ماجرای ایران چک‌های ۵۰۰ هزار تومانی؛ آیا موج جدید تورم در راه است؟

زی‌سان: برخی خبر‌ها و گزارش‌ها حاکی از آن است که بانک مرکزی قصد دارد، ایران چک‌های ۵۰۰ هزار تومانی را وارد بازار پول کند. موضوعی که از دو زاویه متفاوت مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد، برخی معتقدند این اقدام تورم زاست و برخی دیگر می‌گویند این صرفا یک اقدام فنی است و ربطی به تورم ندارد.  

به گزارش زی‌سان، بانک مرکزی هنوز درباره احتمال انتشار اسکناس‌های در اظهار نظر رسمی نکرده است، اما امروز روزنامه دنیای اقتصاد به نقل از منابعی در بانک مرکزی نوشت بانک‌مرکزی هنوز تصمیمی برای رونمایی از اسکناس‌های جدید ندارد.  

این اولین بار نیست که بحث انتشار ایران چک ۵۰۰ هزار تومانی داغ می‌شود. در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد در سال ۱۳۸۷ چنین تصمیم اتخاذ شد و حتی به  مرحله اجرا هم رسید، اما پس از  مدتی ایران چک‌های  ۵۰۰ هزار تومانی از بازار جمع آوری شد.   

در حال حاضر ایران  چک‌های ۵۰ هزار تومانی، ۱۰۰ هزار تومانی و ۲۰۰ هزار تومانی فعال هستند. برخی موافقان عرضه ایران چک‌های ۵۰۰ هزار تومانی معتقدند با این اسکناس‌ها فرآیند انتقال پول راحت‌تر است، از طرف دیگر با افت شدید ارزش پول ملی بسیاری از پول‌های کاغذی فعال در بازار بی ارزش شده‌اند و نیاز به انتشار اسکناس‌های درشت‌تر قطعی و ضروری است. همچنین هزینه چاپ برخی اسکناس‌ها از ارزش آن اسکناس هم بیشتر است و چاپ آنها به صرفه نیست. بانک مرکزی نیز همواره بر این نکته تاکید دارد که هزینه چاپ اسکناس‌های موجود از ارزش ریالی اسکناس چاپ‌شده بیشتر است. جابه جایی پول از طریق شبکه پرداخت نیز ریسک‌های خاص خود را دارد و احتمال اختلال در شبکه پرداخت می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند.    

یکی دیگر از مزایایی که اسکناس درشت، می‌تواند به ریال بازگرداند، جایگاه مبادلاتی آن است. به گفته رئیس‌کل بانک مرکزی، شاهد آن هستیم که افراد برای انجام معاملات خود سراغ ابزار‌های جایگزین مانند سکه یا ارز‌های خارجی می‌روند. بخشی از این پدیده به این نکته بازمی‌گردد که فقدان اسکناس‌های درشت ریالی، افراد را به سمت چنین تصمیماتی سوق می‌دهد. از طرفی وجود اسکناس‌های درشت می‌تواند جای ریال را در مراودات اقتصادی با همسایگان باز کند.

ایران چک ۵۰۰ هزار تومانی تورم زاست؟  

اما مهممترین نکته‌ای که منقتدان چاپ اسکناس‌های درشت مطرح می‌کنند این است که این اسکناس‌ها تورم هستند.  

احمد حاتمی یزد، کارشناس اقتصادی در گفتگو با اقتصاد آنلاین گفت: «امروز در هیچ کشور جهان صدور و انتشار اسکناس دارای پشتوانه نیست. روزگاری که نقدینگی بانک مرکزی و دولت‌ها متکی به پشتوانه طلا، نقره و جواهرات بود؛ گذشته است.»

او افزود: «امروز بانک مرکزی فراغ بال کامل دارد، به هر میزان که بخواهد نسبت به صدور و انتشار اسکناس، اوراق قرضه یا چک‌های مسافرتی اقدام کند؛ اما اگر از این اختیار به صورت منطقی و کنترل شده استفاده نکند، زیان هنگفتی نصیب مردم می‌شود.»

حاتمی یزد گفت: «راه حل علاج درد بی‌درمان تورم در اقتصاد ما کنترل نقدینگی است و بس.»

او ادامه داد: «آنچه امروز در اقتصاد ایران به نام چک مسافرتی یا تراول نامیده می‌شود، عملکردش عین اسکناس است و هرچه حجم این اسکناس و پول نقد افزایش یابد، متناسب با آن حداقل ۶ برابر افزایش نقدینگی خواهید داشت.» این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: «افزایش نقدینگی تورم‌زا است و سمی برای اقتصاد کشور است. پس مسئله نداشتن پشتوانه برای چاپ چک مسافرتی مسئله اصلی ما نیست. رشد نقدینگی بیش از رشد اقتصادی خطرناک است و این امر در ۴۰ سال گذشته هرگز رعایت نشده است.»

او پیش‌بینی کرد: «در ۴۰ سال آینده هم با این نظام دولتی که داریم، مسئله کنترل رشد نقدینگی رعایت نخواهد شد و به این ترتیب رنج محرومان ناشی از تورم اقتصادی، هر روز بیشتر از دیروز خواهد بود.».

اما در نقطه مقابل برخی دیگر معتقدند چاپ اسکناس‌های درشت ربطی به تورم ندارد و صرفا امری فنی است. روزنامه دنیای اقتصاد در این رابطه نوشت: «از سال‌۱۳۹۹که اسکناس جدیدی در اقتصاد ایران رونمایی نشده‌است، همچنان شاهد رکوردشکنی‌های تورمی بوده‌ایم. از سوی دیگر بسیاری از اقتصاد‌های پیشرفته که اسکناس‌های درشتی در آنها مبادله می‌شود، تورم‌های پایینی دارند، بنابراین نمی‌توان گفت این اقدام می‌تواند به رشد تورم دامن بزند.»

این روزنامه افزود: «آنچه می‌تواند روند تورمی فعلی را مهار کند، توجه به بی‌انضباطی مالی و بودجه‌ای دولت، کاهش هزینه‌ها و به‌طور کلی مقابله با کسری‌بودجه است. همچنین لازم است در همین راستا اصلاحات گسترده در نظام بانکی صورت پذیرد تا خلق نقدینگی و تشدید تورم از این مسیر کنترل شود. به‌عبارت دیگر آنچه موافقان انتشار اسکناس‌های جدید و درشت بر آن تاکید می‌کنند این است که عوامل اثرگذار بر تورم را باید در جای دیگری ردیابی کرد و این اقدام نمی‌تواند بر افزایش تورم اثرگذار باشد.  د ر حال حاضر  به نظر نمی‌رسد اقتصاددانان ارتباطی میان تورم  با ارزش اسکناس‌ها پیدا کرده باشند.»