیر امورخارجه پس از انقلاب عصر روز ۳۰ اردیبهشت در جریان یک ماموریت کاری، درورزقان استان آذربایجان غربی و درپی سانحه سقوط  بالگرد به همراه رئیس جمهور ایران جان باخت. محمد مخبر کفیل ریاست جمهور صبح امروز در جلسه هیات دولت علی باقری معاون سیاسی وزارت خارجه را به عنوان سرپرست وزارت خارجه تعیین کرد.  

اولین روز وزارت خارجه امیرعبداللهیان و بدرقه ظریف توسط او

کتاب‌ها و تالیفات منتشر شده دیپلمات ارشد وزارت امور خارجه

جدیدترین کتاب امیر عبداللهیان که در سال ۹۹ منتشر شده و طی روز‌های اخیر به چاپ ششم رسیده کتاب "صبح شام، روایتی از بحران سوریه " است که شامل خاطرات این دیپلمات ارشد ایرانی در مورد تحولات سوریه و دیدار‌ها و رایزنی‌های او با مقامات مختلف جهان در مورد این بحران بزرگ منطقه‌ای است.

•  استراتژی مهار دوگانه آمریکا

•  دموکراسی متعارض ایالات متحده آمریکا در عراق جدید

•  ناکارآمدی طرح خاورمیانه بزرگ در خیزش بیداری اسلامی

•  درج مقالات علمی در مجله «سیاست خارجی» چاپ وزارت امورخارجه

•  درج مقالات علمی – تحقیقی در مجله «علمی» دانشگاه تهران و..

سوابق اجرایی و سیاسی امیر عبداللهیان

•  وزیر امور خارجه ایران (۱۴۰۰ تاکنون)

•  دستیار ویژه رئیس مجلس و مدیرکل امور بین‌الملل مجلس شورای اسلامی (۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰)

•  مشاور وزیر امور خارجه (۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰)

•  معاون عربی و آفریقایی وزارت امور خارجه (۱۳۹۵ تا ۱۳۹۰) در دوره وزارت علی‌اکبر صالحی و محمدجواد ظریف

•  مدیر کل خلیج فارس و خاورمیانه وزارت امور خارجه (۱۳۹۰ تا ۱۳۸۹)

•  سفیر جمهوری اسلامی ایران در بحرین (۱۳۸۹ تا ۱۳۸۶)

•  رئیس ستاد ویژه عراق در وزارت امور خارجه (۱۳۸۶ تا ۱۳۸۵)

•  معاون مدیرکل خلیج فارس وزارت امور خارجه (۱۳۸۶ تا ۱۳۸۵)

•  معاون دستیار ویژه وزیر امور خارجه در امور عراق (۱۳۸۵ تا ۱۳۸۲)

•  معاون اداره اول سیاسی خلیج فارس وزارت امور خارجه (۱۳۸۲ تا ۱۳۸۰)

•  کارشناس و معاون سفارت جمهوری اسلامی ایران در بغداد (۱۳۸۰ تا ۱۳۷۶)