زیسان: رضا شاه تمام عمر خود را بر خلاف شاهزادگان قاجار در سربازخانه گذرانده بود، اما بعد از انتخاب به عنوان شاه ایران در آبان ۱۳۰۴ باید او آداب اولیه معاشرت و غذاخوردن را نیز آموزش میدید.
به گزارش «زیسان» به نقل از کتاب تیمورتاش در صحنه سیاست ایران*، اندک زمانی پس از نشستن رضا خان بر جلوس پادشاهی، او در روز ۲۸ آذرماه ١٣٠٤ دو فرمان صادر کرد. یکی فرمان نخست وزیری محمد علی فروغی و دیگری فرمان وزارت دربار تیمورتاش. رئیس الوزراء در چهارچوب کارهای مملکت با همکاران خود مشغول کارهای روزانه بودند، ولی وزیر دربار در کنار شاه نشسته بود و در تمام موارد با یکدیگر در گفتگو و رایزنی بودند.
علی الخصوص پادشاهی که پنجاه سال از عمر خود را طی کرده و قسمت اعظم آن در سرباز خانه گذشته بود به هیچوجه با آداب و رسوم درباری آشنائی نداشت او در مرحله اول احتیاج به معلم و مربی داشت شاه هنوز نمیدانست فرق بین کاردار و وزیر مختار چیست وظایف کنسول چه میباشد، اناشه اقتصادی چه وظایفی دارد و امثالهم.
آیا هنوز شاه باید فقط حکم بازی کند یا انواع بازی با ورق مانند پوکر و رامی را بداند که هرگاه از طرف رئیس کشوری دعوت شد و از او خواستند برای سرگرمی پشت میز بنشینند حداقل بتواند ورق را در دست بگیرد. عبدالحسین تیمورتاش حتی طریقه غذا خوردن و کارد و چنگال بدست گرفتن را میبایستی به شاه یاد بدهد در آن ایام هیچکس بهتر و شایستهتر از او برای وزارت دربار پهلوی نبود.
ضمناً تیمورتاش توانست چند تن از دوستان خود را در مجلس شورای ملی که در جریان خلع قاجاریه متحمل زحماتی شده بودند به کرسی وزارت بنشاند علی اکبر داور حسین دادگر، مرتضی قلی بیات هم داخل کابینه شدند.
«عبدالحسین تیمورتاش» «سردار معظم خراسانی»، ملقب به «معزز الممالک» فرزند «کریمدادخان نردینی بجنوردی» بود. او سمتهای مختلفی در ایران داشت، از جمله نمایندگی مجلس دوم و سوم، حاکم گیلان و دیگر سمتها. علاوه بر اینها رهبری حزب ایران نو را به عهده داشت.
به گزارش «زیسان»، امیر معظم در حدود سال ۱۲۶۰شمسی (به روایتی ۱۲۵۸) در یک خانواده اشرافی در «نردین» از توابع خراسان، چشم به جهان گشود. پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی در زادگاه خود و یادگیری سوارکاری و تیراندازی، برای فراگیری زبان روسی، با حمایت پرنس «میرزا رضاخان ارفعالدوله» وزیر مختار ایران در روسیه، عازم عشقآباد شد و سپس در مدرسه نظامی پترزبورگ، که ویژه فرزندان اشراف بود، به تحصیل پرداخت.
او پس از اتمام تحصیل به ایران بازگشت و به سرعت مدارج ترقی را پیمود. در ابتدا به عنوان مترجم، در وزارت امورخارجه مشغول به کار شد. در ادامه تیمورتاش در سال ۱۳۲۷ (هـ. ق)، نماینده خراسان در دوره دوم مجلس و در سال ۱۲۹۷ (هـ. ش)، حاکم گیلان شد. تیمورتاش درسال ۱۳۰۰ (هـ. ش)، در کابینه سوم مشیرالدوله (حسن پیرنیا)، به مقام وزارت عدلیه و در سال ۱۳۰۲، به حکومت کرمان رسید. وی در کابینه سوم و چهارم رضاخان (۱۳۰۴-۱۳۰۳ هـ.. ش)، وزیر فوائد عامه بود و پس از جلوس رضاخان به سلطنت، از ۱۳۰۴، وزیر دربار پهلوی اول شد.
به دستور رضاخان، تیمورتاش را در ۳ دی ۱۳۱۱ دستگیر کردند و در ۹ مهر ۱۳۱۲، در زندان قصر، به طرز فجیعی به قتل رساندند. او به ظن جاسوسی برای شوروی دستگیر شد.
«باژانوف»، افسر اطلاعاتی شوروی و آقاپگف، از ماموران اطلاعاتی شوروی ارتباط تیمورتاش با شوروی را تایید میکنند، اما همچنان در تایید صحت این ادعا، مستندات دقیقی وجود ندارد.
* نوشته باقر عاقلی