جولان علی پروین در زمین یخچالی!

قبل از ساخت یخچال و ورود وسایل برقی به پایتخت، تهرانی‌ها یخ مورد نیازشان را با استفاده از سرمای طبیعی و به روشی کاملا سنتی تامین می‌کردند. حفر گودال عمیق و ساخت یخچال طبیعی شیوه‌ای بود که پایتخت‌نشین‌ها تا دوره قاجار برای تهیه یخ مورد استفاده قرار می‌دادند، اما این گودال‌ها یکی پس از دیگری تخریب شدند و یکی از آن‌ها به زمین فوتبال تبدیل شد.

زمین خاکی «یخچالی» که در اراضی دولاب واقع شده چنین پیشینه‌ای دارد. آنطور که قدیمی‌های دولاب می‌گویند این محله در روزگار قدیم چند زمین خاکی داشت که برخی از این زمین‌ها گاهی محل برگزاری مسابقات کشتی هم بود. زمین یخچالی، اما یکی از یخچال‌های طبیعی اراضی دولاب بود.

بیشتر یخچال‌های طبیعی در محدوده حصار ناصری ساخته می‌شد و اغلب آن‌ها نزدیک دروازه‌های شهر بود. محدوده اطراف دروازه دولاب بیش از سایر مناطق تهران یخچال طبیعی داشت که زمین یخچالی یکی از آن‌ها بود.

یخچال‌های طبیعی در زمین‌های وسیع ساخته می‌شد و یک دیوار یا چینه کاهگلی در جنوب آن‌ها بود. در قسمت شمال زمین هم چاله عمیقی که به استخر شباهت داشت حفر می‌کردند و کنار آن یک آب انبار می‌ساختند. آب از چاله به آب انبار می‌رفت و بر اثر سرمای زمستان یخ می‌زد. بعد هم روی یخ‌ها را با حصیر و پوشال می‌پوشاندند تا یخ‌ها تا فصل گرما حفظ شوند.

زمین یخچالی اراضی دولاب دقیقا با همین شیوه ساخته شد، اما حد فاصل اواخر دوره قاجار تا دهه اول حکومت پهلوی اول مثل بیشتر یخچال‌های طبیعی تهران تخریب شد و سال‌ها متروکه مانده بود. دوران متروکه ماندن زمین یخچالی با موج شکل‌گیری زمین‌های خاکی فوتبال در گوشه و کنار تهران همزمان شد و طولی نکشید که یکی از بزرگ‌ترین یخچال‌های طبیعی تهران جای خودش را به ۲ زمین خاکی فوتبال داد.

دیوار‌های کاهگلی، اما تا آخرین روز‌های حیات زمین یخچالی پابرجا مانده بود تا اینکه در اواخر دهه ۶۰ فروریخت. زمین یخچالی تا اواخر دهه ۶۰ در دل محله مینا که با گذشت زمان از اراضی دولاب جدا شده بود نفس می‌کشید، اما عاقبت مثل همه زمین‌های خاکی فوتبال پایتخت به خاطره‌ای در ذهن طرفداران فوتبال در تهران تبدیل شد.

زمین یخچالی طی چند دهه، مثل زمین خاکی راه‌آهن و چهارصد دستگاه، یکی از کانون‌های فوتبال و هیجان در پایتخت به حساب می‌آمد و فوتبالیست‌های مشهوری مثل علی پروین، ضیا عربشاهی، سید مهدی ابطحی، بهروز رهبری‌فرد و ... را به فوتبال تهران معرفی کرد، اما حالا دیگر هیاهوی فوتبال در محدوده اطراف زمین یخچالی به گوش نمی‌رسد و یک ورزشگاه نسبتا نوپا جای آن را گرفته است. ورزشگاه سعید که در دهه ۷۰ در همین محل ساخته شد سالن‌های متعدد ورزشی دارد، اما دیگر زمین فوتبالی نیست که اهالی محله را جمعه‌ها دور هم جمع کند تا یک دورهمی و ضیافت فوتبالی را تجربه کنند.

منبع: همشهری